Dietsche Warande. Jaargang 3

(1857)– [tijdschrift] Dietsche Warande– rechtenstatus



[pagina 285]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
Leven van Sinte Lutgardis. Tweede Boek (VervolgGa naar voetnoot1). V^de Cap. Wie dat si woude versekert sijn van haren state, en̄ wie dat een iongelinc quam blickende, daer sijt alle saghen, ende troestese. Metten geeste der vresen was si getekent met omoede, de maget vri, en̄ also als grote vlaghen inder ze den minsche verschagen, 250[regelnummer] also ontsach si haer werke algader voer den gerechten hemelschen Vader, als ocht si in twivele hadden gestaen; en̄ ginc Gode daeghlijcs aen, en̄ bat hem alte betterlike 255[regelnummer] dat hise versekerde op ertrike. In descr begerten bleef si voer waer, toet dat een stimme quam oppenbacr op enen dach, die toet haer sprac: ‘Sijt seker, en̄ houd u ghemac; 260[regelnummer] want Gode u leven wel behaght.’ Doen ward si blide, de reyne maght; maer dat duerde en corte stont; en̄ doen har weder dgepens bestont so wart si weder sorgende saen,
[pagina 286]
265[regelnummer] alsi the voren hadde ghedaen. Doen quam een stimme weder toet hare, en̄ sprac haer toe sus oppenbare: ‘Wildi hebben yet op trouwe Marien van Roavien, de grote vrouwe, 270[regelnummer] thenen sekeren ghetughe van mi?’ ‘Neen, ic nyet’, sprac si; ‘want si ontsiet haer sere, en̄ si soude versten dat si mi segghen woude.’ Doen seid di stimme weder toet hare: 275[regelnummer] ‘Nu weest te rasten, mijn lieve kare, want ghi selt cortelinghe sijn hier af versekert vrijndinne mijn.’ Daer na leed coym tijt van vier dagen, dat quam, daer vele nonnen toe sagen, 280[regelnummer] int spreec hus, daer si te gader saten, toet hen gaende een utermaten ersam man, maer onkinleke, dies alle gruete corteleke, en̄ bat dat men hem haelde saen 285[regelnummer] Lutgarden. Doen quam si ghegaen, en̄ hi gruetesse lieflec doe, en̄ sprae haer voer hen allen toe: ‘Die Here, die alle dincs macht heft, hi ontbied u, dat ghi lest 290[regelnummer] blideleke, en̄ seker sijt voerwert meer in alre tijt, en̄ dat ghi voerwert meer nyen claght;
[pagina 287]
want ghi Gode wel behaeght.’ En̄ als de iongelinc had dees tale 295[regelnummer] geseght, vervoer hi saen themale. Darna soen was the vregene nyet wi hi was en twinteken yet, ocht daer toe oec, wanen hi quam; want daer af nyman en vernam. 300[regelnummer] Onlanghe daer na so quam een man van heileghen levene, diese van desen dinghen versekerde themale, dat si haer liet ghenueghen wale.
VI^de Cap. Wie dat si begerde te stervene; en̄ dat har oppenbarden Gods wonden en̄ riepen op hare vorden sundere. Hier om so begerde si sere 305[regelnummer] the stervene, en̄ met Onsen Here the sine jn der euwechheit; dad dat yet merde, dat was har leid: so dat God haer roepen scoende, en̄ oppenbaerde hem hare, en̄ toende 310[regelnummer] haer sijn wonden tien selven tiden van handen, van voeten, en̄ van sier siden, en̄ seide: ‘Merct en̄ siet hier nu, dat mijn wonden roepen op u, en̄ dat ic the vergeves nyet 315[regelnummer] mijn bloed nyen heb gesturt; en̄ siet oec, dat ic the vergeefs de doet nyen heb leden en̄ meneghen noet.’ Doen si dit hoerde en̄ sach, de maeght, so wart si wonderlee seer versaeght, 320[regelnummer] en̄ vreghde met anxste en̄ met vresen,
[pagina 288]
‘wat dat roepen mochte wesen, dat op haer riepen sijn heilege wonden.’ Daer was haer geandwerd ten selven stonde, en̄ was haer geseght weder van sinen 325[regelnummer] weghen, ‘dat si, met hare pinen en̄ met haren tranen, al gader soud sinken doen di abolghe sijns Vader; so datte sunderen nyen vielen neder in der doed, maer stonden op weder 330[regelnummer] in penitencien, en̄ beterden har leven: so soud hi dat euweghe leven hen geven.’
VII^ste Cap. Wie dat Innocentius, de paus, har oppenbarde doen hi doed was tehant. De paus die Innocencius hied, die derdde, hi starf en̄ verscied na dien tijt dat was begaen 335[regelnummer] de consilie the Lateraen; en̄ also saen als hi was doet, quam hi toet hare jn groter noet, en̄ oppenbarde haer sienleke daer: en̄ al sijn comen sach oppenbaer 340[regelnummer] met eenre groter vlammen omvaen, so vreghese ‘wie hi were’ alsaen. Doen andwerdde hi en̄ sprac alsus: ‘Ie ben de paus Innocencius!’ Doen suchtese sere en̄ sprac hem toe: 345[regelnummer] ‘Wad eest, mijn geestelec vader, en̄ hoe steed sus met u, dat ghi moetd liden dees grote pine nu the tiden, ghi, di ons gestlee vader waert?’ Doen andwerd hi haer weder tervaert: 350[regelnummer] ‘Drie saken sijn,’ sprac de paus, de here,
[pagina 289]
‘daer om ic werdde gepijnt sus sere. Om die drie saken had ic waerlike gheweest verloren euwelike, en had ghedaen de Gods gheminde 355[regelnummer] moder, die mi in mijn jnde aen haer kint halp, dat ic van minen sunden rouwe ghewan. Want ic haer een cloester maecte, so stont si mi bi, de wel geraecte 360[regelnummer] maght Maria, in miere noet, dat ic ontginc der euweger doet. Nochtan so salie liden moten alte grote pine, toten lesten daghe, dat God sal 365[regelnummer] ordel gheven over al de liede, di noyt lijf gewonnen. Dat mi God oec nu woud onnen, dat ic hier moeht comen toet u, om help te biddene van u nu, 370[regelnummer] dat verwarf mi aen haren sone de lieflee Maght, di proper, di scone, di moeder der ontfarmechheit.’ Als de pauwes dit had gheseit, so vervoer hi daer tervaert. 375[regelnummer] Doen vercundeghde de werde Lutgaert den nonnen daer binnen sinen noet, die nyet cleine en was, maer groet; en̄ bat dat si hem stunden in staden, en̄ getruwelec voer hem baden. 380[regelnummer] Si selve doghde oec met hem sere, en̄ bat voer hem Onsen Here met herten alte ghetruweleke, en̄ quelde haer selven iammerleke. Die drie saken daer om dat hi
[pagina 290]
385[regelnummer] soud hebben gheweest verdumt, seid si, Lutgaert, den genen di har leven in latine had bescreven; maer bien woude di drie saken nyet voert scriven noch cont maken, 390[regelnummer] om reverencie dies paus, dies heren, dien men met recht moet werdegen en̄ eren.
VIII^ste Cap. Wie dat meester Ian van Lyro oppenbarde hare tehant doen hi doed was en̄ wat har Cristus seide. Een andere visione qaam hare, der werder Lutgarden, oppenbare, omtrint den selven tiden dat si 395[regelnummer] dese had gesien, de maghet vri, di ongelijc nyen was themale deser visien. Nu merct hier wale... Daer ic af seide, di ersam man, di van Lyro geheten was Ian, 400[regelnummer] hi had hem selven in gesonden live met Lutgarden verbonden, ‘wie eer sciede van ertrike, dat hi den andren sekerlike soud oppenbaren na sijn doet.’ 405[regelnummer] Daer na gevielt so, dat, om groet orber, the Rome soud varen her Ian, dat sulken geesteleken wiven ginc an, die in Brabant sere van haren wedersaken aenvochten waren; 410[regelnummer] en̄ als hi dgeberchte was leden, so starf hi, en̄ voer te gheneden. Doen hi van ertrike was gehaelt, so had hi gerne sijn scoud betaelt,
[pagina 291]
en oppenbarde Lutgarden tehant, 415[regelnummer] daer si stont jnd cloester pant. Al sinc sach, so wende si dat hi noch leefde, de maghet vri, en̄ tekende heme metter hant, dat hi jnt spreec hues ginge tehant, 420[regelnummer] daer si van ordenen mocht spreken wale. Doen andwerd hi en̄ sprac dees tale: ‘Ik ben van desen ertrike ghevaren, en woud mi u nu oppenbaren, op dat ict gelof vervulde, dar wi 425[regelnummer] ons met verbonden, ic en̄ ghi.’ Mettien viel si op derde neder, en̄ vreghd hem ‘wat di drierhand cleder bediedden, di hem waren aen met so groter glorien ghedaen?’... 430[regelnummer] Doen andwerd hi en̄ seide: ‘Dit cleed, dat blickend es, en̄ wit als een gevallen sneu, es mijn maeghdomlec lichame, di cuesch en̄ fijn en̄ onbevlect es, betekent mede, 435[regelnummer] daer ic noit met sunde en dede, maer hebben gehouden van kinde alneen onosel van wiven en̄ suver en̄ reen... Dat rode cleed, dat ic heb aen, dat důet de grote pine verstaen, 440[regelnummer] en̄ dat liden, en̄ dien arbeit, daer ic voer de gerechtechheit en̄ voer de waerheit so seer met vacht, dat ic daer af ter doed ben bracht. Dat gele cleed, dat ic heb ane 445[regelnummer] talder overst, geft te verstane, dat geestelee leven, dat ic aen nomen
[pagina 292]
hadde, daer ic jn was volcomen.’ Als dat geseght was en̄ gedaen, vervoer hi ut haren oghen saen, 450[regelnummer] en̄ sien blef sonder wonder nyet... Doen seid si wat daer was gescied hare vleschleker suster voerwaerd en̄ den andren nonnen tervaert... Voerwerd meer, als was dat sake 455[regelnummer] dat Lutgart seer was tongemake, dat si had den man verloren, dien si om doeght had ut vercoren, nochtan so troestesse God tervaert, en̄ sprac toet hare dees vriendelec waert: 460[regelnummer] ‘Waer om so weendi, mijn lieve kint? Also langhe als gi mi mint, en been ic u nyet beter dan sijn tien kindere, o vriendinne mijn?’ Dies en verstont si nyet een waert, 465[regelnummer] want si was leec, de gůede Lutgaert; maer doen men haer den sin dar af bediedde, tehant so lied sijd, en̄ gaf Gode op beide rouwe en̄ seer, en̄ en versloech haer selven nommeer, 470[regelnummer] maer gebenendyde den genen die blide mach maken en̄ verren dat wenen.
IX^ste Cap. Wie dat har was geven te verstane, dat se anderwerf .vij. iaer soud vasten voer de sundere gemeyleke, en̄ dat se har offerde Gode. Doen die seven iaer waren comen ten jnde, die si had genomen
[pagina 293]
te vastene te brode en̄ the biere, 475[regelnummer] wart haer geheten, dat si sciere voer de sunderen ghemeyneleke soud voerwerd vasten. Dat nam si liefleke, en̄ vaste di ander seven iaer in brode en in olyen voer waer. 480[regelnummer] Doen wart haer herte so beruert, dat si wart in den geeste gevuert, daer si sach staen, met verschen wonden al bloedechtech roed, en̄ onverbonden, Ihesum Cristum bi sinen Vader, 485[regelnummer] die hem toende de wonden algader, om dat hi te bat soud horen sijn bede, di hi voer den sunder dede. Daer kerde hi heme vriendelike, dies Vaders Sone van hemelrike, 490[regelnummer] toet Lutgarden, en̄ sprac haer toe: ‘Siedi yet’, sprac hi doen, ‘hoe dat ic mi moet offeren voer den sundere minen Vader? Also begere ic, en̄ wille oec, dat ghi mi u 495[regelnummer] voer den sunder al offert nu, en̄ dat gi mijn abolge van hen keert, die schegen hen es seer ghemeert, en̄ schegen hen es seer onsteken jn eer wraken di hen soud neken.’ 500[regelnummer] Hi seid haer oec dies selfs gelike jn der messen daghelike. Haer gebed had grote cracht, dat si sturtte dach en̄ nacht, en̄ dat vasten, en̄ di labore, 505[regelnummer] en̄ di pine, di si vore
[pagina 294]
den sunder dede. Dat di was groet, dat getughde wel jn haer doet de seleghe Maria van Oignies, di nu met Gode in hemelrije es, 510[regelnummer] daer si met haren doke bant haer hoeft, en̄ wart gernrt tehant metten geeste der prophecyen. Nu hoert de prophecie Marien: ‘Onder den hemel’, seid si, ‘soen heft 515[regelnummer] de werelt en genen minsche di left, di Gode es also ghetrouwe als Lutgart es, di heilege vrouwe; en̄ nyman en heft de macht, so sciere te verlosene uten veghviere 520[regelnummer] de sielen met haren heilegen gebede: wie op haer roept, hi vint genede.’ Haer gestlec miraelen waren doen groet; lichamleke oec na haer doet důet si noch, en̄ heft ghedaen, 525[regelnummer] di menegen hebben jn staden gestaen. Dat dit waer es, dat ic hier scrive, ghevuelde menech in haren live; en̄ na haer doed soen liet si niet ave in allen manyren te gevene gave 530[regelnummer] van genaden over al, alst boec hier na getughen sal.

