Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

KORTE VVTLEGGHINGHE op sommighe plaetsen der tvvee laetste boecken Salomonis, te weten, Ecclesiastes, ende Canticorum.

Op Ecclesiasten.

Op het beghin des Eersten Capittels.

God schict alle dinck na synen Godlicken wille. Wy souden oock hem alle dinck beuelen, ende hem dancken voor zijn ghenade. Maer wy willen ende soecken dat wy niet en hebben, ende verachten dat wy hebben. Daer mede maken wy ons dat teghenwoordighe onnut, ende eten onsseluen op door onse ongeloouicheyt ende groote ondancbaerheyt. Wat God ons ghegheuen heeft, dat verachten wy: wat wy niet en mogen noch en konnen hebben, dat willen wy hebben. Uan het ghene en verblijden wy ons niet, ende dit en hebben wy niet. Wat konde doch grooter plaghe ende ijdelheyt op Aerden zijn?

Dat ij. Capittel. vers. 11.

11

Doe ick daerenteghen aensach alle myne wercken, die myne hant ghedaen hadde, ende etc.

Dat is, Ick wert doch verhindert, dat ick niet en konde die vruecht ende hertenlust gebruycken die ick my bereydt hadde, ende ghelijck ick ghedacht ende voorghenomen hadde. My quam altijdts wat anders voor, dat my verhinderde, etc.

15

Doe dachte ick in mijn herte, Dewijle het dan den dwase gaet als my: waerom etc.

Wt beuindinghe hebbe ick gheleert, datmen hemseluen niet en mach noch op goeden raet noch boose daet verlaten. God alleen gheeft het geluck, ende en doet niet na onse sinnelickheyt. Daerom leert God vreesen, ende beueelt hem uwen raet. Hem en behaecht noch vermetenheyt noch ontsinnicheyt.

24

Is het nu den mensche niet beter, dat hy ete ende drincke, ende syne etc.

Laet v ghenoeghen, ende danckt God voor het ghene dat ghy hebt, Hebr. 13. Wie dat doen kan, die heeft een sonderlicke ghenade van God, etc.

Dat iij. Capittel.

1

Een yeghelick dinck heeft synen tijdt, ende alle het voornemen onder den Hemel etc.

Alle dinck koemt als God wil, ende niet als wij willen, ghelijck als wy gheboren worden ende steruen als God wil, ende niet als wy willen.

12

Daerom merckte ick, dat daer niets beters inne en is, dan vrolick zijn, ende etc.

Hier en spreect Salomon niet van vol drincken ende oneerlick leuen, want hy seyt daerby, In synen arbeydt. Item, hy seyt oock, Dat is een gaue Gods. Want alle ander bekommeringhe is een plaghe Gods.

16

Voorder sach ick onder der Sonnen steden des gherichts, daer was een etc.

Een recht gherichte wort dickmaels verualscht ende omgekeert met valscher listicheyt ende boosheyt. So dat het oock by een goede Ouericheyt niet recht toe en gaet, oock als alle dinck na het recht bestelt ende beuolen is. De raetslieden en zijn niet alle goet ende duechdelick. Dat verdriet dan der goeder Ouericheyt, ende het is oock sonder twijffel Salomoni dickmael gheschiet. Hoe salmen dan nu doen? Men moet daeromme niet alle dinck laten vallen: maer op het alder neerstichste alle dinck besorgen, ende hemseluen op God verlaten die de Richter int lant is.

18

Ick sprack in mijn herte vanden wesen der menschen, daerinne God. etc.

Het wesen der menschen ende der beesten, ghelijck het hier op der Aerden beuonden wort, wordt alleleens aenghesien, aengaende de gheboorte ende het steruen. Aller menschen vernuft en weet niet anders. Maer het gelooue weet het wel anders ende beter, ende leert Gods gauen ghebruycken met dancksegghinghe, 1.Timoth. 4.

Dat iiij. Capittel.

1

Ick wendde my, ende sach aen, alle die daer onrecht lijden, onder der Sonnen: ende etc.

De alderbeste Ouercheyt en kan oock niet alle dinck beteren. Salmen daerom alle dinck laten varen? Neen. Houdt niet op alle gebreken na uwe vermoghen te beteren, ende beueelt het Gode, dat hy voort helpe. God sal sonder twijffel door uwen beuolen arbeydt ende ampt wat goets beschicken, als ghy hem aenroept ende om hulpe bidt.

13

Een arm kint dat wijs is, is beter dan een oudt Koninck, die een dwaes is, ende en weet etc.

Het gaet geheel wonderlick inder werelt toe, Daeromme weest alleenlick neerstich na alle uwe vermoghen in het ghene dat v beuolen is. Ende beueelt den wasdom Gode, ende bidt hem om hulpe ende bystant.

[fol. 216r]

15

Bij eenen anderen kinde dat in des ghenes stede sal opkomen. etc.

