Deus Ex Machina. Jaargang 12

[p. 84]

Gij die wegneemt...
Joris Denoo

Voor ons, sjouwers bij de firma Verhuizingen Gebr. Vandereycken, rolt of valt er al eens iets uit de wagen. En als het niet rolt of valt, wel, dan doen we het rollen of vallen: een bol kaas, een kistje streekbier, een lampekap, een pamperdoos waarop Slaapkamer Elsje of zoiets staat (en waarin we dan later bij voorbeeld de halve Winkler Prins vinden),... Kijk, het is zoiets als ‘Restitutie Inkomsten Belasting’ uit de Monopoly: we zorgen ervoor dat we het vinden, en dan, hups, terug naar AF, naar huis, adieu en merci. Al dat eeuwige gesleur!

Maar onlangs zat ik, bij god, toch wel met een ei. D'er was weer eens iets ‘achtergebleven’, als U begrijpt wat ik bedoel. Het leunde tegen de duistere gevel van het mooiste huis van heel Kooigem en omstreken. Eerst dacht ik dat het een strijkplank was, of iets om mee te surfen. Het was een stevig verpakt, groot ding van enig gewicht, zelfs voor een sjouwer. Omdat de firma Vandereycken niet meer verantwoordelijk is op het ogenblik dat de verhuizende eigenaar definitief zijn voordeur achter ons dichtklapt, heb ik het ding - met enige moeite - een halfuur later voor eigen rekening weer opgeladen. Dat had ik beter niet gedaan. Ik zit er nog altijd mee, en ik ben er stellig van overtuigd dat de eigenaar - die ik zeer goed kende en uitermate bewonderde, god hebbe zijn ziel - aan de ontdekking van de verdwijning zijn dood heeft gehaald. Misschien zijn er nog méér aan doodgegaan, onrechtstreeks, van 't verschot op middellange afstand. Luister.

Kooigem, ‘het mooiste landelijke dorp uit de omgeving’, U moet er maar eens een zondag voor ‘uittrekken’, god beware U, had drie lastige doden, die bij leven en welzijn goed met elkaar bevriend waren. De overlevenden slaagden er maar niet in die drie lichamen ondergronds te doen blijven. Na elke regenbui - en te Kooigem regende het telkens een oud wijf een kruis sloeg of een ouwe vent een pijp opstak - was er enige beweging aan het aardoppervlak, en hopsakee: daar waren de drie vrienden weer, de lastigaards, op ongevraagd appèl, met alles erop en eraan. In de gemeenteraad van Kortrijk (Kooigem is daar een deelgemeente van, ook al ligt het aan het einde van de wereld) smeten ze er ijlings een ferme subsidie tegenaan, een beetje in wanverhouding tot de veel kleinere smakjes poen en de zuiniger geldstroompjes voor pakweg nieuwe stoelen in het Ontmoetingscentrum, zodat de lijken zich bedachten en wegbleven.

Die subsidie - meerderheid tegen minderheid goedgekeurd - was natuurlijk bedoeld voor de aankoop van weerbestendige materialen van enige kwaliteit en soortgelijk gewicht. Er was haast bij. Daar was iedereen het over eens. Hoe dan ook (erop of eronder): na betoelaging, aanbesteding en uitvoering bleven de afgestorven lichamen geschrokken waar ze thuishoorden, weer of geen weer.

De eerste dode was de 59-jarige Eric D., een voormalig commis de suite in restaurant Zevenster te Kortrijk, in het zg. Mirakelstraatje. Die lag links. 59 jaar is natuurlijk geen leeftijd om dood te gaan, ik weet het, maar koks en hun maats sterven jong. Neem dat maar aan. In de vroegere hiërarchie van de keukens in grote horecabedrijven was een commis de suite de verbindingsman tussen de fornuizen en de gelagzaal. Dubbel opgejaagd waren die kerels dus. Eric D. wisselde dan ook reeds op 59-jarige leeftijd het tijdelijk met het ongewisse, en ging heel onverwacht uit Zevenster heen, waar hij de allerlaatste commis de suite was geweest. Eindbestemming werd de bodem te Kooigem, waar het kerkhof nog echt een hof rond de kerk was. Eigenlijk werd Eric D. door zijn chef vermoord. Achter diens rug stond Eric D. namelijk op een bepaald moment zich het zweet van zijn voorhoofd te wissen, net toen de chef zich plotseling omdraaide. Die interpreteerde het moede gebaar schromelijk verkeerd. Hij pakte een gigantisch mes en beschreef er ogenblikkelijk zeer overtuigende meetkundige figuren mee, zodat de arme overwerkte commis de suite uit pure doodsangst ten gronde zeeg: het hart. Eric D. was heel goed bevriend met de kunstenaar José V., die op dat onzalig ogenblik in de gelagkamer