[pagina 295]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
X^de Cap. Wie dat haer de viand oppenbarde, en̄ seide haer wiedwijs dat hi een nonne bedrogen hadde, en̄ wiedwijs de nonne daer af verloest was. Et gheviel also, dat ene gestlec nonne en̄ een rene van den viand bedroghen waerd, 535[regelnummer] daer hi aen toende sinen aerd, en̄ liet haer heimelec diuc verstaen, als ocht van Gode ware gedaen. Doen bat voer haer de heileghe Lutgart, en̄ God hi andwerdde haer dees waert: 540[regelnummer] ‘Di in der donkerheit der noet sitten, en̄ in der scaden der doet, si moten werdden verliecht van binnen.’ Hier af en const si nyet gekinnen wat dit sprac, de ionfrou fijn; 545[regelnummer] want sien verstont en geen latijn. Alsi dees warde nyen const verstaen, so vregessijs eer nonnen saen, di haer op paepscap wel verstont, dies haer berichte en̄ maecte cont. 550[regelnummer] Doen bat si voer hare ernstelec tehant, so dat hem daer de scalke viant der gůder Lutgarden vertoende, en̄ seide: ‘Ic ben de loeghlec geest, di verleide di heilege nonne, en̄ diese bedrieghe, 555[regelnummer] en̄ di haer behindechleke lieghe.’ Doen seide si toet heme: ‘Nu gaet in genen
[pagina 296]
andren cloester ginder, toet enen moenc, di Symon es gheheten, en̄ seght hem dit selve, en̄ latet hem weten, 560[regelnummer] dat ic ymanne hebbe met mi, di in der waerheit getughe si.’ En̄ sonder beiden daer na saen wart haer de viant onderdaen; so dat brueder Symon quam 565[regelnummer] the Hawiers, als hijt vernam. Die selve Symon, hi was een man di sHeileghe Geests was vol, en̄ van gůeden levene was hi geheten; dien God sier heimelecheit vele liet weten, 570[regelnummer] also alst boec getughet wale, daer sijn leven in steet themale. Alsi dit wisten alle beide van den viant, died hen seide, so droegens over een thervaerd, 575[regelnummer] alst hen van Gode was oppenbaerd, en̄ sindden om de nonne, die quam; en̄ sonder merren wart si so lam, dat haer worden al haer lede, hande, en̄ voete, en̄ been oec mede, 580[regelnummer] the gader ghetrocken, en̄ so stijf, dat men sach wonder aen haer lijf; want haer mont was sekerleke toe ghesloten so starkeleke, dat menne met enen messe nyet 585[regelnummer] en const ontpluken en twinteken yet. Alsi dit iammer saghen aen hare, so worden si alte sere in vare, en̄ vreeslec sere versaght mettien, en̄ vielen neder op haer knyen, 590[regelnummer] en̄ baden innechleke Onsen Here, dat hise weder brechte the kere.
[pagina 297]
Wat eest dat men daer voerwerd leest? En hadde warlec geen recht geweest, dat se God had laten ghestoerd, 595[regelnummer] en̄ haer bede nyen had ghehoerd; daer om, doen si van haren ghehede op stonden, so ghingen der nonnen lede ten irsten state, en̄ dat si oec haren mont tien selven op loec, 600[regelnummer] en̄ datsi spise nam en̄ at, en̄ wart gesteret en̄ had saen bat; en̄ van dien daghe voert bleef si van allen bedrochhennes quite en̄ vri. Namaels wart si so seer verhaven 605[regelnummer] met groter verdienten en̄ met gaven, also als menech met oghen sach, dat si allene nyet heten en mach verliecht in der demsternessen, maer si verlighte met heilegen lessen, 610[regelnummer] met gůeden seden en̄ exemplaren veel liede die in der demsternes waren.
XI^de Cap. Wie dat sulke nonnen van cobboiden verloest waren overmids haer gebed. Die dit maecte in latine, hi sach een nonne, di grote pine van den viant menech iaer leed, 615[regelnummer] want hise aenvacht en̄ quelde gereed; maer doen si ter gueder Lutgarden was bracht, overmits de grote cracht hars heileghs gebeds, wart si getroest, en̄ van den fellen viande verloest. 620[regelnummer] Een ander nonne sach hi oec daer,
[pagina 298]
di van den viant menech iaer was wonderleke sere gequelt, also als hi oec vertelt; maer, overmits haer grote bede, 625[regelnummer] wart si verloest en̄ vant ghenede. Di viant, diese so moide en̄ quelde, was alte quaet, alsi vertelde, en̄ hi hadde haren lichame met so groter onsuverheiden besmed: 630[regelnummer] en had haer nyet geholpen geweest met groten ghebede, als men leest, si had haer selven geboden voerwaer the boerdele dicke oppenbaer. Dees nonne wart verloest oec med 635[regelnummer] der gůder Lnlgarden heilech gebed, en leidde haer leven voerwerd meer, als ocht haer noit thevoren eer de viant dorperheit had gedaen; want si waes met eren ontstaen. 640[regelnummer] Nu merct: et es te verwonderen sere, dat dies gestaden wilt Ons Here, dat de viant, de quade Sathan, so grote macht gecrigen can over enen reinen lichame, 645[regelnummer] di maeght es, en̄ cuesch, en̄ sonder blame... Di macht soen uffent hi nyet allene, om dat hijt vlesch wilt maken onrene, maer om dat coyme dit mach gescien, en ga voert opte ziele van dien; 650[regelnummer] so dat daer therte bevlect werd mede, en̄ de ziele oec heft onvrede. Wat es reynre dan Cristus brued,
[pagina 299]
en̄ wat es suverre al ute en̄ ud dan een reyne maeghdomlec name, 655[regelnummer] di reyn es van herten en van lichame! nochtan vernemt men sunderlinge in maeghden geschien alsustenech dinge... Wat moeghwi dan peynsen, suete Ihesus! wien ropen met Sinte Pauels alsus: 660[regelnummer] ‘O hoechheit der rijcheit der wijsheit Ons Heren! der const di nyman en can gheleren! Wie onbegrijplec sijn sine ordele, en ongrundelec sier weghe vele!’ Nochtan so weenwi datte wive 665[regelnummer] dicwile werden in haren live the sustenegen groter onreynecheit bracht, overmits oncusche ghedacht en̄ quade coringen, dar si met omgaen, di si nyen willen werderstaen: 670[regelnummer] anders en can ic nyet ghesien waer om datd God mach laten gescien.
XII^de Cap. Hoe dat Yolende, een nonne, der gůeder Lutgarden oppenbarde na har doed, en̄ wat si har seide. Een swerte nonne, hied Yolende, en werelec ionfrou en̄ een verwende, di woende in en cloester, dat daer 675[regelnummer] opte Sambre stont voer waer. Si voer, alst haer Lutgart ried, te Hawiers wonen, en̄ lied haer cloester. Si was morv en̄ teder; sien was oec van geboerten nyet neder, 680[regelnummer] want si was edel en̄ wel gheboren. Dees nonne had Lutgart so seer vercoren,
[pagina 300]
dat si ernstlec voer haer bat Onsen Here Gode, dat hi der ionfrouwen sijn gracia gave, 685[regelnummer] dat si der sunden moeste staen ave: en̄ hi en const haer ontsegghen niet, maer dat si bat heme, dat gescied; want si in doeghden also toe nam, dat si the heileghen levene quam. 690[regelnummer] En̄ als dees nonne menech iaer haren Sceppere gedient had daer, so liet hi haer den tijt verstaen dat si soud sterven. Doen ginc si saen te Luthgarden en̄ seide: ‘lc bid u dat gi 695[regelnummer] alte ernstlec bid voer mi; want mijn leven ten indewerd geet, en̄ mi sciere de doed besteed.’ Doen andwerd haer de werde Lutgaert: ‘En sijt,’ sprac si, ‘nyet vervaert, 700[regelnummer] maer beid Ons Heren conlec nu: ic ben seker dat hi met u werken sal ghenedechleke, en̄ sal verloschen u corteleke van der pinen di ghi ontsiet; 705[regelnummer] maer na u doed soen lates nyet, gi en comt ommer weder te mi: en̄ als gi comt, ten irsten seldi dan spreken: “Benedicite;” En̄ daerna voert sprect oec mee: 710[regelnummer] “Pater noster” en̄ dat Salud, dat dingel Marien brachte, al ud; om datte viant nyet up en bringe Bedrochhennesse ocht enege veisinge.’
[pagina 301]
Si starf in groter innechheide, 715[regelnummer] also alsi haer doed voerseide. Daer na dat si van ertrike scied, soen leden dertegh daghe nyet, dat Yolende op enen dach haer oppenbarde, dar si lach 720[regelnummer] in haren ghebede, de gůede Lutgaerd, en̄ sprae ten irstenmale tervaert: ‘Benedicite,’ en̄ alle dat, dat si haer segghen hied en̄ bat. Doen seid si weder: ‘Dominus,’ 725[regelnummer] en̄ sprac toet Yolenden alsus: ‘O dode, wat eest? wie steed met di?’ ‘God,’ spracsi, ‘en heft versmeed nyet mi om de groetheid miere sonden, maer ic heb groet genade vonden.’ 730[regelnummer] Doen Yolende dat troestelec waerd gesproken hadde, vervoerse tervaerd, en̄ Lutgard gebenendide sere met bittren tranen Onsen Here, die aen den sundere toent sine genade, 735[regelnummer] als bekeert hi dicwijl spade.
XIII^de Cap. Wie dat haer har vlescelec suster aldoed oppenbarde. Doen haer vleschlec suster was doed, voer si int veghvier, alst God geboed; maer eer si hare suster ghemiste, en̄ eer si van hare doed yet wiste, 740[regelnummer] so hoerde Lutgard eyzeleke en̄ daer toe ontfarmeleke een stimme roepen jnde locht sere: ‘Ontfarmt mijns, suster, om Onsen Here; en̄ di selve ghenade, di ghi 745[regelnummer] andren zielen deed, důed mi!’
[pagina 302]
Doen verstond Lutgard daer mede, daer si lach in haren ghebede, dat hare suster ziele bat helpe van gebede, en̄ deed har dat 750[regelnummer] si begerde, en̄ stont haer in staden, dat si daeraf ward teer onladen, en̄ datd convent, met disciplinen, met ghebede en̄ andren pinen, hare sielen halp so sere, 755[regelnummer] dat haer haer pine corte Ons Here.
XIV^de Cap. Wie dat haer was verboden van der abdissen dat si alle sondage Ons Heren lichame nyen ontfinge. Omtrint dien selven tide ghesciede een dinc intd cloester, dat veel liede voer wonder hadden, dat ic u sal segghen, wildijd horen nu... 760[regelnummer] Lutgard, di edele vrouwen name, si plach tontfane Gods lichame alle sondaghe, al Sint Austijn maent dat doen sal elc goet kerstijn. En̄ si had een abdisse, di hied 765[regelnummer] Ver Agnete: dien lietse nyet den heilegen lichame Gods ontfaen; want si was hen te rade ghegaen, di haer nyen rieden bescedeleke. Doen sprac Lutgard omoedeleke 770[regelnummer] thoter abdissen died haer verboed: ‘Ic sal u wesen thoter doed, mijn lieve moeder, gorsam; maer dat weed ic wel voer seker waer,
[pagina 303]
dat God sal wreken over u 775[regelnummer] die pilecheit, die ghi mi důed nu, eer ghi van ertrike ommer vaert.’ Nu siet en̄ merct wie dat Lutghart wart gewroken; want daer na saen wart si met siecheiden so bestaen, 780[regelnummer] dat si ter kerken nyen const gegaen, en̄ de siecheit, si wies vast aen en̄ en woude haer nyet verghaen, eer datse bekinde, dat si ghedaen had onbescedenheid daer mede, 785[regelnummer] dat si haer dede so groten onvrede, en eer sijd ghebod weder riep, dat schegen Sinte Lutgharden liep. En̄ de gene di in dees daed scheghen haer waren, och gaven raed: 790[regelnummer] ocht si starven so, dat men mocht sien kinlec over hen wrake ghescien, ocht si deden als de vroede, en̄ sochten ghenade met omoede. Te rechte ginc dan dies bruedgoms wrake 795[regelnummer] op hen, die daer waren sake dat sijn brued bedrůvet waert, en̄ di haer tonrechte waren haert.
XV^de Cap. Wie datte viant hem oppenbarde dar en nonne starf. Den genen di storven, dien stont si bi, en̄ manesse, en̄ brachtse dar to, datsi 800[regelnummer] haer biechte spraken van haren sonden; en̄ geloefd hen, werd dat si volstonden in penytencien, dat hen soud geven Ons Here God dat euweghe leven. En̄ et gheviel dat over doed
[pagina 304]
805[regelnummer] een suster lach in groter noet, di oec een alte sware doed leed; daer was de viant wel ghereed, en̄ vertoende hem der goeder Latgarden, en̄ sprac har toe met sustenegen warden: 810[regelnummer] ‘Ic heb die suster dach en̄ nacht gequelt, en̄ hebbe getoent mijn macht; maer doen daert folc quam toe gegaen, soe was mijn macht aen haer gedaen.’ Dfolc hiet hi dconvent, dat quam 815[regelnummer] en̄ hem sijn macht temael benam, daer si lach in groter qualen, in dien dat si haer ziele bevalen. Et es heilech, salech end goet dat men den sieken dan gracia doet, 820[regelnummer] alsi ligghen in Gods ghewoud, en̄ dat men hen jnd inde wees houd, en̄ met ghebede dan bi sta; want de viand geet hen na, en̄ pijnt hem sere dat hise mogh keren 825[regelnummer] van den geloeve, en̄ bringh toneren.
XVI^de Cap. Wie datte viande dicwile hare oppenbarden en̄ wie sere dat sise ontsagen en̄ vreesden. Dicke quamen toet haer de viande om te done onvrede en̄ scande, en̄ brachten haer quaed boedscap te handen, dat sise veriaeghde te haren scanden
[pagina 305]
