Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 4

[p. 305]

Mengelingen,
van letterkundigen, socialen, staatkundigen en wijsgeerigen aard.

Onjuist.

- In het Nieuwsblad voor den Boekhandel van 27 December 1881, komt op blz. 668, onder de ‘Gemengde berichten’, een meêdeeling voor omtrent de ‘Peinture-Bogaerts’. Deze vangt aldus aan: ‘De stem, die nog onlangs van geachte zijde tegen de Peinture Bogaerts opging, is gebleken de stem zijn eens roepende in de woestijn - want....’ en dan volgt eene vermelding van den lof, door buitenlandsche ‘dag- en weekbladen’. Over de 2 onjuistheden van ‘stem zijn’, in plaats van ‘stem te zijn’ en ‘roepende’ voor ‘roependen’, die zich in deze 2½ regel verbergen, wil ik niet spreken; maar alleen over de onjuistheid van het ‘bericht’, dat in deze zinsnede vervat is.

Tot vóor de ‘uitvinding’ der ‘Peinture-Bogaerts’, waren de oleografie en chromolithografie, de populairste middelen tot vermenigvuldiging van kopiën naar schilderijen Wanneer nu iemant spreekt en schrijft over de ‘Peinture-Bogaerts’ en zijne laatste woorden luiden: ‘Mij dunkt dat de “Peinture-Bogaerts”, boven oleografie en chromolithografie de kroon spant’, dan is 't onjuist te zeggen, dat die iemant ‘een stem heeft doen opgaan tegen de Peinture Bogaerts’; in-tegendeel! ‘de stem’ heeft ‘geroepen’ in 't voordeel van de ‘Peinture’, zij toch heeft deze het voortreffelijkst reproduktiemiddel geprezen en aldus tot de waardeering der ‘Peinture’ meêgewerkt. ‘De stem’ is slechts opgekomen tegen den overdreven lof van zekere zijde, hoofdzakelijk door den belanghebbenden ‘uitvinder’ zelf, dier reproduktie-wijze toegebracht, wijl hier een beginsel in 't spel was. Het gevoelen dreigde namelijk ingang te vinden, dat de nijverheid er in geslaagd was, de intense kenmerken van het tintelende leven zelf over te nemen. Hierin was de dwaling gelegen. Hiertegen en hiertegen alléen, moest met allen nadruk opgekomen worden.

A.D.

[p. 306]

Geen struisvogelmethode.

- Met afwijking van hetgeen in sommige Abderaas onzer dagen plaatsheeft, houdt het beroemdste katholieke letterkundige tijdschrift van Frankrijk Le Correspondant zijne lezers behoorlijk op de hoogte van hetgeen er plaatsheeft in de afdeeling der kunstwaereld, boven wier hoofddeur het woord Tooneel te lezen staat. De Heer Victor Fournel, de ijverige en scherpzinnige schrijver van Les auteurs oubliés, geeft, in het n^o van 10 Juni, een kort en zeer vermaaklijk overzicht der geschiedenis van het Odéon (ter gelegenheid der viering van het Eeuwfeest, dezer met velerlei rampen bezochte ‘école dramatique’). Hij herinnert ons, hoe Beaumarchais, bij dit feest gehuldigd door de vertooning van zijne komedie La folle journée ou le mariage de Figaro, in dit stuk en in zijn Barbier de Séville werken leverde, die de eer hadden, dat er text voor operaas van twee der beroemdste komponisten, Mozart en Rossini, uit genomen werden.

In den ‘Opéra comique’ heeft men onlangs met veel zorg den opera seria Joseph, van Méhul, ten tooneele gebracht; alsmede Mozarts Noces de Figaro, ‘dat klare en glansrijke werk, waarin de melodiën uit de zuiverste bron ontspringen en waarin, zoo als Stendbal opmerkt, zegt Fournel, Mozart gereinigd en verhoogd heeft, wat bij Beaumarchais slechts lichtzinnigheid is en galanterie; Mozart heeft zoo niet de taal der hartstocht, dan althands die van het echte gevoel gesproken, welks teêrheid verbonden wordt aan de bevalligste vrolijkheid.’ Het toonstuk is geen eenvoudige vertaling van Le mariage de Figaro; het is een herschepping. Het revolutionaire blijspel is, onder de handen van den edelen oostenrijkschen komponist, in 6 weken tijds in een muzikaal meesterstuk vervormd, dat zijn oproerig en zinnelijk charakter geheel verloren heeft. Zonderling, zegt Fournel, dat dit kunstwerk niet terstond den verdienden opgang in Frankrijk gemaakt heeft. Het is waar dat, toen het den 20 Maart 1793 voor het eerst in den operaschouwburg vertoond werd, tusschen de muzikale gedeelten al de samenspraken van Beaumarchais behouden waren, hetgeen het zangspel onmatig verlengde. 22 Juli 1826 werd het in het Odéon uitgevoerd. Een der verslaggevers zeide er van: ‘In deze samenstelling is het machtig werk van Beaumarchais geheel niet meer te herkennen. Fas zal een geestig woord het ongeluk hebben zich te doen hooren, of het orchest valt den tooneelspeler in de rede.’ Het scheelde niet veel, zegt Fournel, of men had voor-

[p. 307]

gesteld de supprimer ‘la musique de Mozart comme faisant longueur.’

