Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 4

[p. 658]

Boekenkennis.

Etude critique sur l'opuscule de Aleatoribus, par les membres du Séminaire d'histoire ecclésiastique établi à l'Université catholique de Louvain. - Louvain, Van Linthout, 1891.

De eerste en veelbelovende vrucht van het zoogenaamde seminarie voor kerkelijke geschiedenis, gesticht aan de Katholieke Hoogeschool om den studenten de gelegenheid te geven zich in de bronnenstudie en geschiedkundige kritiek praktisch te oefenen. Het gekozen onderwerp heeft sedert de laatste jaren de aandacht der geleerden getrokken, zooals blijkt uit de verhandelingen van Hartel, Harnack, Hilgenfeld, Funk. Hunne meeningen omtrent den oorsprong, den ouderdom en de bestemming van het geschrift loopen ver uiteen, hetgeen trouwens bij de oudere schrijvers Pamelius, Rigaltius, Bellarminus, Dupin, Tillemont niet minder duidelijk is.

Bovenstaande Studie heeft niet ten doel op alle vragen, welke met de Aleatoribus in verband staan een afdoend antwoord te geven. De slotsom komt hierop neêr. Hoogst waarschijnlijk is het geschrift eene homelie of preek door een Paus gehouden, ten behoeve van ontwikkelde toehoorders. De opsteller leefde na den H. Cyprianus, wiens werken hij gelezen en door en door gekend heeft; hoewel zijne manier van schrijven den invloed van den H. Cypranius verraadt, is zij echter op vele plaatsen oorspronkelijk en eigenaardig.

De leden van het Seminarie hebben wijselijk de verdeeling van den arbeid toegepast, en aan ieder eene afzonderlijke taak aangewezen.

De eerw. heer de Lannoy onderzoekt de waarde der verschillende uitgaven van het geschrift en kiest die van Hartel als de beste, met eenige varianten van Miodonski; daarna stipt hij de meeningen aan der oude schrijvers omtrent het karakter, en het tijdstip van het verschijnen van het werk.

De eerw. heer D'Hoore levert een beknopt overzicht en eene fransche vertaling van het stuk.

De noodige inlichtingen omtrent het dobbel- en kansspel bij de ouden - zeer belangrijk voor de zedegeschiedenis en oudheidkunde - worden door den eerw. heer Scheyes gegeven.

[p. 659]

De eerw. P. Alff toetst aan de regels der kritiek de verschillende zienswijzen der nieuwere geleerden omtrent den oorsprong van het boek.

Ten slotte vergelijkt de eerw. heer Callewaert het geschrift met de werken van den H. Cyprianus, en bewijst dat de Berlijnsche hoogleeraar Harnack zich schromelijk vergist, wanneer hij uit de ‘citationweise’ van den schrijver wil afleiden, dat deze de apostolische Brieven met minder eerbied behandelt, dan de overige boeken der H. Schrift.

Het is hier niet de plaats om ieder der genoemde verhandelingen wetenschappelijk te onderzoeken, en over hare waarde een oordeel te vellen; het zij genoeg te zeggen dat de schrijvers hunne taak ernstig opgevat en zorgvuldig volbracht hebben. De lezer zal zich overtuigen dat zij noch tijd noch moeite spaarden om de duistere punten op te helderen, het zekere van het onzekere, de feiten van de gissingen te onderscheiden, om de waarheid zoo nauwkeurig mogelijk te achterhalen. Vrij van vooroordeelen en vooraf opgevatte meeningen, zoeken zij onpartijdig op de gestelde vragen te antwoorden.

Het laatste hoofdstuk vooral is een voorbeeld van ernstige, wetenschappelijke discussie. De argumenten van prof. Harnack worden in alle hunne kracht ontwikkeld, met scherpzinnigheid gewikt en gewogen en veel te licht bevonden, om de gewaagde bewering van den hoogleeraar te schragen.

Het boekje strekt den leden van het jonge Seminarie tot eer, en bewijst dat hunne leiding aan bekwame handen is toevertrouwd.

A.D.

Fietjes verloving, door A. Stinde, uit het hoogduitsch vertaald door Gerard Keller. Arnhem en Nijmegen, E. en M. Cohen, 1891.

Het is een waar genot een dergelijk boek aan te kondigen, wanneer wij dagelijks ondervinden dat zoo velerlei wat voor de leestafel bestemd is, zweeft, tusschen onzin, gebrek aan menschenkennis, jacht op effect, of op meer verwerpelijk zinnelijk genot.

De sentimenteel-dichterlijke geest zal door Stinde niet geroerd worden; maar hij wien trekken van gezond verstand, klaarheid van gedachte, nuchtere eenvoudige, maar waar menschelijke gevoelens meer waard zijn dan dichterlijke onzin, zal dit boek bewonderen. Het is een boek vol levenswijsheid, waaruit oud en jong machtig veel leeren kan, het geeselt op humoristische wijze allerlei valschen smaak en velerlei vooroordeelen van onze dagen.

De vertaling is doorgaans uitmuntend. Hoogduitsche zinswendingen kan men ternauwernood terug vinden. Slechts enkele germanismen komen voor, zooals ‘Instijgen’ voor ‘Instappen’, e.a.m. De vertaler schijnt ‘Die Krämpler’ voor eenen familienaam te houden; ‘Krämpler’ is ondertusschen ‘blikslager’; de familie Muller wordt dus hier bedoeld. Een volzin als op bl. 16: ‘De beteekenis van dit... feit is van de grootste wetenschappelijke beteekenis’, is eene uitzondering.

Drukfouten (zooals verteldt) zijn zeldzaam. In één woord, Fietjes

[p. 660]

Verloving is eene zeer aantrekkelijke genre-schilderij, voor hen die niet in guano handelen (want bij guano-haudelaars vergelijkt Stinde de jonge naturalisten), en bepaald natuurlijk genoeg om, niet ‘romantisch’ genoemd te worden.

Dergelijke werken, waarin te gelijk de zwakheden en misbruiken van onzen tijd belachelijk worden gemaakt, hebben bij de voordeelen van een kunstwerk nog een practisch nut.