830[regelnummer] metten tekene dies crusen, daer si haer met bewarde, de maget vri, En spau op hen en̄ deed hen onere. De viande ontsagens oec so sere, dat si scuden de stat voer waer, 835[regelnummer] rechs als gloyend yser, daer si haer gebed te sprekene plach inne; en̄ nochtan, datte Gods vriendinne der Scrifturen nyet en verstont, en̄ haer de salme nyen waren cont: 840[regelnummer] alsi den salm las, die daer steet, die deus in adiutorium aen geet, en̄ ander verse som, die daer in den Souter staen, voer waer so sach si vlien de viande van vresen, 845[regelnummer] en̄ lieten de maeght in rasten wesen... En̄ nochtan dat Sinte Luthgaert nyen verstont daer af een waert, si wist wel doch dat van der cracht der waerde, de viand verloer sijn macht. 850[regelnummer] Brueder Bernard vertelde, dat hi van haer heymelec hoerde, dat si en twint den viant nyet en dochte, en̄ dat hise nyet en mochte verwinnen, noch scheghen har staen: 855[regelnummer] Si hadden met crachte so onder gedaen.
XVII^de Cap. Wie datse har altoes ontsach datse har getiden nyet wale en had geseght, en̄ wie datse versekert was daraf. De werde Lutgart begerde, en̄ sochte, wiedwijs dat si comen mochte
[pagina 306]
tallen volcomenheide van levene, en̄ began daer na te wervene, 860[regelnummer] dat si alle ghepeyns alrene mocht verdriven: nyet allene quaet ghepens, maer gůet oec mede, alsi haer ghetiden sede; dat in desen sterfleken staet 865[regelnummer] onmoeghlec es the done en̄ quaet; en̄ want si dit nyen const toe bringen, bedrůves haer selven sunderlinghen. Dat was oec haer sede, dat si elc ghetide, de maghet vri, 870[regelnummer] twewerf ocht driewerf te seggene plach. Want si haer daer af ontsach, so bedrůves haer seer in desen: Omdatd haer dochte gebrekeke wesen, en constse en gheen vrient daer jn 875[regelnummer] the vreden ghesetten meer noch min. Daer om so baden haer vriende sere met groten ernste Onsen Here, dat hi haer dad woud nemen af: en̄ hien bedroeghse nyet, maer gaf 880[regelnummer] hen datte, dat si jnnechlec baden; want onvermoedens en̄ onberaden so sindde God enen sceper aen, dat hi sijn scape opd velt liet staen, als Amos de propheta dede, 885[regelnummer] en̄ liep doen opte selve stede toet Hawiers, dat was van daer
[pagina 307]
dertien milen, dats seker waer, en̄ vreghde na haer, en̄ seid toet hare, daer dander toe hoerden, oppenbare: 890[regelnummer] ‘Ons Here God hi segt,’ sprac hi, de scepere, ‘en̄ ondbied u, dat ghi, om uwe ghetide te segghene, nyet en sijt tonvreden en twinteken yet; want u gebet dats alte sere 895[regelnummer] ontfenelec ind anscijn voer Onsen Here.’ Als de sceper geseght had dat, so ginc hi vlien; en̄ daer en was stat the vregenc noch te wetene daer af, wie dat hi was. Noclitan so gaf 900[regelnummer] God te wetenne wie dat hi ware, en̄ God oec selve hi seide toet hare: ‘En ontsiet u nyet voerweert; want daer ghi u seer af verveert, en̄ u ghebreeclecheit themale, 905[regelnummer] sal ic vervullen lieslec en̄ wale.’ Doen ghevuelde Lutghart wel dat dees waerd van nyman el, dan van Gods monde ghesproken waren, en̄ liet al onlede daer af varen, 910[regelnummer] en̄ had van consiensien raste, en̄ blef onladen van allen laste dat haer consiensie mocht stoeren. Nu moeghdi van andren dingen horen.
XVIII^ste Cap. Wie dat men sach dat een vlamme ute haren monde ghinc doen se sanc in den coer. Men conste geloeven nyet lichteleke 915[regelnummer] wie utermaten blideleke si haer ghetiden te singhene plach...
[pagina 308]
Doen ghevielt, op enen dach dat si haer vesperen na behoer metten nonnen sanc in den coer: 920[regelnummer] daer sach een nonne, di scegen haer stont, dat ut Sinte Lutgarden mont een clare vlamme op ginc doe toet inde hoeghheit der locht toe. Als de nonne dat wonder sach, 925[regelnummer] dies si tevoren the siene nyen plach, verveerde si haer so seer, dat si binalecs comen was daer bi, dat si daer stappans voer hen allen van anxste in ommacht was gevallen... 930[regelnummer] Doen, na vesperen, nam Lutghard de nonne en̄ troestese, en̄ sprac dees waert: ‘Ic wille dat ghi u nyen versaeght van der visien die ghi saeght; want si u van Gode nu es 935[regelnummer] vertoent, dies moeghdi sijn gewes; en̄ ghi moeght daer inne verstaen dat si van Gode es ghedaen.’..... O ghi, died leest, nu merct en̄ siet dat dit veel heileghen es ghescied; 940[regelnummer] en̄ merct oec voerwerd, dat ons mach, metter vlammen die men sach, wel sijn betekent haer bernende gebet, dat heet was, reyne, en̄ onbesmed... Menighen geesteleken minsce hads wonder, 945[regelnummer] dat si di grote tekene sonder idel glorie ghedoen mochte. Want dan den lieden wonder dochte, so andwerd ic also, alsi
[pagina 309]
selve seide, de maghet vri: 950[regelnummer] na der waerheit der historien was si vol der geestleker glorien, dat haer van buten nyen const gescaden en geen vaen glorie noch staen tonstaden; want die Heilighe Geest had van 955[regelnummer] haer gemaect, als hi wel can, een onberruerlec columpna, die vast en̄ starc was sceghen alle last.
XIX^de Cap. Wie datse Onsen Here seide, dat hi toet enre cranker nonnen gincge en makese onledech met heiligen ghepeynse. Ons leert also Sinte Augustijn, dat wi besceden selen sijn 960[regelnummer] in allen werken di wi bestaen: so salt ons al ten besten slaen. Groet beseedenheit had si altoes aen hare, de maghet vri, als ic u nu vertellen mach. 965[regelnummer] Et geviel, op enen sondach, dat si Gods lichame had ontfaen; doen waest haer swaer dat si soud gaen ter taflen, daer si soud so lyse nutten eneghrande lichamlec spise; 970[regelnummer] en̄ sprac Gode toe sus: ‘Here Jhesu,
[pagina 310]
en es geen tijt dat ic mi nu met uwer welden becummeren moet; maer, mijn lieve Here, gaet toet Elyzabeth, die haer nyet van 975[regelnummer] spisen een ure gehueden en can, en̄ becommert haer herte met u, en̄ laet mi minen lichame nu met etene vermaken, Here Jhesu.’ Dat seidse daer omme, want daer jnne 980[regelnummer] was een nonne, een haer gesellinne, die die siecheit, dat ongevoegh hadde, dat si spade en̄ vroegh moest eten dicke, dach en̄ nacht; dies haer de guede Luthgard bracht 985[regelnummer] af temale met haren ghebede, overmids de Gods ghenede; want Cristus was tehant goersam Lutgaerden waerden, en̄ quam ther nonnen daer si hem hied gaen, 990[regelnummer] en̄ vervulde haer herte saen met so groter suetechheit, dat si sonder eneghen arbeid langhe, daer scegen dat si plach, mocht spisen darven nacht en̄ dach. 995[regelnummer] In desen woerden en̄ desen werken machmen har grote bescedenheit merken, dat si nyen woude met geestleken saken haer so becummeren noch onledech maken, dad te sere haer lichame 1000[regelnummer] word gecrinet ocht onder quame; want sonder twivel docht dat hare, dat dad orberleker ware,
[pagina 311]
dat si haren lichame spaerde, en̄ dat sine so achterwaerde, 1005[regelnummer] en̄ huedde so redeleke, dat si haern evenkersten mocht staen bi, en̄ helpen in dogene en̄ in verdriete, dan sine also gewerden liete, dat si selve nyet meer en mochte, 1010[regelnummer] noch haren evenkersten en dochte; want alle dinc heft sinen tijt: dat seght de Wise Man en̄ lijt. Dats schegen hen, di alte seer pinen haren lichame ende traiynen; 1015[regelnummer] en̄ alsi eenwerf ocht twenerf smaken suetechheit van godleker saken, so sijn si haren lichame so hert, dat daer nyet ute en twint nien wert; en verwerpen den lichame themale, 1020[regelnummer] om datse daermet wenen wale den geest in Gode te starker maken, en̄ destrueren. Met dier saken, dat si den lichame nemen sijn macht, benemens oec den geest sijn cracht; 1025[regelnummer] want de lichame es ghegeven den geest ter helpen in dit leven. Alsi dan den licham themale destrueren, soen can nyet wale de geest in siere cracht ghebliven; 1030[regelnummer] want de heilighen, si bescriven, datte lichame de ziele besweert, di hem te seer met pinen verteert.
[pagina 312]
Hier af seght sinte Paulus, dye grote Lerere, ‘dat nyman nye 1035[regelnummer] sijn vlesch en haette, maer hi vnedet, en̄ hevet lief, en̄ smeket, en̄ huedet: hien saelt te genre genuchten vueden, maer tonthoudene sal hijt hueden.’ Die patriarcha Abraham, 1040[regelnummer] doen hi van den berghe quam, daer hi sijn offerande had gedaen, ginc hi ten esele weder saen; en̄ de wise Salomon, hi heed, dat men den esel sal doen 1045[regelnummer] pinen en̄ arbeiden the voren, en̄ na salmen hem geven coren. Dit heft bediedennesse al: daer om peynst selve; want ic sal van Elyzabeth tellen voerd. 1050[regelnummer] Hoerd na dan, en̄ verstaet mine woerd.
XX^ste Cap. Wie datte selve Elyzabeth gegenst ward doen Sinte Luthgard voer haer bat. Van deser selver Elyzabeth sal ic vertellen, op dat gijs nyen wed, een scone miracle, wildise horen.... Also als ic seide te voren, 1055[regelnummer] Elizabeth was so ongesont, dat si alle uren en̄ alle stont moest eten, bina dach en̄ nacht; nochtan gaft haer so cleyne cracht, dat si van crancheiden nyen const gestaen 1060[regelnummer] op haer voete noch ghegaen; maer si moest ligghen gedaetschlec stille op haer bedde te haern onwille.
[pagina 313]
En̄ want wel wiste Elyzabeth, dat grote cracht had Lutgarden gebet, 1065[regelnummer] so bat si haer dat si Gode bade, dat hi aen haer toende sijn genade: want si hadde dies gere groet, dat God haer geve voer haer doet, dat si van haren bedde moest staen, 1070[regelnummer] en̄ the haren convente mocht gaen. Doen bat voer hare de gůede Lntgart, en̄ God hi antwerd haer dees waert: ‘O dochter van Jherusalem, stant oppe van dinen bedde en̄ nern 1075[regelnummer] ghesunde; want da hefs den nap ghedronken van Gods bolgescap!’ Doen haer God dees antwerde gaf, en̄ de sake oec mede daer af, en sijt den nonnen seide, di 1080[regelnummer] latijn consten: so mercten si, dat Elyzabeth op soud staen van den bedde der siecheit saen, in enen gesonden gůeden staet: dat had haer Sinte Lutgart begad; 1085[regelnummer] en̄ si stont oppe en̄ voer wale, en̄ was genesen altemale, en̄ diendde Gode daer na nochtan langhe, en̄ droegh de burdene van der ordennen vromelec en̄ wale.
[pagina 314]
1190[regelnummer] Hier af laet ic nu de tale, en̄ segghe van andren dingen voert. Nu hoerd dan alle na mijn woert.
XXI^ste Cap. Wie datse begerde om Gode gemartelt te sine, en̄ dat har een adere scoerde iegen therte. Si peynsde om den genen gereet, di groet pine om haer leed, 1195[regelnummer] en̄ wart ontsteken alte sere, en̄ begerde om Onsen Here gemaertelt en̄ gepijnt te sine, op dat si heme vergulde sijn pine. Maer want der martyrien tijt 1100[regelnummer] was leden, als de winter lijd, bereid haer God een ander manyre der lichamlec martyrien scire; en̄ et gevyel eens nachts, dat si, na completen, de maghet vri, 1105[regelnummer] voer haer bedde al bedende stoet. Daer quam haer in haren moet, dat si begeerde alte sere ghemaertelt te sine om Onsen Here, also als was ghemaertelt Agnes; 1110[regelnummer] en̄ alsi so sere des begerde dat si gemaertelt ware, dat si sterven weende: brac hare een ader ute ter selver stont, die rechts scheghen haer herte stont, 1115[regelnummer] daer so veel bloeds ut liep, dat cuculla en̄ roc van bloede ward nat; en̄ om dat si ward cranc daer af, deed God dat haer dat bloeden begaf. En als dat bloeden was ghedaen, 1120[regelnummer] vertoende hem Cristus haer selven saen
[pagina 315]
met enen bliden anechijn doe, en̄ sprac haer lieflec alsus toe:.... ‘Om de grote begerte die ghi hebt te sturtene u bloed om mi, 1125[regelnummer] so seldi comen ten selven lone, daer Agnes toe quam, de maghet scone, dier men af sloegh haer heilege hoed; want u begherte, si es so groet om minen wille ghemaertelt the sine, 1130[regelnummer] dat si wel staen mach voer de pine’... Dit selve dreght over een daer mede, dies ie in den beginne dede van den irsten boeke ghewach: daer se een edele vrouwe sach, 1135[regelnummer] doen si noch was een kint themale. Die vrouwe sprac toet haer dees tale: ‘Ghi selt een guede ander Agnes ghewaerechlec sijn, sijt seker des’... Men soud dat segghen verre en̄ wide, 1140[regelnummer] dat Sinte Lnthgard, in den tide dies vreden, metten merteleren was ghecroent na haer begeren... Hier af soe gheven oercunde ons twe nonnen, Margreta en̄ Lutgard Lymons, 1145[regelnummer] die heilech waren beide en̄ goet; die, daer na dat si sturtte har bloed, haer cleder wijschen, en̄ vondent waer. Oec waes getughe dat teken, dat daer van der wonden stont in haer lijf 1150[regelnummer] toet dat si staerf, dat heileghe wijf. Doen God dit wonder wracht aen haer, was si oyt acht en̄ twintech iaer.