[p. 85]

van Zevenster, zeer verdrietig voor zich uit starend, cognacs dronk uit glazen zo groot als aquariums, sigaren rookte die hij met beide handen moest stutten en van plan was een heel register varkensribbetjes te eten. Dat laatste is er niet meer gekomen.

De tweede dode was heel bekend in de streek, vooral sinds anderhalf jaar. Hij lag in het midden en wroette het meest. De 65-jarige José V. had zich, na een bloeiende beeldhouwerscarrière, heimelijk te Kooigem teruggetrokken om er rustig van de herfst van zijn leven te genieten. Het was de laatste keer dat hij aan zijn verhuiswoede toegegeven had. Helaas, het werd een al te korte herfst: anderhalf jaar nadat hij in het mooiste huis van Kooigem neergestreken was, overleed hij aan de gevreesde ziekte van Ogino-Knaus, annex hartinfarct. Het was de dag waarop hij een kilo verse paling van een man zonder tanden had gekocht, en zeven dagen nadat in Zevenster zijn vriend-kok de dood had gevonden. Die man zonder tanden had het over een verloren gegane schat, waarover de betreurde kunstenaar aan de deur nog zeer verdrietig gesproken had. Maar ja, wie luistert naar een man zonder tanden? Het was de laatste wil van José V. te Kooigem begraven te worden, om onbekende redenen. Aldus gebeurde het, onder veel belangstelling, want de internationaal bekende beeldhouwer had van zijn handel en wandel tijdens zijn laatste levensjaren geen gesloten boek gemaakt, hoe heimelijk hij ook wonen mocht.

De derde dode was een bejaarde vrouw. Die lag rechts. Ze was de laatste vertegenwoordigster geweest van een der vreemdste en oudste beroepen ter wereld: endormeuse, of indommelaarster. Dit beroep had ze geleerd bij primitieve volkeren op zuidelijke continenten, toen ze eigenlijk nog vroedvrouw was. Een echte endormeuse ging 's avonds van hut tot hut, hurkte er stilletjes neer en streek de oude mannen over de slapen, tot die de slaap konden vinden. Bijna altijd vertelde ze daar dan een ‘sproke’ bij, een ernstig verhaal met dubbele bodems. Lydia C., zij die ons was ontvallen, deed zulks nog af en toe te Kooigem, waar ze sinds '63 woonachtig was, tot de Oneindige Edelman ook hààr halen kwam, en zij zèlf definitief ontsliep. Niemand had hààr slapen eens gestreeld, tenzij misschien Eric D. en José V., wier slapen zij op haar beurt zo goed kende als haar eigen doodlopend straatje.

De drie doden (zo dik bevriend, zo kort na elkaar gestorven, zo plots postuum bekend), werden na elkaar begraven. Nààst elkaar ook, in de zeer drassige Kooigemse bodem: een commis de suite (ongeveer vermoord mag je zeggen), een beeldhouwer (ziekte), en een vroedvrouwindommelaarster (natuurlijke dood?). Kerkhofgangers merkten dat de afgestorvenen leenroerig werden en weer naar het aardoppervlak toe poogden te wroeten: de vrouw van de chef-kok die de commis de suite totterdood had doen schrikken (groot verdriet bij haar!), de hoogbejaarde notaris Y. de L., aan wie Lydia C. haar allerlaatste sproke had verteld (zijn slapen gloeiden nu nog na), en ikzelf, die enig postuum eerbetoon aan mijn vriend de beeldhouwer betuigen wou. Eigenlijk barstte ik ook van de wroeging. We stelden de instanties op de hoogte van het gewroet. Het was ondertussen opnieuw beter weer geworden (U herinnert zich nog wel die smartmatch van onze Rode Duivels tegen de Ierse nationale ploeg, in Dublin: ginder was 't mooi weer, hier ook), en aan de onkiese situatie werd een mouw gepast.