Alle man siet op eenen Ionghen heere, ende hoept dat van hem wat goets worden sal. Maer het gaet dickmael ghelijck met Rehabeam der Salomons sone, ende met vele andere.

17

Bewaert dynen voet wanneer du ten huyse Gods gaest: ende koemt dat du hoorest etc.

Erghert v niet in Gods woorden, lastert niet wat ghy niet en verstaet. Uerstaet niet datmen alle dinck verachten sal, als het gelooue in God geleert wort. Maer doet wat dy beuolen is, ende beueelt Gods de sake.

Dat v. Capittel.

3

Wanneer du Gode een belofte doest, so en vertreckt het niet te houden: want hy etc.

Onmoghelicke dinghen ende sotte beloften en zijn gheen beloften. Ick swijghe noch van de beloften die teghen Gods woort zijn, ende tegen het Christen gelooue ghehouden worden. Ghelijck nu zijn de Cloosterbeloften, ende diemen den Heyligen beloeft, door welcke wercken de menschen God willen versoenen. Maer ghy hebt beloeft na Gods wille te doen, blijft daerby ende doet dat. Ende sulcken wille kondt ghy wt Gods woort leeren.

13

Ende so hy eenen sone ghegenereert heeft, dien blijft niets in de hant etc.

Nochtans rapen ende schrapen de ghierighe met recht ende onrecht om groot goet te versamelen, ende ontschuldighen hen met de kinderen, dat sy dieselue besorghen moeten. Maer mate is tot alle dinck goet. God gheeft de kinderen, ende besorchtse oock. Maer onrechtueerdich goet en stadicht den kinderen niet.

Dat vj. Capittel.

9

Het is beter het tegenwoordige goet te gebruycken, als na anderen ghedencken: dat etc.

Wat ghy hebt ende voor ooghen siet, dat heeft v God ghegheuen, ende het is Gods gaue, ghebruyckt dat tot nootdruft, ende en staet niet na yet anders, want dat is ijdelheyt, laet v ghenoeghen aen het ghene dat teghenwoordich is.

10

Wat isset, wanneer eener schoon hooch beroemt is? so weetmen doch dat hy een etc.

Een mensche is een mensche, Synen name, dat is, wat fame of geruchte hy hebben soude op der Aerden, goet ofte quaet, dat was al ghenaemt, dat is, verordent by God, eer hy gheboren werdt. Wat wil hy dan vele disputeren met den Machtichsten, dat is, met God: Hy en doet niet meer dan dat hy henseluen daer mede besondicht, ende is daerenbouen geheel onuruchtbaer. Daerom doet altijts wat goets tot Gods eere, ende ghedenct, Ick sie wel hoe vele dinghen qualick ghedijen, daerom wil ick doen, etc.

Dat vij. Capittel.

2

Het is beter in het klaechhuys gaen, dan in het drinckhuys: in ghenen is het eynde etc.

Dese reden heeftmen seer onrecht ghebruyckt teghen des texts meyninge. Dat huys des blijschaps is, als ghy een Monicken meyninghe gekrijcht, aldus, Ick wil my geuen tot vrede, ick en wil met de werelt niet meer te doen hebben, daerom dat het niet recht toe en gaet. Ick en wil gheen wijf nemen, so en moet ick gheen huyssorghe hebben. Ick wil mijn beuolen ampt ouergheuen. Maer dat treurhuys is, Als ghy de werelt met geestelicke ofte wereltlicke regeringhe moet dienen, so leyt v den Duyuel op den necke, ende de ondanckbare werelt verdruct v. Maer ghy eert God daer mede, ende wordt verstandich, leerende v seluen op God verlaten. Alleenlick en bedroeft v niet, latet God beschicken, etc.

21

Neemt oock niet ter herten, alles watmen seyt: dat du niet hooren moetest etc.

Denckt doch op dese woorden, want het sal v veel onlusts benemen. Laet v niet altijts de ooren vol blasen. Wy willen alle menschen deuchdelick hebben, maer selue en willen wy niet deuchdelick zijn. Maer en verlaet hierom niet wat ghy behoort te doen.

26

Ende vant dat sulck een vrouwe, welckers herte een nette ende etc.

De vrouwe is gheschapen om den man te dienen, ende kinderen voort te brenghen, ende in dat werck is sy een edel gaue Gods, sonder de welcke de werelt niet en konde staen. Maer als sy met haer wijsheyt wil heerschappie hebben, dan steect sy haer te verre, ende dat is een onlijdelick dinck, etc. Het en is niet goet, noch niet nut, datmen de vrouwen laet regeren in wereltlicke regeringhe, ghelijck hier na staet. Maer gheen vrouwe en hebbe ick onder alle die gheuonden, etc. Want de vrouwen en zijn daertoe niet gheschapen, maer tot de huyshoudinghe, etc.

Dat viij. Capittel.

