Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 5

[p. 528]

Omroeper.

Te Amsterdam heeft zich een Nederlandsch Genootschap gevormd voor Munt- en Penningkunde, onder kenspreuk ‘Concordia res parvae crescunt’.

Voorzitter: de heer Th.M. Roest; secretaris: de heer Joh. W. Stephanik.

XXII^e Letterkundig Congres. - Zooals wij reeds mededeelden is het uitvoerend comité voor het in 1893 te Arnhem te houden Taalen Letterkundig Congres thans gevormd. Het bestaat uit de heeren: Dr. L.H. Slotemaker 1^e voorzitter; Mr. E.H. Karsten, 2^e voorzitter, Mr F.N.L. Aberson, 1^e ondervoorzitter, Mr. S.J. Kronenberg, 2^e ondervoorzitter; M.S. Sipman, 1^e secretaris, Jhr. Mr. P.J.A.A.M. van Nispen, 2^e secretaris; H.S. van Oldenborgh, 1^e penningmeester, A.J.L. Sprengers, 2^e penningmeester; Mr. A.H. Philipse en P.G. van Schembeek, leden. - De regelingscommissie telt bovendien reeds 95 leden.

Aan den kunstschilder Bisschop, te 's-Gravenhage, is opgedragen het maken van een levensgroot portret ten voeten uit van de Koningin-Regentes, om te worden geplaatst in een der ledige vakken in de trouwzaal van het stadhuis te Leeuwarden. Zooals men zich herinnert, heeft de Regentes daartoe vergunning verleend bij haar bezoek te Leeuwarden.

Rev. Scannell beoordeelt de engelsche vertaling van Pastors Papstgeschichte in de Dublin Revieuw (Juli 1892, bl. I, volgg.) en toont aan hoe de bloeitijd der ‘Renaissance’ in Italië een tijdperk was van ‘zamenzweringen en tyrannenmoord’. Paus Nicolaas V zelf werd daardoor vervolgd. ‘De Renaissancisten vergeleken de glorie van het oude Rome bij het namaaksel van die grootheid in hunnen tijd en beschuldigden de pausen van dien achteruitgang.’ ...‘Elke eerzuchtige patriot zocht (tengevolge van de studie der oudheid) in de voetstappen van Brutus en Cassius te wandelen. Stefano Porcaro was weldra tot hunnen aanvoerder geworden. Zijne groote bekwaamheid (in 't Grieksch, Latijn, enz.) had hem de gunst van Martinus V en Eugenius IV gewonnen. Maar zijne begeerte in Rome een gemeenebest te gronden, gelijk in Florence bloeide, werd zijn sterkste hartstocht

Bij den dood van Eugenius deed hij eene krachtige doch ijdele poging het pauselijk gezag omver te werpen. De nieuwe paus had hem gerust met den dood mogen straffen, maar Nicolaas aarzelde zulk een sieraad der Renaissance op te offeren (was loth to sacrifice such an ornament of the Renaissance). Hij vergaf niet alleen den opstandeling, maar stelde hem bovendien nog aan tot gouverneur van de zeekust en de Campagna.

[p. 529]

Deze edelmoedige behandeling was echter niet toereikend om den schuldige te bewegen zijne idealen vaarwel te zeggen. Porcaro brak nog eens los en werd opnieuw met de grootste zachtheid behandeld; hij werd belast met den dienst van kardinaal Bessarion te Bologna en ontving eene jaarwedde van drie honderd dukaten. Zijn woelige geest werd echter daardoor niet gedempt. Eindelijk toen Porcaro's nieuwe samenzwering ontdekt werd, om 't Vatikaan in de lucht te laten vliegen werd de groote Latinist ter dood veroordeeld. Jammer voor zijn Latijn!

Benoit. De feesten ter eere van den hoogbegaafden en oudsten Vlaamschen toondichter in Juli en Augustus te Antwerpen gegeven, schitterden van aanhoudenden geestdrift, die zich op velerlei wijze, zoowel in den optocht als in de zittingszaal, voor, gedurende en na de redevoeringen kond deed. Zelden is aan eenen kunstenaar openlijk zoo luidruchtig blijk van medegevoel gegeven. Het schoonste en edelste der hulde staat ons nog te wachten, namelijk eene reeks van concertavonden, uitsluitend aan werken des meesters gewijd.

Victor Wilder, de hoogst begaafde vertaler van verschillende opera's van Richard Wagner, is te Parijs, in den ouderdom van 57 jaren overleden.