Ik kende wel de echte reden (die regenbuien buiten beschouwing gelaten) voor al dat gewroet van de drie Kooigemse doden. Het was uit pure postume wanhoop dat de beeldhouwer José V. dermate gesticuleerde, dat zijn rechtsren linkerbuur mee naar de oppervlakte werden gestuwd. Hij lag in 't midden, en hij was niet van de minste. Net iets voor hem, daad or alive: in 't centrum staan of liggen, en nog wroeten ook, over alle grenzen heen, tot na de dood. Links en rechts bewogen altijd met hem mee. Zie: hij was zeer groot als kunstenaar. Hij had op 't laatst van zijn leven het mooiste huis van Kooigem opnieuw een ziel gegeven. Daarom bewonderde ik hem zeer. Maar ik had potdorie heel veel wroeging. Want ik had Jose V. een geliefd voorwerp ontstolen, het best bewaarde geheim uit zijn leven. Hoe kon hij zo onoplettend zijn, hij die bij leven (en zelfs nu nog) zo ‘gewarig’ was, zoals hij graag placht te zeggen.

Alzo kwam ik - onrechtmatig, het spijt me - in het bezit van het al lang verdwenen derde luik van het Lam Gods. De Kooigemse doden noemde ik de Heilige Drievuldigheid: ik heb sterke vermoedens, en denk dat ze alledrie medeplichtig waren, en samen stierven aan hun medeplichtigheid. Waarom koos José V. nou net Kooigem uit om te wonen? Het meest gezochte voorwerp in Vlaanderen was die avond aan de voet van de toren van José V.'s huis achtergebleven, in het halfduister. Ik heb, zoals ze hier in Kooigem zeggen, ‘van Ko gebaard’: toen onze

[p. 86]

verhuiswagen weggereden was, ben ik stiekem met mijn eigen busje teruggekeerd. Er waren maar twee vensters verlicht, op de spiksplinternieuwe slaapkamer van de onfortuinlijke beeldhouwer. In het woongedeelte en de toren was alles duister. De luiken waren dicht. Het ding stond er nog, aan ieders aandacht ontsnapt. Ik suste mijn geweten door te denken dat het een mislukt schilderij van José V. betrof: iets wat hij nu net zo goed weggooien kon, maar dat ik in bewaring zou nemen. Later zou ik dan eens... Ik pakte het vast, sleepte het als een echte ouwerwetse dief naar mijn busje, dat tweehonderd meter verderop stond, en verdween in de avond. Toen ik gaandeweg ging beseffen wat ik in huis gebracht had, bestierf ik het bijna zelf. Ik geloof alleszhs dat het de dood van José V. bespoedigd heeft. En die van Eric D. en Lydia C. erbij, want die waren dat laatste anderhalf jaar heel goed bevriend. Nou, ik zit met het ei. Iemand een stukje?

Ik heb het voorval aan mijn vrouw verteld. Die kan zwijgen als een graf. Ze heeft mij een heel zinnig voorstel gedaan. Hier niet ver vandaan, in Bellegem-bos, woont een jong, begrijpend rechter, in een huis al zo mooi als dat van José V. Mijn schoonbroer, die advocaat is, heeft contacten met dle man. Nu zou mijn vrouw willen, dat ik mijn verhaal aan die rechtvaardige rechter doe. ‘En ge moet hem maar wijsmaken’ zei ze, ‘dat José dat pak bij ons in bewaring had gegeven. Doe er maar rap die wikkels weer rond’.

Tja. Morgenavond ga ik erheen. Het is nog niet zo'n gek idee. De laatste tijd, besef ik, ben ik zowat vaste klant geworden in de allerschoonste woningen uit de omstreken. En dat voor een sjouwer.