Fournel gedenkt nog, niet zonder eenigen weemoed (ter gelegenheid der reprise door de ‘Comédie française’ van het stukjen van den Heer Ph: de Massa Service en campagne) de avonden van Compiègne.

Deze kwamen, onder het jongste Keizerrijk, geregeld twee maanden na die van Biarritz. Het feest der Keizerin ‘la sainte Eugénie viel in dat tijdperk. Men noodigde kunstenaars, schrijvers en staatslieden, en ieder droeg iets bij. De Graaf de Morny schreef zijn Corde sensible en speelde ze met Prosper Mérimée, zich veroorlovende ten tooneele voor de vuist geestige zetten te lanceeren aan het adres der doorluchtige toehoorders, van Lord Hertford tot aan HH. Majesteiten. Leverrier vertoonde er in zijn tooverlantaarn de maan en de planeeten voor den Turkschen Ambassadeur, die niets begreep van de uitleggingen des geleerden en eindigde met te verklaren, dat hij geen woord geloofde van al hetgeen deze hem van de zon vertelde. Ponsard verzon een charade en action ‘Harmonie’ (Arme-au nid). die niet in zijn kompleete werken wordt gevonden, maar op de keizerlijke drukkerij een ‘tirage de luxe’ genoten heeft. Octave Feuillet schreef voor het feest der Keizerin zijne Portraits de la marquise, waarin de Keizerin-zelve de hoofdrol vervulde, en die de ‘Comédie Française’ onlangs gemonteerd heeft, daags na dat zij het aardige bloemetjen van den Heer de Massa heeft gespeeld; zoo dat tot twee maal toe de herrinneringen van Compiègne aan de orde zijn geweest.’

M.

Bibliotheeken voor Zuid-Afrika.

In een met weinig keurigheid gestelden en ongeteekenden brief geeft de ‘Maatschappij der Nederlandsche Letterkunde’ haar voornemen te kennen de Transvalere en de burgers van den Oranje-Vrijstaat van Nederlandsche boeken te voorzien, met het loffelijk doel die bevolkingen, wier eigenaardige stijlvormen weinig aantrekkelijks voor ons hebben, hoe langer hoe meer ‘nederlandsch nationaal’ te maken. Daar is niets tegen. Maar bedenkelijk is wel de censuur, die de Maatschappij zich ten aanzien der bedoelde boeken voorbehoudt.

[p. 308]

Zij wil namelijk ‘op de keuze der uit te zenden boeken het noodige toezicht’ houden, o.a. om een blijk te geven, dat zij de ‘eigenaardige godsdienstige begrippen onzer Transvaalsche en Vrijstaatsche stambroeders’ eerbiedigt. Dat is een bedenkelijke zaak. Hierdoor wordt in herinnering gebracht, dat de onverdraagzaamheid in het Godsdienstige nog tamelijk wel in Zuid-Afrika ten throon zit; de deklamaties over de voortreflijke vertegenwoordiging der ‘Nederlandsche nationaliteit’ bij die Zuiderlingen blijken minder zinrijk, om dat de vrijheid, waarvan zij gewagen, met het aangeduid exkluzivisme moeilijk over-een te brengen schijnt; en de geheele demonstratie begint een weinig scheel te zien. Wij zijn anders wel voor eene kleine herziening van de grammatika onzer stamgenoten, - mids wij geen koncessies hebben te doen.

R.

‘Huldeblijken’.

Het leelijke woord huldeblijk komt, bij gebrek van iets beters, meer en meer in zwang. Toch is het kwalijk bruikbaar. De tegenwoordige beteekenis van hulde is geen stemming des gemoeds, niet iets inwendigs, dat men al of niet openbaart (laat blijken). Hulde is de openbaring-zelve van zekere gemoedsstemming. Huldeblijk is dus een openbaring van een openbaring. En als dan nog de hulde, die men brengt, de vereering, die men laat blijken, met smaak gekozen was! Een ‘album’ of (!) papierenverzameling van huldigende bijdragen is niets nieuws, maar iets redelijks. Doch tegenwoordig meent men lieden te huldigen door ze met een exemplaar van hun eigen werken te verrassen! Dat men iemant zijn eigen portret prezent geeft, is al erg genoeg; maar ten minste kan dit nog beteekenen: ‘daar heb-je je facie, gered (of naar waarheid vertaald) door een groot kunstenaar. Je ziet wel, dat je zoo onknap nog niet bent.’ Het ‘huldeblijk’ is niet van de fijnste soort; maar 't kan er (onder plompe lieden) meê door. Maar iemant zijn eigen werken cadeau te maken; hem le plaisir de se voir imprimé nog eens onder de neus te wrijven - nee maar!...

En daar zijn deftige, smaakvolle lieden, die zoo'n huldeblijk patronneeren! Onverklaarbaar!

X.

[p. 309]

Kleur en lijn.

De verwen te mengen is niet genoeg, 't beeld moet ook goed [geteekend worden.
Zoo kleur en lijn niet schijnen zal, als waren ze van verscheiden [orden.
De kleur beschrijft het zielsgevoel des kunstenaars in vollen [luister;
De zuiv're lijn de kiesche grens, waarin 't verstand het denkbeeld [kluister'.

Een toon - maar schoon?

‘Een schoone vinding toch die Telephoon!
‘Ge hoort van verre een gil, een kreet, een schreeuw!’
Is 't wellicht van de Mammonsharp der eeuw De schorre toon?

Ingezonden door C.L. Lütkebühl, Jr.