Couperus' Extaze. De heer C. Den Hertog zegt, in den Amsterdammer (Weekblad, n^o 785, 10 Juli), ter gelegenheid van eene uitvoerige beoordeeling van Extaze, door Louis Couperus: ‘De heer Couperus doet zijne waarnemingen in een milieu van ondergaande overbeschaving waar de kansen van geluk d.i. op de steeds hernieuwende afwisseling van inspanning en rust, van streven en vol loening, van worstelen en verwinnen, blijkens de beelden die hij ervan geeft, al zeer gering zijn, een wereld waar een complex van ontzenuwende en verweekelijkende invloeden eene epidemie van geestelijke tering verspreiden, waar het wenschen te slap is om over te gaan in begeeren en willen, en waar verzadiging en moêheid de plaats innemen van voldoening en rust. Wie geluk wil observeeren, kan er slecht terecht.’ Wij bevelen dit hoogst lezenswaardig artikel allen liefhebbers van gezonde, gespierde en sterkende lectuur bijzonder aan.

Tentoonstelling van den Boekhandel. Zonder eenige officieele plechtigheid is in het Paleis voor Volksvlijt de tentoonstelling voor den Boekhandel voor het publiek opengesteld. Toch vond de voorzitter van de Vereeniging tot bevordering van de belangen des Boekhandels, de heer Adama v. Scheltema (firma Fred. Muller) het noodig om een hartelijk woord van welkom aan de exposanten toe te roepen. Spr. hoopte dat deze tentoonstelling de welverdiende aandacht zou trekken, niet alleen van Amsterdam, niet alleen van Nederland, maar ook van het buitenland. Hij dankte de inzenders voor de groote moeite en kosten, die zij zich getroost hadden en wees er verder met voldoening

[p. 530]

op, dat veertien dagen geleden de eerste hand aan de inrichting der tentoonstelling was gelegd en deze nu nagenoeg gereed was, wat hoofdzakelijk te danken is aan de toewijding en den ijver van de gedelegeerde van het tentoonstellingscomité, mr. Van Someren Brand, en aan de hulp van den directeur van het Paleis, den heer Van Kesteren.

Ook bracht hij een woord van hulde voor de flinke wijze waarop de firma Vos en Le Grand niet alleen het comité, maar verschillende exposanten haat diensten heeft verleend.

Verscheidene inzendingen, o.a. de electro-motoren van de firma Groeneveld, Van de Poll en C., brengen het drijfwerk in beweging, dat geleverd is door de machinefabriek van Koening und Bauer te Kloster Oberzell bij Würzburg.

De tentoonstelling mocht zich reeds dadelijk in een vrij druk bezoek verheugen en behoort nu alweer tot de geschiedenis.

Missa. Edgar Tinel heeft eene mis geschreven voor sopraan, alt, tenoor en bas, met orgelbegeleiding, welke reeds tweemaal te Doornik is uitgevoerd. Wij behoeven niet te zeggen welke kerkelijke ernst in deze compositie heerscht. Misschien dient zij om de vrome wereldmenschen, wien het gregoriaansch (volgens de overlevering door den H. Geest zelf aan H. Gregorius I geopenbaard) te somber, te eentoonig, te vervelend is van de altoos nog in de kerk heerschende operamuziek (wij hoorden voor eenigen tijd zelfs de ouverture van den Barbier van Sevilla in zekere kerk) af te wennen.

Deze mis is op een heerlijk, giegoriaansch Leitmotiv (vergeeft het modewoord!) geschreven, getrokken uit het Graduale der mis ter eere der verschijning van de Onbevlekte Maagd Maria, uit het bisdom Tarbes. Ziehier het motief waarmede Kyrie begint.

In de volgende afdeelingen wordt het aldus van vorm veranderd:

Zoo keeren wij terug tot de schoonste overleveringen van de kerkelijke kunst. Haller bijv. heeft over eenige jaren een dergelijk werk - voor sopraan, alt, twee tenoren en bas geschreven, wat door B. Mettenleiter met den grootsten lof is bejegend.

[p. 531]

De oudere componisten behandelden in zesstemmige gezangwerken de twee gelijke stemmen soms zoo dat zij denzelfden omvang houden. Haller behandelt de tweede sopraan als mezzo-sopraan en den tweeden tenoor als bariton.

Hij heeft zich eveneens een karakteristiek motief als karaktertrek voor de geheele compositie gekozen, doch gaat in de behandeling daarvan niet zoover als Palestrina in zijne Missa sine nomine, waarin de sopraan, bijna de geheele mis door niets anders te zingen heeft, dan de drie thema's van het Kyrie, ofschoon de hoorder ten gevolge der veranderingen van rythmus, contrapunt en harmonie de eenvormigheid niet bespeurt.

De Spiegel. Te Berlijn is, in het Thomastheater, het in den driejaarlijkschen prijskamp bekroonde drama Een Spiegel, van Nestor De Tière, opgevoerd. Het publiek heeft de eerste bedrijven geestdriftig toegejuicht, doch in het derde bedrijf het negende tooneel, waar Daniel Elvier van eenen voor hare eer gevaarlijken stap wil terug houden, niet verstaan. Toch ligt daar de wezenlijke knoop, het meest tragisch moment van het tooneelstuk. De voorstelling is echter nieuw, onverwacht, zoo kort en zakelijk, dat de toehoorders van het Thomastheater het kompas verloren; want dat publiek is gewoon aan stukken uit ‘de groote’ wereld der overspelers, die op het weefgetouw der buitenlandsche tooneelletterkunde meer en meer schering en inslag zijn.