[pagina 316]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XXII^ste Cap. Wie dat een vrouwe, die Machtelt hied, har horen, datse verloren hadde, weder gewan overmids hoere. Een edel vrouwe, di Machtelt hied, van bi Ludec gheboren. si lied 1155[regelnummer] haer erve ridderen haren sonen, en̄ voer te Hawires wonen; en̄ al di vrouwe was cranc en̄ oyt, verloessi haer horen sonder gewoyt. Daer na ghevielt eens datte nonnen 1160[regelnummer] vessperen hoechlec te singgene begonnen, en̄ was daer een nonne, die gaf der dover vrouwen een teken daer af; en al sijt teken hadde verstaen, beweende si haer doefheid; en̄ saen 1165[regelnummer] so quam Lutgart en̄ vreghde hare waer om si weende, en̄ wat har ware. ‘Ic mach,’ sprac si, ‘weenen wale, dat ic mijn horen so themale heb verloren, dat ic nyen can 1170[regelnummer] gehoren de grote feste van den sancghe, daer men Gode diend mede.’ Doen warp haer Lutgart in haren gebede, en̄ stont oppe daer na thehant, en̄ nam twe vingere van hare hant, 1175[regelnummer] en̄ bestreecse beide met gore, en̄ stacse der dover in haer ore. Doen hoerde si van binnen scoren met groten ghecracke beide har oren, en̄ ghewan volcomeleke 1180[regelnummer] haer horen weder sonder gebreke; en̄ benendyde Onsen Here, en̄ dancte Sinte Lutgarden sere.

