Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 5

Omroeper.

De heer Ed. Geudens, archivaris der burgerlijke gasthuizen, te Antwerpen, en schrijver der geschiedenis van het Maagdenhuis aldaar, heeft eene schilderij ontdekt van Abraham Godyn, van wiens werken tot heden geen meer te vinden was. Zie Bulletin de l'académie d'archéologie de Belgique, 1891, 4^e série, 2^e partie, 4^e livraison.

Martinus Nyhoff heeft vóór eenigen tijd uitgegeven: Catalogue d'un choix de pièces historiques curieuses et rares des XV^e, XVI^e et XVII^e siècles; daarin komt voor:

Fossetier de la glorieuse victoire divinement obtenue devant Paris, par l'empereur Charles-Quint, enz. 1525 (1868), 4^o, fl. 32.50. Fx. sur peau de velin.

Leuven. Der new glaub von den Doctoren zu Löven, die sich Doctoren der Gottheit rümen enz. Augspurg, H. Stayner, 1545, 40 bl., 4^o, fl. 7.50.

Articul die allgemaynen Religion enz. betreffend, ...der hoh. Schul zu Löven, 1545, fl. 6-25.

Tentoonstelling van oude en nieuwe kunstnijverheid te Dordrecht, ingericht door de vereeniging Vak en Kunst, ter viering van het eerste lustrum haars bestaans.

Eere-voorzitter: Mr. H.A. Nebbens Sterling, lid der eerste Kamer, met eene uitgebreide commissie van bijstand en volledig, provinciaal comité.

De hoofdgedachte is: ‘Toegepaste kunst’ voor te stellen in 14 verschillende groepen.

Het comité flamand de France heeft in de maand Februari eene groote vergadering gehouden, waaruit blijkt hoezeer zoowel Frankrijk als België en de Nederlanden in deze maatschappij belang stellen.

De heer Salembier droeg eene verhandeling voor over Amerika vóór Christ. Columbus, naar de mededeelingen van Pierre d'Ailly, bisschop van Kamerijk, in de 14^e eeuw.

[p. 323]

De heer Lemire handelde over de oude gelden van Hasebrouck.

De heer Eeckman gaf een overzicht van eene gedurende tien jaren bewerkte studie: Bibliographie philologique flamande.

De heer Looten roept de aandacht der vergadering op den kunstzin van Margaretha van Oostenrijk, en de door haar in 't Nederlandsch geschreven gedichten.

De heer Flahault behandelt den alouden eeredienst van N.D. du Joyer te Thiennes.

De heer Ferdinand De Groote bespreekt den oorsprong der Marseillaise en meent dat een nader onderzoek gemakkelijk te St. Omer te doen is, om te zien of het oratorio Esther, waaruit de melodie is geput, wel van Gryson is.

De heer Cortyl deelt noten mede van den heer Bonvarlet betrekkelijk de Chatelains de Bailleul, en tevens eene oorkonde over Bailleul van den heer Cordonnier.

Speeltuigen. Verleden week is te Weenen eene historische tentoonstelling van muziek en muzikale speeltuigen geopend. Men dacht eerst, dat er een nieuwe schouwburg en een nieuwe concertzaal bij gebouwd dienden te worden; daarom is er van alle zijden opgetrommeld om daarvoor geld bijeen te brengen.

Aug. Enna, een jonge deensche toonzetter, die de opera Die Hexe heeft geschreven, was eerst uit armoede trommelslager bij een goochelaarstroep. Hij was uit den schoenmakerswinkel van zijn vader weggeloopen, later ondersteunde hem wijlen Niels Gade, nu is hij de held bij het Berlijnsche publiek.

Théâtre Libre. Het weekblad De Amsterdammer schreef den derden April ll. het volgende:

....De voorstellingen hebben mij versterkt in mijn gevoelen, dat het zoogenaamde naturalisme op het tooneel een onding is; zij hebben mij vervuld met buitengewone bewondering voor het talent, den kunstzin en de wilskracht van Antoine en zijn artisten. Op de 3 avonden kwamen 5 stukken voor het voetlicht; van deze voldeden 4 weinig, één, Blanchette, pièce en deux actes de Mr. Eug. Brieux, zeer. Voltaire schreef aan Rousseau naar aanleiding van diens Discours sur les sciences et les arts: ‘Il prend envie de marcher à quatre pattes, quand on lit votre ouvrage.’ Dienzelfden lust krijgt men als men stukken als L'école des veufs, Leurs filles, La tante Léontine, La dupe ziet vertoonen. In deze worden de treurigste en stuitendste verhoudingen tusschen man en vrouw, de viesste en vunzigste toestanden uit de heele en halve wereld afgebeeld, met een brutaal welbehagen, een macabre luidruchtigheid, die ontstemt en ontzenuwt. Dat de vooze plekken in de maatschappij worden blootgelegd, de wonden gepeild, is op zich zelf niet onzedelijk. Bijna alles kan op het tooneel gebracht worden; de kwestie is wie het doet, hoe men het doet. Het tooneel heeft nooit één mensch beter gemaakt; practisch nut ligt buiten zijn bereik, altemaal waarheden

[p. 324]

als koeien; het is een vermaak; als zoodanig kan het echter edel en verderfelijk zijn. Het onzedelijke, het onzedigende van stukken als de genoemde is, dat het al het betere in den mensch verzwijgt en ontkent, om het slechte en leelijke alleen te zien en te toonen, dat het alle moed tot en vreugde in het leven verstikt en verschrompelt, dat die stukken ons op het eerste gezicht doen sidderen en verstommen, doch ook alleen op het eerste gezicht. Wie langer kijkt ziet de touwtjes, waarmede de marionetten bewogen worden, bemerkt het gezochte, onware, onnatuurlijke van het zich noemende naturalisme. Deze tooneelspelen zijn niet alleen slecht als daad, ook zwak en gebrekkig als kunst.

Zola heeft gezegd, dat de tooneelschrijfkunst een inférieure kunst is. Men zou hem gelijk moeten geven, als het aan te nemen ware, dat de wijze, waarop zijn aanhangers haar beoefenen, de goede is. Men neme een stuk als L'école des veufs. In het eerste bedrijf wordt de vrouw van Mirelet, een rijk geworden burgerman, begraven; in het tweede, 6 maanden later, heeft hij een maitres; in het derde geeft deze, Marguerite, den zoon boven den vader de voorkeur; in het vierde, bemerkt Mirelet dit en dreigt zijn zoon te zullen wegzenden; in het laatste, verklaart Marguerite den zoon te zullen volgen, laat de vader zich tot de schandelijkste beloften vinden, zoo Marguerite hem slechts niet in den steek laat. Is dit naturalistisch? Is het wonder dat men het naturalisme vaak met de pornographie op één lijn heeft gesteld? Wij worden gesteld voor feiten en toestanden, hartstochten en gemoedsbewegingen die iedere verklaring, iedere verduidelijking missen. In een naturalistischen roman zou men althans getracht hebben de karakters der personen uit afkomst en omgang te verklaren. Nu geeft men ze ons bot- en boutweg te slikken. Zulk een tooneelschrijfkunst is zonder twijfel inférieure; doch wat bewijst dat? Als een kind zich in den vinger snijdt, is dat niet de schuld van het mes, doch van het kind. Photographie en reportage behooren overal thuis behalve in de kunst. Met brokken louter waarheid kan men de grootste onwaarheden opbouwen. De eerste eischen der tooneelschrijfkunst worden door de naturalistische dramaturgen of niet gekend of stelselmatig ontkend. Een tooneelschrijver dient ons aan de feiten en toestanden te doen gelooven; gebeurt dit niet, dan blijft ook de werking uit; wij zien dan den jammer en ellende wel, doch worden er niet door bewogen, niet door ontzet of verslagen. Frapper fort en frapper juste is niet hetzelfde. De dramaturgen van het Théâtre Libre zijn de slachtoffers van hun eigen koppigheid; niet om de waarheid is het hun te doen; hun temperament maakt zwart wat in de natuur vaak helder is.

Het reusachtige Rijksdag gebouw te Berlijn, waaraan men zoekt op welke wijze het eenen goeden indruk zal maken(!), wordt versierd met eene koepel, waarboven eene kroon, zoo groot als..... een vergulden vingerhoed. Men bouwt graag grieksch in Berlijn; daar nu de Grieken geen kronen op hunne gebouwen plaatsten en een gebouw toch een top moet hebben, komt men in.... nationale verlegenheid.

[p. t.o. 325]

PETER BENOIT.