Daarbij schijnt het dat te Berlijn de tooneelspeler, die de rol van Daniel vervulde, zelf niet genoeg opvoeding en talent bezat, tot de voordracht van dit ingrijpend en kiesch tooneel. Hij bulderde!

De Tägliche Rundschau wijdt aan het stuk een uitgebreid artikel, vol van den grootsten lof, en besluit aldus:

‘Hij, die niet de kritische bevoegdheid bezit, dwars door eene gansch ontoereikende opvoering, tot de ziele zelf des dichters te dringen, die heeft, in algemeenen zin gesproken, De Tièie's schouwspel, in het Thomastheater, niet gezien.

Voor het vertolken van Een Spiegel, zullen zij, die, daartoe alle raffinementen uitdenken, schipbreuk lijden; want in de natuur, die het drama kenmerkt, dringt men alleenlijk met een gouden, stil kinderhart en zonder eenige berekening. Neen, en nogmaals, neen: wie dit Vlaamsch drama als “berg-pijperij” aanziet, neemt de schaal voor de kern, onderscheidt niet tusschen den handarbeider en eenen gansch naïeven poëet, die in onze literarische salons als een “domme jongen” zou doorgaan, doch die een gansche poëet is, een veel betere poëet dan de esprit-rijke, groote dichters onzer dagbladliteratuur.’

Koninklijke Vlaamsche Academie. - Zitting van Augustus.

De directeur Micheels draagt eenige bladzijden voor ter eere van wijlen Matthijs de Vries. De heer Coopman geeft uitvoerig verslag van de laatste aflevering van het Woordenboek der Ned. taal. De spreker haalt een groot aantal echt Nederlandsche woorden aan, die

[p. 532]

in het Woordenboek niet voorkomen. De heer de Potter deelt eene wederlegging mede van den brief, welke de jury voor den wedstrijd in geschiedenis aan den minister gezonden heeft, om zekere klachten der Academie, tegen de jury gericht, te bestrijden.

De heer Génard bespreekt de teesten van Antwerpen en doet het gewicht voor de Nederlandsche taal en letteren daarvan uitschijnen.

Ten slotte worden vijf leden benoemd, belast met het voordragen van prijsvragen voor den wedstrijd van 1893.

Het Vlaamsch te Rome. Men schrijft ons uit Rome den eersten April het volgende: In de basilica S. Petri, werd sedert onheugelijke tijden het vlaamsch niet vergeten. Men kan er in 't vlaamsch biechten. Boven den oostelijken ingang van het kerkhof Santa Maria in campo santo, waar o.a. het graf van Mgr. de Mérode zich bevindt, kan men lezen, dat het kerkhof is ingericht voor Duitschers en Vlamingen (Tedeschi e Fiamminghi). In een catalogus der kerken uit den tijd van H. Pius V, wordt de kerk S. Maria dell' anima nog genoemd: van de Vlaamsche natie (della nazione dei Fiamminghi). In de boekerij van genoemd college bevindt zich een exemplaar van eenen wegwijzer door de eeuwige stad, in 't Vlaamsch, te Antwerpen, in 't begin der 17^e eeuw, met koperplaatjes, uitgegeven. Het is waarschijnlijk eene vertaling uit het latijn, dat schrijver dezes in handen heeft gehad ter voormalige boekerij der PP. Jezuïeten.

H.J. Biegelaer.

N.B. Niet A.J. Biegelaer, zooals bl. 154 werd gedrukt. De schrijver meent dat de onderwijzers zich moesten toeleggen op het aspireeren van de letter h in de vlaamsche scholen; want tot nu toe hoort men steeds uitspreken: Iel in plaats van Hiel, Anssen, in pl. v. Hanssen, Mijn ert, in pl. v. hert, een eerd, in pl. v. heerd. Omgekeerd verneemt men wel eens de havond i.p.v. avond, rijpe happelen, i.p.v. appelen. Daardoor is voorzeker op de drukkerij de verwisseling van H. met A. ontstaan, zegt de schrijver.

Wat het woord Vlamingen in Italië en de geheele geschiedenis door in officiëele stukken betreft: dit is niet juist eene aanduiding der personen wonende in de provincie waar vlaamsch gesproken wordt. In Italië worden daarmede menigmaal de Nederlanders in 't algemeen bedoeld, terwijl in de middeleeuwen het woord Frisii menigmaal voor de bewoners van Vlaanderen werd gebezigd. Men zie hierover de door de Dietsche W. uitgegeven geschiedenis des handels tijdens Karel den Grooten, 1889-92.