[pagina 317]
Ga naar tekstkritische notentekstkritische noten
XXIII^ste Cap. Wie dad sceen ondertiden, alsi in contenplasien was, als ochtse altemale besturt were van blode. Dicke was si van binnen geruert, en̄ in den geeste op ghevuert, 1185[regelnummer] so dat haer dochte in haren moede, dat al har lijf met roden bloede was overgoten. Dat was alsi Gods pinen gedachte; en̄ daer bi so was daer een gesteleke 1190[regelnummer] priester, di haer heymeleke volghde na, op enen tijd, doen hi hem vermoedde dat hijd soude ondervinden; en̄ ondervand, en̄ vantse ligghende aen een wand 1195[regelnummer] ju contemplasien en̄ in ghebede, en̄ sach daer opte selve stede hande en anscijn albloed baren, als ocht si overgoten waren met verscen bloede blickende daer. 1200[regelnummer] Oec sach de priester dat har haer met blodegen druppelen over al besprinkelt was sonder getal. Doen nam de priester, de goede man, een scere, en̄ sneed ave van 1205[regelnummer] hoeren hare een deel alstille, en̄ droeght ind liecht na sinen wille; en̄ doen hijt sach ghereckeleke, so had hem alte wonderleke. Daer na, als si weder van 1210[regelnummer] baten haer sinne volcoemlec gewan,
[pagina 318]
verwandelde thaer daer in sijn hant ther natuerleker vaerwen tehant. Doen was de priester voer hen allen van vresen bina ter erden gevallen. 1215[regelnummer] Nu moghdi merken waer om de gůede Lutgart so roedech was van blůede: dat was daer omme, als ict versta, dat si volcomelec volghde na den meeghden, die haer stole wieschen 1220[regelnummer] jnd blued dies lams, en̄ wrake yeschen.
XXIV^ste Cap. Wie dat si enen riddere, enen ondedegen man, met starken gebede bekeerde tOnsen Here. Et was een riddere, die rijc was en̄ wel gheboren, als ic oec las, di te Hawirs in had ghedaen een dochter. Dees ridder was bevaen 1225[regelnummer] met menegerhande sunden; maer doch so brachten sijn dochter daer toe, dat hi Lutgarden bat, dat si voer hem bade, en̄ dat sine tenen gheesteleken 1230[regelnummer] sone ontfinghe; dat si liefleken sonder wedersegghen dede, als noch int sulke lant es sede. Si bat voer heme; en̄ binnen desen vertoende hem Sathan, als wi lesen, 1235[regelnummer] eenre nonnen, en̄ sprac dees waert: ‘Sied, wie pijnt haer Ver Lutgaert den ridder Cymere ut minen banden
[pagina 319]
the verlosene: dat moet ic anden; want hi heft mi meneghe weke 1240[regelnummer] en̄ menech iaer ghetruweleke ghedient. Nu laedten gewerdden dan; en es geen cleyn werc, dat hi van nuwes hem nu heft aen nomen. Ic sal sijn herte doen ontsteken, 1245[regelnummer] en̄ sallen roven van sinen gůede, en̄ sallen bringhen tyen ermůede, dat hi en sal nyet voerder moeghen, en̄ sal sijn herte doen verdroeghen als vlesch, dat men te frytene pleght 1250[regelnummer] in een panne.’ Nu merct en̄ weght wie wonderlec dat waer wart sijn tale, di een loegenneer es altemale: die ridder, di so grote have en̄ rijcheit hadde, hi quams so ave, 1255[regelnummer] en̄ wards so quite allinschelinge sijns gelts, sier haven en̄ alre dingen, dat hi .XV. hondert pont, die hi gereed had op di stont, so over brachte en̄ over dreef, 1260[regelnummer] dat hem nyet daer af en bleef; en̄ dat hi na doer grote noet sijn wonyngen vercochte, en cume had broet. Nochtan was hi in allen desen so verduldech, als wi lesen, 1265[regelnummer] dat dies nyman en twivelde doe, Lutgarden gebet en halp daer toe....
[pagina 320]
Den selven ridder sach menech man the Hafflegeem na moene, en̄ van so gůeden leuene, en̄ daer mede 1270[regelnummer] so verduldech, dat men hem dede grote werdechheit en̄ ere. Dies si gebenendijd Ons Here, en de werde Lutgaert daer mede, die des gelijcs aen meengen dede.
XXV^ste Cap. Wie datsi een nonne van coringen verloeste. 1275[regelnummer] Een grauwe nonne was seer becoert, als ghi hier moeght horen voert: die nonne sach over menech iaer in haren slaep thevoren, waer de gůede Lutgard haer oppeubarde, 1280[regelnummer] en̄ waren har geseght dees waerde: ‘dat si daer af soud werdden verloest met haren gebede.’ Op desen troest quam langhe daer na di selve ionfrouwe al toet Hawirs toet haer op trouwen, 1285[regelnummer] en̄ kindde haer anschijn tehant, mettyen dat si slapende had ghesien. Daer deed haer de maghet soete van allen haren coringhen boete.. Alsi aen hoer was worden gewaer 1290[regelnummer] so grote cracht, doen bat si haer, dat si haer dat oec woud beyaghen aen Gode, dat si mocht gedraghen den arbeit van der ordenen wale, en̄ dat si vleschs mocht darven temale;
[pagina 321]
1295[regelnummer] want si vleschs nyen mocht ontberen, van kinschen daghen, sonder groet deren: want si van kinschen daghen qual. Dat sach ane Luthgart al, dat si was teder en̄ morv; nochtan 1300[regelnummer] doen sise met groten tranen verwan so seid si toet hare: ‘Gaet van mi; van desen daghe voert seldi vleschs mogen darven, en̄ u ordyne houden sonder eneghe pine.’ 1305[regelnummer] Nu siet ocht gijs meer hebt vernomen: alsi weder tchus was comen jnt siechus, so sedtemen voer hare vleschs; en̄ alsijs wart gheware, en̄ alsijt dvleschs voer har sach staen, 1310[regelnummer] so keres daer af haer anscijn saen, en̄ eysde haer so sere, dat sijs nyet eten en mochte en geenrewijs. Dat was besocht dicwijl nochtan, en̄ vonden gewarlec, dat si gewan 1315[regelnummer] so groet eysinghe int herte daer af, dat sijt dvlesch temael begaf, en̄ daer na noyt sint vlesch en at.. Oec mochtmen sien en̄ merken dat, dat si den arbeyt en̄ de loboere 1320[regelnummer] van der ordenen so wel ter coere droegh, en̄ oec so lichteleke, dat dad was alte wonderleke... Dees selve nonne, dier dit gesciede, plaecht te vertellene voer de liede 1325[regelnummer] met groter scemden menechvoyt doen si abddisse was wordden en oyt;
[pagina 322]
dat deed si sinte Lutgarden the eren, om dat si haren lof woud meren.
XXVI^ste Cap. Wie dat si eenre gestleker ionfrouwen, die seer was becoert, voerseide dat si dgoets vridaeghs soud werdden verloest. Hersplendis, so hied een gesteleke 1330[regelnummer] ionfrouwe, di so onmateleke van swaren coringhen was genoept, dat si van rouwen was meshoept. Die bat Lutgarden op genade, dat si Gode voer har bade; 1335[regelnummer] en̄ alsi Gode voer har sere had gebeden, en̄ har Ons Here sinen wille had laten verstaen, sprac si toet haer weder saen: ‘Troest u, en̄ gheloves mi; 1340[regelnummer] want in gůeden vridaghe sel di, overmits Ons Heren ghenaden, van allen coringen werden ontladen, en̄ selt dan groten troest ontfaen. Dat sal gescien, al sonder waen, 1345[regelnummer] also saen en̄ also schiere als de priester op houd dat diere cruse Gods, en̄ als hi sinct Ecce lignum.’ Nu siet en dinet wi grote cracht en macht datsi 1350[regelnummer] aen Gode hadde, de maghet vri: op di ure en̄ op dien dach dat sijt voerscide en̄ vorsach, wort si van allen meshope verloest, en̄ van genaden gewan si troest.	[tekstkritische noot]Vs. 249. Verschagen, eigen spelling van ons HS. voor versaghen (z. vs. 319 en 588.) of vertsaghen, bang en moedeloos maken. Vglk. vs. 703. In 't Lev. v. Ihs. (Meijers uitg.): verssagt, verschrikt. Vs. 252. Hadden, HS.; goed, niet hadde; al liet het latijn nog twijfel toe: Omnia opera sua, velut facta in dubio, verebatur. - Vs. 254. De i van betterlike is eerst eene e geweest. - Vs. 257. De laetste letter van stimme was eerst uitgebleven. voetnoot1) Zie ‘D. Warande’, III, bl. 156 en volg. [tekstkritische noot]Vs. 268. Yet, zoo veel als eenigszins, misschien, enz., het grieksche τι of που. Vglk. vs. 491. - Vs. 269. Roavien. De gelijkheid der letters u (v) en n maekt het eenigszins onzeker of de schrijver niet Roanien gewild heeft. De i is bovendien zonder stip gebleven, zoo dat het ook Roamen, Roainen en Roaiven kan gelezen worden. In de latijnsche teksten leest men insgelijks hier Roavia, daer Roania, en zelfs Rona en MauraGa naar voetnoot1). - Vs. 271. Indien er alleen Neen ic stond, zonder nyet, zou ik enkelijk één komma, achter ic, geplaetst hebben. - Si ontsiet haer, zij is angstvallig. - Vs. 273. Versten, uitstellen, verschuiven. - Vs. 275. Te rasten, gerust. - Vs. 279. Daer, aldus 't HS.; welligt daert te schrijven. - Vs. 280. HS. spreec hus. - Vs. 283. Dies alle, voor diese alle. Vglk. vs. 102 en zie Kerstina, blz. 101, 105, 117, enz. - Vs. 286. Gruetesse. Z. Kerstina, Gloss. (S verdubbeld). - Vs. 287, Voer, voor, met den dativus, zie Grimm, Gr. IV, blz. 785, 786, 787 en 833. voetnoot1) Een ander moge den familienaem opzoeken. [tekstkritische noot]Vs. 293. Claght: behaeght, aldus 't HS. dat op meer plaetsen a met ae in de spelling laet rijmen. - Vs. 295. Themale, geheellijk. - Vs. 296. Darna geheel herschreven, behalve de eerste letter. - Vs. 297. Nyet.... en twinteken yet, niet het minste, geenszins. - 298. Daer toe, bovendien, wijders. - Vs. 309. De a van oppenbaerde schijnt eerst eene e geweest te zijn, die alleen uit hoofde der welluidendheid veranderd kan zijn. - Vs. 315. Bloed; de d van dat woord was als t begonnen geweest. - Vs. 316. Hier vergeefs, vs. 314 vergeves, beide naer vereischte der maet. [tekstkritische noot]Vs. 325. Hare, vglk. I, vs. 462. - Vs. 327. Abolghe, z. vs. 84. - Vs. 331. Hi, zoo 't HS., niet si, hetgeen men anders zou kunnen vermoeden. - Vs. 339. Al sijn, als zij hem. Vglk. vs. 229, en Z. Gloss. op Kerstina. - Vs. 340. HS. Om vaen. - Vs. 343. Hij stierf den 16 Julij 1216. De Mystieken schijnen dien paus niet zeer gunstig geweest te zijn. [tekstkritische noot]Vs. 354. En had ghedaen; zie vs. 593. - Vs. 356. Aen d.i. bij en te gelijk van, daer helpen hier verwerven insluit. Zie Kerstina, blz. 281. -Vs. 359. Wel geraecte, schoone, volmaecte, enz. - Vs. 360. Het HS. geeft mienre. Ik had te kiezen tusschen mijnre en miere, en koos het laetste, als zijnde de gewoone spelling van onzen dichter. - Vs. 366. Noyt lijf, gewonnen, ooyt leven bekwamen, leefden. - Vs. 369. Van u is herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 386. Den genen, enz. dat is aen Thomas Cantipratanus. - Vs. 397. Visien, zoo 't HS. - Vs. 401. Achter live stelt het HS. een komma, als mede vs. 406 achter orber. - Vs. 407. Dat, welk oorbaer namelijk. - In sulken zijn de drie laetste letters herschreven. - Vs. 409. Wedersaken, tegenstrijders. Z. Kerstina, Gloss. - Vs. 410. Leden, geleden, overgetrokken. - Vs. 411. Te geneden, te Gods genade. - Vs. 413. Scoud, schuld. [tekstkritische noot]Vs. 416. Al voor Als; beter in een woord: Alsine; maer vglk. vs. 339. - Wende is waende. - Vs. 420. Van ordenen, volgens den regel. - Vs. 430. Dit cleed, enz. staet absoluet: Dit cleed... es mijn.. lichame... betekent mede, in plaets van: Met desen cleede es mijn lichame betekent, of, Dit cleed, daer mede es mijn l. beteekent. - Vs. 436. Hebben, heb hem, namelijk den lichame.