Dietsche Warande. Nieuwe reeks. Deel 1

[p. 122]

Het Eskuriaal.

Dit prachtige gebouw, een van de voornaamste waar Spanje roem op draagt, dat bijna door een brand zoû verwoest zijn, was oorspronklijk een der grootste kloosters van Nieuw- Castilië, gelegen ongeveer op 30 eng. mijlen ten Noord-Westen van Madrid. Het werd, nog vóor het Amsterd. Stadhuis (thands oneigenaardig kon. paleis), het Achtste wonder van de waereld genoemd, en ten tijde van zijne oprichting (A.D. 1583-1584) overtrof het alle Europeesche gebouwen van dien aard in grootte en pracht. Volgends de nationale overlevering heeft het Eskuriaal zijn bestaan te danken aan een gelofte, door Philips II onder den veldslag van S. Quintijn (10 Augustus 1557) gedaan. Bij die gelegenheid, beloofde de Koning, gelijk Willem de Veroveraar te Hastings, den Hemel, dat zoo de zegepraal aan zijne zijde zou wezen, hij een klooster ter eere van den H. Laurens, wiens feest het dien dag was, zoû stichten. De geheele naam van het gebouw is: ‘El Real Sitio de San Lorenzo el Real de Escorial’. Het is gebouwd in den vorm van een rooster, als gedenkteeken van het werktuig van St. Laurens' marteldood.

Om een denkbeeld te hebben van de grootte van het Eskuriaal moet men nagaan, dat het is gebouwd in den vorm van een rechthoekig parallelogram 744 vt. van het Noorden naar het Zuiden, en 580 vt. van het Oosten naar het Westen beslaande. Het is van binnen verdeeld in lange open gangen, welke de tusschenruimten der roosterstaven verbeeldden. Aan de vier hoeken van het parallelogram waren vier torens, die de pooten van den rooster voorstelden; terwijl uit het midden van een der zijkanten zich een reeks gebouwen ontwikkelde, de verblijfplaats van den Koning, die het handvat aanduidden. In 't begin was het gebouw bestemd tot drie doeleinden: tot klooster, paleis, en koninklijke

[p. 123]

begraafplaats. Het bevatte onder anderen een prachtige kapel met drievoudige beuk van 320 vt. lengte, en 300 vt. hoogte, tot in den top van de koepel. Het koninklijke graf, vreemd genoeg het Pantheon geheeten, bestond uit een prachtige achthoekige kamer, van 36 vt. diameter en 38 vt. hoogte, zeer rijk versierd, met zwart marmeren sarkofagen op ieder der acht zijden. Geen andere leden der koninklijke familie werden er echter in begraven, dan de regeerende Koningen en hunne moeders. Men heeft meermalen uitgerekend, dat het Eskuriaal niet minder dan 14000 deuren en 11000 vensters bevatte, en dat de bouwkosten er van beliepen niet minder dan zes milioen spaansche dukaten. Vóor de plundering der Franschen van het Eskuriaal in 1808, bevatte het onder anderen een bibliotheek van 30.000 gedrukte boeken, en 4.300 handschriften, meest schatten van Arabische litteratuur. Zij werden in dien tijd voorloopig naar Madrid in veiligheid gebracht; maar bij de te-rug-voering naar het Eskuriaal, toen het gevaar voorbij was, ontdekte men dat de inhoud der bibliotheek niet boven de 20.000 deelen ging, de rest, ongeveer een derde van het geheel, was spoorloos verloren. De Fransche troepen beroofden het paleis ook van zijne onwaardeerbare verzameling zegels, medaljes en schilderstukken, die er nooit zijn teruggekomen. Het Eskuriaal is door alle schrijvers, die over Spanje gehandeld hebben, met bewondering besproken. De Engelschman Ford, evenwel, een van de laatste schrijvers, die het behandeld hebben, spreekt er over als van een ‘flaauwe schaduw van 't verleden’, en als alleen gered van ondergang en vernieling door de gelden, die de Staat afstond, met het bepaalde doel om het eenigszins in stand te houden en van den ondergang te redden.

Art-Workman, I, 16.