Dietsche Warande. Nieuwe reeks 2. Jaargang 1

[p. 641]

Schilderkunst.
Brief aan eenen kunsthroeder te Amsterdam, over de ‘driejaarlijksche’ tentoonstelling te Antwerpen.

GIJ vraagt mij, waarde vriend, heden, nu de tentoonstelling reeds lang geopend is, of gij niet wel gedaan zoudt hebben, het jongste werk uwer hand daar heen te zenden. Ik voor mij geloof dat eene goede geest u daarvan terug heeft gehouden. Althans, al beken ik het zelf, onze expositie laat dit jaar, meer dan ooit, veel te wenschen. Dat het getal schilderijen en andere kunstwerken niet overmatig groot is, beschouw ik als een voordeel uit het oogpunt van een ernstig publiek. Maar dat zoo vele groote meesters afwezig zijn, is voorzeker van den anderen kant geene voortreffelijkheid.

Er is evenwel nog een ander punt, waarom ik u niet aangemoedigd zou hebben dit jaar een werk in te zenden. Niet alleen is de opmerkzaamheid der menigte, door de groote tentoonstelling van Munchen en ons Brusselsch Grand concours, van Antwerpen afgetrokken, maar dit jaar heeft zich bij het plaatsen der schilderijen een geest van kameraadschap doen gelden, waardoor vele onzer Noord- en Zuid-Nederlandsche meesters geheel in schaduw worden gesteld.

Een vreemdeling die onbevooroordeeld de tentoonstelling bezoekt, en wel de meesters kent, maar niet zou weten waar de tentoonstelling wordt gehouden, zou onmiddelijk bij het intreden der zaal door den geest welke hier over de verdeeling der plaatsen heeft beschikt, bemerken dat in de commissie de Antwerpenaars hebben geheerscht en beslist.

Niet alleen dat Isidoor Verheyden geweigerd is, zooals verleden jaar Henry van der Hecht, maar meesters als Stobbaerts, de echte vlaamsche colorist, wiens roem gevestigd is, moet gezocht worden in een afgelegen hoek. Frans Courtens hangt werkelijk op eene belachelijke plaats. En langs de balustrade vertoonen zich de jonge heeren en dames, leerlingen, met een aantal prullen.

Om dergelijke partijdigheid te ontwijken, hebben reeds veel

[p. 642]

Brusselsche en andere schilders het besluit genomen hunne werken nooit meer naar Antwerpen ter tentoonstelling te zenden.

Ziedaar, waarde heer en vriend, waarom ik u niet zou geraden hebben in 1888 op de tentoonstelling te verschijnen. Van de andere zijde geef ik gaarne toe, dat de jury een goed beginsel heeft gevolgd, door het bijeenstellen der verschillende landen, zoodat Duitschland, Oostenrijk-Hongarije, Italië, Zwitserland, Frankrijk, bijzondere plaatsen hebben, en gij, Hollanders, u in gezelschap uwer landgenooten bevindt. Maar ongelukkig is de rijkdom aan ware schoone werken zeer mager. Wij zouden voor Nederland alleen nevens Frankrijk eene uitzondering willen maken. Maar toch, hoezeer wij Cabanel, Bonnat en anderen ook hoogschatten, hunne chic-portretten toonen allen achteruitgang, bij gebrek aan waarheid. Jules Breton, meer Belg dan Franschman, schildert ten minste wat hij gevoelt in zijn Ster van den herder.

Wij zijn, wat u-lieden in Holland betreft, een weinig verwend door de meesterwerken van Maris, Roelofs, Melis, enz.. om het ingezondene hoog te kunnen schatten. Bij de gebroeders Oyens merken wij vooruitgang, de gunstig gekende Theresa Schwartze, Mej. Wally, Moes en Kollewey hebben ons aangenaam getroffen.

Wat nu onze belgische kunstenaars aangaat: het werk van den heer Struys verdient onzen lof. De broodwinning en Het zieke kind zijn werken van goede soort: twee sombere onderwerpen, doch die tot medelijden en onderwerping stemmen. De teringlijder, de broodwinner van het huishouden, die eenen laatsten lepel drank van den geneesheer ontvangt, is eene roerende voorstelling, al is de kleur der schilderij ook wat verwaterd. Het andere werk is niet minder roerend, vooral door de figuur der moeder die de hand op het beddeke haars kinds uitstrekt. Dat is ware natuur, zonder vooringenomenheid. De heer Struys zoekt zulke onderwerpen niet op die in de natuur afschuwelijk zijn, maar streeft naar dichterlijkheid in de kunst. Weldra zal hij (indien hij 't nog niet is) tot de belgische schilders gerekend worden die de meeste eer doen aan onze eigene school.

Meer sentimenteel, en minder waar, schilderde Gondry. Wij zien in zijn werk ook niets anders dan eene hulde aan den smaak van een zeker publiek gebracht, dat met de ware, echte, edele kunst weinig te doen heeft.

Het komt ons voor een ware misgreep te zijn, en eene miskenning der grenzen van de plastische kunst, te schilderen: Den indruk van eenen Zola-roman! Een roman en de lezer daarvan zijn reeds een zoo volledige zaak, dat de schilderkunst daar tusschen in niets meer over heeft te doen.

Julien de Vriendt is edel, als altoos, met zijne Dochter van Jaïrus. Doch, hoe vele malen hebben wij dit onderwerp al niet behandeld gezien! De keus van nationale onderwerpen is toch zoo moeilijk niet! Overigens, c'est de l'art fini wat de Vriendt levert.

Van mijnen naamgenoot Edward Dujardin, kan men zulks niet

[p. 643]

zeggen. Oprecht gesproken hadde hij beter gedaan zich bij de verlichting van Henri Conscience en dergelijke werken te bepalen.

Brunin en Mertens zijn bekwame mannen. Maar welk eene strekking! Bepaaldelijk de doodstuip der conventie.

Er zijn onder de Antwerpsche kunstenaren vele namen van goeden klank, welke zich echter van eene aangenomen gewoonte niet kunnen losmaken, en wier werken, ofschoon dikwijls van eene zekere grootschheid getuigende, toch niet genoeg naai de natuur zijn bestudeerd; werken, waarvan het ons dikwijls voorkomt dat het onderwerp gekozen is, uitsluitend om den wille van het kunstwerk, terwijl naar onze meening, veeleer het kunstwerk moet ontstaan om eene gebeurtenis of een natuurtafereel te verheerlijken. Men zie op de tentoonstelling maar eens rond, en zal ons verstaan.

Tot onze spijt moeten wij er nog aan toevoegen, dat men hier werken van de Keyser en Gallait vertoont, die den roem dier mannen niet zullen verhoogen, en dat in de afdeeling der beeldhouwkunst alleen de groep van Gaspar de Samuel eervolle vermelding verdient.

Ziedaar, waarde vriend, eenige gedachten over onze zeer middelmatig geslaagde tentoonstelling, waarom gij mij hebt verzocht. Ik meende niet beter te kunnen doen dan ze u te zenden, door bemiddeling der Dietsche Warande, welk toch ons internationaal kunsttijdschrift is, en door alle belangstellenden wordt gelezen.

15 Aug. 1888.

Geheel de uwe,
Jules Dujardin.