- Van kinde, van mijne kindsheit af (a puero). - Alneen, gedurig, altijd. - Vs. 443. De eerste pennetrek was op doet uitgeloopen. [tekstkritische noot]Vs. 450. Dat is: zij bleef verwonderd en verbaesd. - Vs. 452. Hare, z. I, vs. 462. Het latijn wilde siere suster: sorori ejus carnali; doch zie vs. 736. Ook maekt voerwaerd met tervaert eene schijnbare tegenstelling die in de gedachte van den schrijver niet ligt; anders zouden de twee adverbia hunne plaets moeten verwisselen. - Vs. 454. Als voor al; z. Kerstina, Gloss. - Vs. 458. Troestesse, z. vs. 286. - Vs. 462. Z. II^de B. der Koningen, 1^ste cap., 8^ste vs. - Vs. 465. Leec, ongeleerd. - Vs. 467-8. Gaf Gode op, offerde aen God op. - Beide, z. Kerstina, Gloss. - Vs. 471. Verren, verwijderen. - IX^ste Cap. Opschrift. Gemeyleke, zoo 't HS.; lees: gemeyneleke. [tekstkritische noot]Vs. 485. Het moest eigentlijk wezen: dien hi toende; maer dergelijke verwisseling en verwarring der pronomina is niet zeldzaem. De rest van dezen volzin levert daer andere proeven van. - Vs. 489. Vaders, zoo 't HS. en de omzetting maekte de flexie noodzakelijk. Zie Kerstina, blz. 7. - Vs. 496. Van hen, overgang van 't enkelv. tot het meerv.; tenzij men in den voorg. regel sunder voor een dativ. plur. aenzie; doch ik niet. - Vs. 499. Eer, eener. Z. vs. 98, en vglk. 360. - Neken, naken. [tekstkritische noot]Vs. 506. Dat di was groet, die cracht namelijk. - Vs. 507. In haer doet, niet van Lutgardis, maer van Maria v. Oignies zelver. - Vs. 507. Oignies, uit te spreken: Oigniës, als rijmende met es. - Vs. 520. Met haren, daer het op nyman terug ziet, moest het met sinen wezen; maer de onderschuiving laet zich gemakkelijk uitleggen en wettigen. - Vs. 522. Deze regel en de drie volgende maken in 't latijn nog deel van de zoogezegde profecij van Maria v. Oignies. Daer staet natuerlijk dan ook het praesens en het futurum, in plaets van het imperf. en het perfectum: spiritualia miracula in vita nunc facit; corporalia post mortem efficiet. - Vs. 527. Haren is herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 537. HS. waren; ik liet de n weg om niet Als ochtse te moeten schrijven. Een van beide was noodzakelijk. - Vs. 545. En geen latijn, geen latijn. De latijnsche tekst spreekt van de tael niet: cum haec verba Domini, utpote laica, non intelligeret. Gheraert was hier onbedacht. Het latijn, bij de Bollandisten, is: illumina his qui in tenebris et umbra mortis sedent. In de Vulgata (Lucas, I, 79): illuminare. - Vs. 546. HS. Al si. - Vs. 547. Vregessijs, vraegde (vroeg) zij des (dat). - Volg. vs. paepscap, elders clergie. - Vs. 549. Dies, die des. - Vs. 556. Seide si, welligt misschreven voor seidse, gelijk in den vlgdn. regel coester voor cloester staet. Heel dit II^de Boek is onachtzaem geschreven en schijnt niet behoorlijk gereviseerd te zijn geweest. [tekstkritische noot]Vs. 560. Dat, opdat. - Vs. 565. The Hawiers, geheel herschreven. - Vs. 567. sHeileghe moest sHeileghs of sHeileghen wezen, ten zij men het met Geests tot een woord make, gelijk men elders Heilegheest vindt. - Vs. 571. Sijn leven. Zie Acta SS., 6^a Dec. - Vs. 580. HS. ghader. - Vs. 591. Brechte, brachte, limburgsche Umlaut. Vglk. vs. 781. - Br. te kere, herstelde. [tekstkritische noot]Vs. 593. En (Hen), dat is Het en of Ten hadde. - Vs. 598. En̄ dat si, enz. Z. Kerstina, blz. 69. - Tien selven, te weten, tide. Vglk. mettien, vs. 588. - Vs. 603. Bedrochhennes, zie Kerstina, blz. 469. - XI^ste Cap. Opschr. cobboiden, 's dichters eigene spelling voor cobbouden, anders cobolden. In 't latijn: ab incolis daemonibus. - Vs. 614. HS. menechiaer. - Vs. 618. HS. getrost (lactste woord der bladzijde). [tekstkritische noot]Vs. 630. En had haer nyet, enz. De zin is: zoo men haer niet te hulp gekomen ware, zij zou, enz. - Vs. 634. HS. Des nonne. - Vs. 639. Waes, naer 't HS., dat is was des: zij was daervan (daeruit) met eere opgestaen. - Ontstaen, opgestaen. - Vs. 641. Wilt, aldus 't HS. Vglk. vs. 647, enz. - Vs. 649. En, vglk. vs. 593 en Kerstina, blz. 329-330. De zin is: Het kan nauwelijks anders geschieden, of het gaet voort, enz. - Van dien, is dat: van dien of hem, welke bekoord wordt, of van dien vleesche, van dien lichame? gelijk elders de schrijver omgekeerd schijnt te zeggen: 't ligchaem van de ziel. Z. vs. 198. [tekstkritische noot]Vs. 654. Name, z. Kerstina, Gloss., alsmede de Addenda, blz. 591. - Vs. 659. Wien, enz. Dat is: Ten zij wij roepen; zoo wij niet roepen. - Vs. 662. HS. Wi. - Vs. 663. Sier weghe vele, vele van zijne wegen. - Vs. 664. Weenwi, wanen, meenen wij. - Vs. 669. De dichter had welligt in zijnen latijnschen tekst per assensum, in plaets van per excessum tentationi(s) illicitum. - Vs. 673. En werelec, dat is een werelec, wereldsche, wereldsgezinde. - Verwende, zie Kerstina, Gloss. -Vs. 677. Te Hawiers, herschreven. - Vs. 679. Sien was, zij en was. - Van is herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 686. HS. ontsegge, door 't uitlaten van 't schreefje op de laetste e. - Vs. 696. Ten einde gaet. - Vs. 697. Besteed, bestaet, van bestaen, aenranden. - Vlg. v., HS. Lutgart. - Vs. 700. De i en de d van beid zijn herschreven. - Conlec, koenlijk. - Vs. 703. Verloschen, voor verlossen; zoo elders cusschen voor cussen, enz. Z. vs. 249. - Vs. 705-706. De zin is: laet niet na te komen. - Vs. 710. Salud, groetenis (Ave Maria). - Vs. 711. Het teeken van onderscheiding na brachte bestaet reeds in 't HS. - Vs. 713. Veisinge, veinzing, van veisen voor veinsen (vensen), gelijk peisen voor peinsen (pensen). [tekstkritische noot]Vs. 715. HS. Al so. - Vs. 720. HS. Lutgard. - Vs. 724. Seid si weder, dat is: zij, Lutgardis, antwoordde. - Vs. 735. Als, al; z. vs. 185. - Cap. XIII. Opschrift: Aldoed, zoo 't HS. = reeds dood of geheel dood. - Vs. 740. Eyzeleke, zoo 't HS. - Vs. 743. HS. mins (niet miner). [tekstkritische noot]Vs. 748. Hare suster ziele, dat is, haerre of harer, in genitivo, gelijk vs. 754 in dativo. - Vs. 749. Helpe, hulp. - Vs. 751. Teer onladen te eerder ontladen. - Vs. 754. Zie onder vs. 748. - Cap. XIV. Opschrift: Verboden... dat si nyen ontfinge, dubbele negatie, opzijn oudsch. Vglk. vs. 314-315. - Vs. 756. HS. Om trint. - Vs. 760. Vglk. I. vs. 180. - Vs. 762. Al voor als. De s van 't vlg. woord deelt zich hier aen beide mede. Echter vglk. vs. 1157. - Vs. 767. Hen, zulken. - Vs. 772. Gorsam, naer de vereischte van de maet gesyncopeerd uit ghehoorsam. Zie vs. 987. [tekstkritische noot]Vs. 791. Kinlec, blijkbaer. - Vs. 795. Sake, oorzaek. Zie Kerstina, Gloss. - Cap. XV. Opschrift: En nonne, eene non. -Vs. 797. Haert, hard, zuiver limburgsch. - Vs. 799. Manesse, vermaende ze. - Vs. 801. Geloefd hen, beloofde hun. Vglk. I. vs. 961.- Werd, ware het, indien. - Vs. 804. Over doed, voor dood. [tekstkritische noot]Vs. 814. In 't HS. staet: hiet si, dat ik veranderde, maer het komma dat daervóór staet, behield ik. - Vs. 817. In dien, terwijl, daer, enz. Men vuile er tijd bij aen. - Vs. 818. End, zoo 't HS. Vglk. I. 941. - Vs. 821. HS. Weeshoud, bewaekt, beschut; welligt van wees, weeskind, dat bezorgd moet worden; naer welk voorbeeld men dan ook weesvrouw (obstetrix) voor wijze vrouw, vroedvrouw, had kunnen zeggen. Maer wees zou ook voor weer, en dit voor waer kunnen staen, wortel van waren, bewaren, fr. garder. - Alles zeer wel, maer verre gezocht en volstrekt onnoodig. Schrijf wees houd, in twee woorden: houd, houde, is gunstig, enz., en wees de imperat. van wezen, zijn. Weze houd, gunstig, behulpzaem zij. - Vs. 824-825. Mogh... bringh, HS. - Vs. 827. Is tusschen om en te 't voornw. haer uitgevallen? [tekstkritische noot]Vs. 832. Spau, spoog, spuwde. - Vs. 833. Ontsagens, ontzagen haer. Zie vs. 226, enz. - Vs. 835. Rechs, vglk. Kerstina, blz. 402. - Vs. 839. Salme, psalmen. - Vs. 841. Aen geet, aenvangt.- Vs. 842. Som, sommige, met omzetting. - Daer, oude pleonasmus. - Vs. 845. Lieten de schijnt eerst lietense geweest te zijn; de s werd uitgeschrabd en de e in de veranderd, onmiddelijk, eer nog de regel volschreven was. Daervan welligt die losse constructie. - Vs. 849. Der waerde, der woorden. - Vs. 851. Heymelec, vertrouwelijk. - Vs. 852. Dochte, duchtte. - Brueder Bernard is Sinte Bernardus. - Cap. XVII. Opschrift: Har... ontsach, vreesde. - Versekert, gerust gesteld. [tekstkritische noot]Vs. 859. Wervene, het rijm vergt strevene, wat de dichter zonder twijfel eerst in de gedachte gehad heeft. - Vs. 860. Alrene, geheellijk. - Vs. 867. Bedrůves haer, bedroefde zij haer. Vglk. vs. 228. - Vs. 873. Gebrekeke (sic HS.) kan een verkleinw. in plur. zijn, of eene vergissing voor gebrekelec (gelijk in Kerstina, vs. 1231, ontfarmeke voor ontfarmelec. Z. de Collatie.), of de laetste sylb kan onnoodig verdubbeld zijn of ook, eindelijk, uit te ontstaen zijn. Ik houd mij aen het derde; onderstelt men het tweede (ke en lec zijn in de HSS. dikwijls moeyelijk te onderscheiden) of het vierde, dan houdt ons HS. op een autograef te wezen. Zie Cap. XXXII, het Opschr. - Vs. 874. HS. En (sic, met eene hoofdletter en zonder schreefje op de n.) Ik zal over de punctuatie met niemand twisten. - Vs. 881. Onvermoedens, onverwachts. - Vs. 882. Sceper, schaepherder, plat limburgsch. - Vs. 886. Hawiers, herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 897. Daer en was stat, daer was geene gelegenheid, geen middel. - Vs. 898. Te wetene; de laetste e is door de zelfde hand tusschen de regels aengevuld. - Vs. 900. Wetenne; zie Kerstina, blz. 469. - Vs. 904. HS. gebreeclechet. - Vs. 909. Onlede, ongerustheid, kommer (negotium = nec otium). - Vs. 911. Onladen, ontladen. - Vs. 913. Stoeren: horen, naer 't HS. [tekstkritische noot]Vs. 917. Doen ghevielt, niet te verwisselen met: Doent gheviel. - Vs. 921. Mont, in dativo, onverbogen voor monde? - Vs. 