2

Ick houde het woort des Konincx, ende den eedt Gods.

Salomon spreect hier als een ondersaet, ende leert der Ouericheyt gehoorsaem zijn, na de ghesworen ghehoorsaemheyt, naest God. Wil nu yemandt ongehoorsaem oft oproerich zijn, so valt hy in de straffe der Ouericheyt, ofte in Gods stranghe oordeel. Als hy dan inden noot koemt, so wilde hijt wel beter hebben, maer dan ist te spade.

9

Een mensche heerschet somtijts ouer den anderen tot synen onghelucke.

Een tyrannische Ouericheyt verliest dat gemeyn ghebet, so moet sy dan vergaen. Daer na en ghedencktmense niet meer. Ende men en kan oock de deuchdelicke Regeerders niet lijden: so ondancbaer is de werelt, etc. Daerom schickt God ons somtijts krijch ende ander ongheluck toe.

14

Daer zijn Rechtueerdighe, dien het gaet iuyst, als hadden sy wercken der etc.

Weest daerin niet bekommert, veracht ghy oock de werelt, die v veracht, ende doet nochtans dat v van uwes ampts weghen toebehoort, ende verblijdt v van dat God v ghegheuen, ende ghy voor handen hebt.

Dat ix. Capittel.

4

Want by allen leuendighen is, datmen wenscht, namelicken hope, etc.

Doet wat v beuolen is, dewijle ghy leeft, daer na sult ghy vergheten wesen: maer God en vergeet v niet. Doet niet quaets om der menschen liefde oft haet. Want ghy moet steruen, ende dan is sulcx al te vergheefs, ende vergeten.

15

Ende een arm wijs man wert daerin gheuonden, die deselue stadt door zijn wijsheyt etc.

Sulcke weldaet is haest na den noot vergheten, ende teghen sulcx mans wijf oft kinderen niet ghedacht. Die dit wil bedencken, die en soude der werelt dienen. Christus en konde het oock niet beter hebben. Hoe fijne mannen zijn de Propheten gheweest. De H. Paulus was oock een sonderlick Predicker. Maer als Paulus wech reysde, so waren de valsche Apostelen de beste ende heylichste, ende Paulus wert veracht.

Dat x. Capittel.

11

Een wasscher en is niet beter dan een Slanghe, die onbesworen steeckt.

Een wijs man gheeft goeden raet. Een onnut spotter bederft het al met synen boosen raet, ende brengt landen ende steden tot schade. Sulcke zijn alomme vele in het regiment, ende by de herren, etc.

Op de Cantica. Salomon hadde in zijn lant grooten vrede ende eerlicheyt, ende alle dinck was daer in een kostelicke ordeninge, ende goet regiment veruaet met alle eerbaerheyt. Waer aen oock de andere Koningen ende landen haer moesten verwonderen. Bouen desen wert daer oock Gods woort reyn gheleert, ende den dienst Gods kostelick na het wtgheuen des Godlicken woorts wtghericht. O wat een groote ghenade Gods is dat, als het also in een stadt oft lant toegaet, dat Gods woort daer is, ende een eerbaer regiment tot straffe der boosen, ende behulp der goeden. Daer is wel om te bidden, ende God te dancken alsmen een weynich van sulcke genade in het lant siet: Sulcx bekent Salomo dat het niet syne, maer Gods regement is, ghelijck het oock inder waerheyt is. Ende hy maect in dit liedt hem ende zijn volck tot een huysurouw, eende God tot eenen ghetrouden man, ofte huyshouder. Hy danckt hem voor sulcke liefde ende ghenade, ende bidt dat God also vhoortaen met zijn woort ende regiment wil huyshouden in zijn Konincrijcke. Want sonder hem en helpt gheen wijsheyt noch voorsichticheyt. Wederom leert, vertroost ende loeft hier God oock zijn volck, ghelijck een getroude man zijn wijf ofte volck, ende beloeft haer alle liefde ende vrientschap; ende noemtse schoone; daerom dat sy haer met sulcken regimente Gods laet regeren. Ende wort daeromme oock een goede huyshoudersse ofte huysmoeder, na allen wille haers heerlicken lieuen mans, die synen wijue in sulcke ghehoorsaemheyt ende liefde vele dingen int beste afnemen kan, oft schoon alle dinck niet so rechte wel en gaet. Gelijck oock een vetstandich vriendelick man moet met synen wijue omgaen. De vrouwe spreect hier eerst. Ende wanneer de man antwoort, ende de vrouwe weder spreeckt, dat kan een verstandich leser wel mercken. Ist dat ghy de meyninghe aller woorden niet en kondt doorgronden, so hebt ghy doch hier de meyninge in een korte somma veruaet. Uele hebben wonderlicke speculatien op dit Liedt ghemaeckt. Maer sy hebben goede policie veracht als een wereltlick dinck, etc.

FINIS.