927. Binalecs, dat is bijnauwlijks, dubbele en zonderlinge vorm voor bina of naulecs afzonderlijk. - Vs. 930. Lutghard, HS. - Vs. 935-937. Vertoent, in 't HS. vetoent, waer men ook getoent van zon kunnen maken. De schrijver had welligt de twee woorden te gelijk in de gedachte. Vglk. vs. 859. Want, in den voorg. r., is 't adverb., op zijn oudsch met omzetting aengewend; of liever, Vs. 936-937 zijn slechts eene variante van Vs. 934-935. - Vs. 947. Want, bijaldien; indien het dan iemand wonder scheen, enz. [tekstkritische noot]Vs. 950. Deze regel mogt wegblijven en in den volg. r. moest in plaets van Was si, omgekeerd Si was staen. Dan zou vs. 950 ook met seide kunnen verbonden worden: alsi selve seide naer der waerheit, enz. dat is: gelijk zij, naer de getuigenis van Thomas Cantipr., zelve zeide: si was (so) vol... dat, enz. - Vs. 953. Vaen, ydel, het latijnsche vanus, dat eenerlei wortel heeft met ons waen. Het fr. vain kan men hier ter zijde stellen. Men herinnere zich andere latijnsche vormen, gracia, gloria, propheta; waer men uit de volgende regels columpna moet bijvoegen alsmede vs. 1039 patriarcha en vs. 1116 cuculla. - Vs. 956. Onberruerlec, onberoerlijk, onwrikbaer. De schrijver had eerst onberuerlec gesteld, maer hij vulde de tweede r tusschen de regels in. - Vs. 958. In 't HS. staet Austustijn, en, wat nog zoo zonderbaer is, in 't begin van den vlgdn. regel at voor dat, om plaets voor de groote initiael aen 't hoofd van 't capittel open te laten. - Vs. 961. Slaen, afloopen, gelukken, uitslaen, indien men aen 't woord uitslag denkt. Vglk. slagen, fr. réussir. - Vs. 965. IIS. Op eneen sondach. - Vs. 968. Lyse, zachtjes, stilletjes. [tekstkritische noot]Vs. 976. Becommert, in imperativo: Gaet toet Elyz. en̄ becommert (houdt bezig = vervult) haer herte met u. - Vs. 981. Versta: die siecheit of, met ander woorden, dat ongevoeg. - Vs. 984. De zin is: waer L. haer gansch van afhielp. In 't HS. heeft temale voor en achter zich eene onderscheiding. - Vs. 987. Goersam, gehoorzaem. In Kerstina staet ghorsam en vs. 772 zagen wij gorsam. Vglk. baghel voor behaghel, enz. - Vs. 992. Arbeid, moeyte. - Vs. 993. Daer scegen, enz., tegen hare gewoonte. - Vs. 995. Desen - desen was eerst tesen - tesen geweest. - Vs. 1000. De t van ocht is tusschen de regels aengevuld, gewis meer voor 't oor dan voor het oog. [tekstkritische noot]Vs. 1004. Sine achterwaerde, zij hem bcwaerde. - Vs. 1006. Haern, syncope voor haren. Z. Kerstina, blz. 489. - Vs. 1008. Elliptisch, op zijn oudsch; versta: eerder dan dat zij hem, den lichame, zoo gewerden (worden, uitteren of, misschien, handelen, te werk gaen) liete, dat, enz. - Vs. 1010. Dat is: noch haren evenmensche ergens toe goed was of deugde. - Vs. 1014. Traiynen, zoo 't HS.- Vs. 1018. De woorden twint nien wert zijn herschreven. - Vs. 1020. Wenen, wanen. - Vs. 1022. Destrueren, d.i. destrueren hem, den lichame; moeyelijk zou men 't van den geest kunnen verstaen. Ik verwittig dat het HS. hier, in deze verzen, noch punctuatie noch groote letter heeft. - Vs. 1024. Benemens, benemen zij. - Vs. 1026. Ter helpen, tot hulp. - Vs. 1027. Licham is herschreven. - Vs. 1031. Besweert, bezwaert. - Lichame is herschreven. [tekstkritische noot]Vs. 1034. In 't HS. lelere. - Vs. 1036. Smeket, vleit het, streelt het. - Vs. 1037. Te genre = te geenre. - Vs. 1038. tOnthoudene, om het te onderhouden. Z. Brief aen de Ephes. V, 29. - Vs. 1044. Heed (heet), gebiedt. - Vs. 1052. Op dat (op voorwaerde dat), indien; of is nyen te veel? - Vs. 1061. Gedaetschlec, gedurig. Zie vs. 83. - Vs. 1062. Haern, z. vs. 1006. [tekstkritische noot]Vs. 1068. Geve voor gave schijnt alweêr de limb. Umlaut (z. vs. 591), die in Veldekens Servatius op elke blz. voorkomt. - Vs. 1072. Antwerd, zoo 't HS. - Vs. 1076. Bolgescap, gramschap. Vglk. vs. 327. - Vs. 1078. De sake... daer af, de vervulling van die woorden, dat is de gesunde, gaf. - Ik zie thans, dat het latijn die uitlegging tegenspreekt: Hanc ergo responsionem Domini et causam responsionis cum litteratis monialibus indicasset, etc; letterlijk: Nadat zij aen de geleerde nonnen dat antwoord en de oorzaek van dat antwoord (de gebeden van Lutgardis?) bekend gemaekt had. Het zij zoo; ik blijf bij mijne uitlegging, niet van 't latijn, maer van Geraerts woorden. - Vs. 1080. Di latijn consten is de vertaling van litteratis monialibus. Vglk. vs. 545. - Vs. 1081. Soud is herschreven. - Vs. 1083. HS. gůede staet. De o van gesonden is uit eene u saemgetrokken. - Begad, voor begaed, van begaden, beschikken, enz. - Vs. 1087. Nochtan (noch dan), toen noch, zoo noch. - Vs. 1088. De burdene, den last. - Vs. 1089. Ordennen; de verdubbeling van de n is in 't HS. door een schreefje aengeduid, als meermaels. Vglk. vs. 911. [tekstkritische noot]Vs. 1097. HS. gepient. - Vs. 1098. Vergulde, vergeldde, voor vergolde of vergalde; maer de l was eerst als e begonnen, om verguede of verguedde te schrijven, en na de verandering bleef de u staen. - Vs. 1112. Weende, waende. - Vs. 1118. Begaf, verliet. [tekstkritische noot]Vs. 1127. Hoed, hoofd. - Vs. 1130. Staen, instaen, tellen, gerekend worden, gelden, in de plaets staen van, enz. - Vs. 1131, Dreght, draegt, komt overeen. - Vs. 1133. Irsten boeke; zie aldaer mijne vertaling van 't derde Cap. - Vs. 1138. Ghewaerechlec, zoo 't HS. - Vs. 1139. Men soud, men kan, men mag, men moet. - Vs. 1140. In den tide dies vreden, wanneer de Kerk vrede genoot en zonder vervolging was. Zie vs. 1100. - Vs. 1148. Daer; vglk. vs. 842. - Vs. 1152. Oyt, eigene spelling van 't HS. voor oud. Vglk. I. vs. 860 en Kerstina, blz. 403, enz. [tekstkritische noot]Cap. XXII. Opschrift: Har horen, haer gehoor. Overmids hoere, door haer (Lutgaerds) toedoen. - Vs. 1155. Ridderen, beridderen, bestieren. - Vs. 1156. Te Hawires, herschreven. - Vs. 1157. Al, als; z. vs. 762. - Oyt: gewoyt, vglk. vs. 1152, enz. - Vs. 1160. Vessperen.... singgene, zoo 't HS. - Vs. 1166. Ware, scheelde. - Vs. 1175. Met gore, met slijk. - Vs. 1176. Der dover (vrouwen), in dativo: aen de doove vrouw. [tekstkritische noot]Vs. 1191. Volghde na, opvolgde, bespiedde. - Vs. 1197. HS. albloed, als een woord, dat is geheel bloot, gansch klaerlijk; en baren is zich vertoonen, schijnen. Z. Kerstina, blz. 323-325. De constructie is: (Hi) sach hande en̄ anscijn baren (zich vertoonen) al bloet, blickende daer als ocht si met verscen bloede overgoten waren.- Albloet, vglk. Cap. XIII. Opschrift: aldoed. - Blicken is blinken. - Vs. 1207. Ghereckeleke, op zijn gemak, of behoorlijk; zie Meijer op het Leven v. Ihesus. - Vs. 1210. Van buten, uiterlijk; want haer innerlijke, de geest, was werkzaem gebleven. - Gewan, terug gekregen had. [tekstkritische noot]Vs. 1214. Vresen bina is herschreven. - Vs. 1220. Yeschen = eeschen, eischten. - Vs. 1223. Te Hawirs in, herschreven; daer stond eerst: in Aquirien. - In had ghedaen, geplaetst, besteed had. - Vs. 1226. Brachten, bracht hem. - Vs. 1229. Sine, zij hem. - Vs. 1232. Int sulke lant. Het latijn zegt: Se ab illa, sicut in talibus mos est, in spiritualem filium recipi postularet; wat de dichter vertaeld heeft gelijk hij het verstond. In talibus, vul aen rebus of hominibus, en vertael: in zulke zaken of met zulke lieden. Int sulke lant is in schijn wantael; maer men herinnere zich dat men naest zulke ook dezulke heeft, met de bijzondere beteekenis van sommige. - Vs. 1236. Ver, Vrouw, Edelvrouw, Dame. - Vs. 1237. Cymere, bij de Bollandisten Tymerum. [tekstkritische noot]Vs. 1238. Anden, wreken, enz. Z. Huyd. op M. Stoke. - Vs. 1241. Laedten gewerdden, laet hem geworden, laet hem maer doen. - Vs. 1242. En es, enz., ten is, het en is geene ligte zaek. Andere HSS. stellen dikwijls: hen es. Het woordje en deed mij dan tot het voorgaende brengen, waerdoor alles tevens aen levendigheid wint; Geraert had anders ook kunnen zeggen: Nu, laedten gewerdden; dan es of dannes (= dat ne es) geen cleyn werc. De maet maekte en onontbeerlijk. Vglk. vs. 595. - 1243. Aen nomen, aengenomen, op zich genomen. - Vs. 1246. Tyen, te dien, tot zulken armoed. - Vs. 1255. Allinschelinge, allengskens. - Vs. 1256. In 't HS. staet siens gelts, waer het volgende sier hier welligt de oorzaek van was; echter die spelling komt meermalen weder. - Vs. 1259. Over dreef, verdreef, verdeed, ver. teerde. - Vs. 1265-66. De zin is: dat niemand er aen twijfelde of het gebed van Lutgardis hielp daer toe. [tekstkritische noot]Vs. 1268. Na, dat is daer na, en zoo moet het ook boven vs. 1272 uitgelegd worden, waer men het anders voor bijna zou kunnen nemen. - Vs. 1278. Waer, hier zoo veel als het latijnsche quum of ubi, en den tijd bepalende, wanneer. Men kan het door dat uitleggen. Verkiest iemand waer voor waerin te nemen en tot slaep te betrekken, ik heb daer niets tegen. - Thevoren (te voren) sluit zich aen over menech iaer. - Vs. 1284. Al toet Hawirs, herschreven, en zoo mede op. - Vs. 1285. Mettyen, doordien? of door hetgeen dat? - Vs. 1288. Boete, betering, genezing. - Vs. 1291. Beyaghen vragen, becomen. Z. Kerstina, Gloss. [tekstkritische noot]Vs 1305. De zin is: Nu ziet, o lezers, of gij nog meer voorbeelden daervan vernomen hebt. - Vs. 1310. Keres, dat is keerde zij. Zie boven, II, vs. 102, en voorts Gloss. op Kerstina (Imperfectum). - Vs. 1311. Eysde, van 't oude eisen, thans ijzen, gruwelen. De dichter gebruikt het onpersoonelijk: haer eisde daer van. Z. Gloss. op Kerstina (Onpers. constr.). - Vs. 1312. En geenrewijs of negheenre wijs, op geene wijze - Vs. 1313. Besocht, onderzocht. - Vs. 1314. Vonden, gevonden. - Vs. 1319. Loboere, naer 't HS.; anders labore, vs. 114. - Vs. 1320. Ter coere, keurlijk, volmaakt. Zie Kerstina, Gloss. - Vs. 1325. Menechooyt: oyt, menigvoud: oud. Z. vs. 1168. [tekstkritische noot]Vs. 1330. Was meshoept, had mishoopt, mishoopte; op zijn Truiersch: mishopig was, den moed verloren had. - Vs. 1340. sel di, aldus verdeeld in 't HS., welligt omdat di, als rijmwoord, meer klem bekomt, = zult gij. - Vs. 1341. Over mits, verdeeld. - Vs. 1345. In 't HS. stond schire: dyre wat ik op mij genomen heb te verbeteren. - Vs. 1346. Op houd, opheft. - Vs. 1347. Sinct voor singt of singht, echt limburgsche uitspraek.- Vs. 1350. Aen, bij of, indien de naem Gods het toeliet, op, over. Vglk. vs. 356.

Vorige Volgende

Dietsche Warande. Jaargang 3

Leven van Sinte Lutgardis.

Tweede Boek (VervolgGa naar voetnoot1).

V^de Cap.
Wie dat si woude versekert sijn van haren state, en̄ wie dat een iongelinc quam blickende, daer sijt alle saghen, ende troestese.

VI^de Cap.
Wie dat si begerde te stervene; en̄ dat har oppenbarden Gods wonden en̄ riepen op hare vorden sundere.

VII^ste Cap.
Wie dat Innocentius, de paus, har oppenbarde doen hi doed was tehant.

VIII^ste Cap.
Wie dat meester Ian van Lyro oppenbarde hare tehant doen hi doed was en̄ wat har Cristus seide.

IX^ste Cap.
Wie dat har was geven te verstane, dat se anderwerf .vij. iaer soud vasten voer de sundere gemeyleke, en̄ dat se har offerde Gode.

X^de Cap.
Wie dat haer de viand oppenbarde, en̄ seide haer wiedwijs dat hi een nonne bedrogen hadde, en̄ wiedwijs de nonne daer af verloest was.

XI^de Cap.
Wie dat sulke nonnen van cobboiden verloest waren overmids haer gebed.

XII^de Cap.
Hoe dat Yolende, een nonne, der gůeder Lutgarden oppenbarde na har doed, en̄ wat si har seide.

XIII^de Cap.
Wie dat haer har vlescelec suster aldoed oppenbarde.

XIV^de Cap.
Wie dat haer was verboden van der abdissen dat si alle sondage Ons Heren lichame nyen ontfinge.

XV^de Cap.
Wie datte viant hem oppenbarde dar en nonne starf.

XVI^de Cap.
Wie datte viande dicwile hare oppenbarden en̄ wie sere dat sise ontsagen en̄ vreesden.

XVII^de Cap.
Wie datse har altoes ontsach datse har getiden nyet wale en had geseght, en̄ wie datse versekert was daraf.

XVIII^ste Cap.
Wie dat men sach dat een vlamme ute haren monde ghinc doen se sanc in den coer.

XIX^de Cap.
Wie datse Onsen Here seide, dat hi toet enre cranker nonnen gincge en makese onledech met heiligen ghepeynse.

XX^ste Cap.
Wie datte selve Elyzabeth gegenst ward doen Sinte Luthgard voer haer bat.

XXI^ste Cap.
Wie datse begerde om Gode gemartelt te sine, en̄ dat har een adere scoerde iegen therte.

XXII^ste Cap.
Wie dat een vrouwe, die Machtelt hied, har horen, datse verloren hadde, weder gewan overmids hoere.

XXIII^ste Cap.
Wie dad sceen ondertiden, alsi in contenplasien was, als ochtse altemale besturt were van blode.

XXIV^ste Cap.
Wie dat si enen riddere, enen ondedegen man, met starken gebede bekeerde tOnsen Here.

XXV^ste Cap.
Wie datsi een nonne van coringen verloeste.

XXVI^ste Cap.
Wie dat si eenre gestleker ionfrouwen, die seer was becoert, voerseide dat si dgoets vridaeghs soud werdden verloest.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

editeurs

Leven van Sinte Lutgardis.

Tweede Boek (VervolgGa naar voetnoot1).

Vde Cap. Wie dat si woude versekert sijn van haren state, en̄ wie dat een iongelinc quam blickende, daer sijt alle saghen, ende troestese.

VIde Cap. Wie dat si begerde te stervene; en̄ dat har oppenbarden Gods wonden en̄ riepen op hare vorden sundere.

VIIste Cap. Wie dat Innocentius, de paus, har oppenbarde doen hi doed was tehant.

VIIIste Cap. Wie dat meester Ian van Lyro oppenbarde hare tehant doen hi doed was en̄ wat har Cristus seide.

IXste Cap. Wie dat har was geven te verstane, dat se anderwerf .vij. iaer soud vasten voer de sundere gemeyleke, en̄ dat se har offerde Gode.

Xde Cap. Wie dat haer de viand oppenbarde, en̄ seide haer wiedwijs dat hi een nonne bedrogen hadde, en̄ wiedwijs de nonne daer af verloest was.

XIde Cap. Wie dat sulke nonnen van cobboiden verloest waren overmids haer gebed.

XIIde Cap. Hoe dat Yolende, een nonne, der gůeder Lutgarden oppenbarde na har doed, en̄ wat si har seide.

XIIIde Cap. Wie dat haer har vlescelec suster aldoed oppenbarde.

XIVde Cap. Wie dat haer was verboden van der abdissen dat si alle sondage Ons Heren lichame nyen ontfinge.

XVde Cap. Wie datte viant hem oppenbarde dar en nonne starf.

XVIde Cap. Wie datte viande dicwile hare oppenbarden en̄ wie sere dat sise ontsagen en̄ vreesden.

XVIIde Cap. Wie datse har altoes ontsach datse har getiden nyet wale en had geseght, en̄ wie datse versekert was daraf.

XVIIIste Cap. Wie dat men sach dat een vlamme ute haren monde ghinc doen se sanc in den coer.

XIXde Cap. Wie datse Onsen Here seide, dat hi toet enre cranker nonnen gincge en makese onledech met heiligen ghepeynse.

XXste Cap. Wie datte selve Elyzabeth gegenst ward doen Sinte Luthgard voer haer bat.

XXIste Cap. Wie datse begerde om Gode gemartelt te sine, en̄ dat har een adere scoerde iegen therte.

XXIIste Cap. Wie dat een vrouwe, die Machtelt hied, har horen, datse verloren hadde, weder gewan overmids hoere.

XXIIIste Cap. Wie dad sceen ondertiden, alsi in contenplasien was, als ochtse altemale besturt were van blode.

XXIVste Cap. Wie dat si enen riddere, enen ondedegen man, met starken gebede bekeerde tOnsen Here.

XXVste Cap. Wie datsi een nonne van coringen verloeste.

XXVIste Cap. Wie dat si eenre gestleker ionfrouwen, die seer was becoert, voerseide dat si dgoets vridaeghs soud werdden verloest.

Over dit hoofdstuk/artikel

titels

editeurs

V^de Cap.
Wie dat si woude versekert sijn van haren state, en̄ wie dat een iongelinc quam blickende, daer sijt alle saghen, ende troestese.

VI^de Cap.
Wie dat si begerde te stervene; en̄ dat har oppenbarden Gods wonden en̄ riepen op hare vorden sundere.

VII^ste Cap.
Wie dat Innocentius, de paus, har oppenbarde doen hi doed was tehant.

VIII^ste Cap.
Wie dat meester Ian van Lyro oppenbarde hare tehant doen hi doed was en̄ wat har Cristus seide.

IX^ste Cap.
Wie dat har was geven te verstane, dat se anderwerf .vij. iaer soud vasten voer de sundere gemeyleke, en̄ dat se har offerde Gode.

X^de Cap.
Wie dat haer de viand oppenbarde, en̄ seide haer wiedwijs dat hi een nonne bedrogen hadde, en̄ wiedwijs de nonne daer af verloest was.

XI^de Cap.
Wie dat sulke nonnen van cobboiden verloest waren overmids haer gebed.

XII^de Cap.
Hoe dat Yolende, een nonne, der gůeder Lutgarden oppenbarde na har doed, en̄ wat si har seide.

XIII^de Cap.
Wie dat haer har vlescelec suster aldoed oppenbarde.

XIV^de Cap.
Wie dat haer was verboden van der abdissen dat si alle sondage Ons Heren lichame nyen ontfinge.

XV^de Cap.
Wie datte viant hem oppenbarde dar en nonne starf.

XVI^de Cap.
Wie datte viande dicwile hare oppenbarden en̄ wie sere dat sise ontsagen en̄ vreesden.

XVII^de Cap.
Wie datse har altoes ontsach datse har getiden nyet wale en had geseght, en̄ wie datse versekert was daraf.

XVIII^ste Cap.
Wie dat men sach dat een vlamme ute haren monde ghinc doen se sanc in den coer.

XIX^de Cap.
Wie datse Onsen Here seide, dat hi toet enre cranker nonnen gincge en makese onledech met heiligen ghepeynse.

XX^ste Cap.
Wie datte selve Elyzabeth gegenst ward doen Sinte Luthgard voer haer bat.

XXI^ste Cap.
Wie datse begerde om Gode gemartelt te sine, en̄ dat har een adere scoerde iegen therte.

XXII^ste Cap.
Wie dat een vrouwe, die Machtelt hied, har horen, datse verloren hadde, weder gewan overmids hoere.

XXIII^ste Cap.
Wie dad sceen ondertiden, alsi in contenplasien was, als ochtse altemale besturt were van blode.

XXIV^ste Cap.
Wie dat si enen riddere, enen ondedegen man, met starken gebede bekeerde tOnsen Here.

XXV^ste Cap.
Wie datsi een nonne van coringen verloeste.

XXVI^ste Cap.
Wie dat si eenre gestleker ionfrouwen, die seer was becoert, voerseide dat si dgoets vridaeghs soud werdden verloest.