Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

Dat xxiij. Capittel.

1. Iosia met tsamen den volcke treedt in een verbondt voor den Heere, 4. alle Afgoderie werdt van hem verdelghet, 21. Paschen ende alles wat in de Wet Mosi gheboden was, na de Wet neerstelick ghehouden, 26. de Heere wil ghelijckewel zijn grimmicheyt ouer Iuda niet sincken laten, 29. Iosia sterft, 31. Ioiakim werdt in des gheuanghen Ioahas stede, van Pharao Necho Koninck ghemaeckt.

A.1

ENde de Koninck ^a sandt henen, ⁺ ende het vergaderde hen tot hem alle Oudtsten in Iuda ende Ierusalem.

a 2.Para. 34.c.29.

+ Een verbondt des volcks met God na synen woorde.

2

Ende de Koninck ghinck op int huys des Heeren, ende alle man van Iuda, ende alle inwoonders te Ierusalem met hem, Priesters ende Propheten, ende alle het volck, beyde kleyn ende groot: ^b ende men las voor haren ooren alle woorden des boecx vanden Verbonde, dat inden huyse des Heere gheuonden was.

b Nehem. 8.a.3.

[fol. 133r]

3

^c Ende de Koninck tradt aen ^d een ^e calumne, ende maeckte een verbondt voor den Heere, dat sy souden wandelen den Heere na, ende houden syne gheboden, ghetuyghenisse ende rechten, van gantscher herten, ende van gantscher zielen, dat sy oprichteden de woorden deses Verbonts, die gheschreuen stonden in desen boeck: ende alle het volck tradt mede in het verbondt.

c Iosue 24.c.25.

d 2.Paral. 6.b.13.

e Of, pilaer

4

^* Ende de Koninck gheboot den hooghen Priester Hilkia, ende den Priesteren der tweeder ordeninghe, ende de wachters aen den dorpel, ^f dat sy souden wt den Tempel des Heeren brenghen, alle de ghereetschap, die den Baal ende den haghen, ende allen heyre des Hemels ghemaeckt was: ende verbrandden het buyten voor Ierusalem inden dale Kidron, ende zijn stof wert ghedraghen na BethEl.

* 2.Reg. 18.a.4.

f Syra. 49.a.3.

5

Ende hy verdelchde de ^g Camarim, die de Koninghen Iuda hadden ghesticht, te roocken op de hoochten, inden steden Iuda, ende rontom Ierusalem: oock de roockers des Baals, ende der Sonnen, ende der Manen, ende der Planeten, ende alle des heyrs aen den Hemel.

g Camarim, Dat waren sonderlicke geestelicke lieden, als nu ter tijt de alder aendachtichste ende strenghste Monicken zijn willen: daerom hebben sy oock den name Camarim, die luydt als van grooter vyerigen aendacht. Ende het roocken oft wieroocken galt by hen so vele, als by ons der Monicken singen ende bidden in de kercken: want reucwerck beduydet alom het ghebet in der Schrift: maer ghelijck als deser ghebet is, so was oock ghener roocken, allebeyderley menschen vont sonder Gods gheest ende woort. An. Baals papen. Zepha. 1.a.4.

6

Ende liet de ^h haghen wt den huyse des Heeren voeren, buyten voor Ierusalem, in de beke Kidron, ende verbrandde dien inder beke Kidron, ende maeckten tot stof, ende wierp het stof op de doode grauen der ghemeynen lieden.

h Of, het lustwoudt

7

Ende hy brack af de huysen der hoereniaghers, die aen den huyse des Heeren waren, daer de vrouwen ^i† huysen maeckten ten haghen.

i† And. gardijnen Thophet.

8

Ende hy liet alle Priesters komen wt der steden Iuda, ende verontreynichde de hoochten, daer de Priesters roockten, van Geba aen tot BerSeba toe: ende brack de hoochten in de poorten af, die inder deuren der poorten waren Iosua des Stadtvoochts, welcke ter slincker hant was, wanneermen na der poorte der stadt gaet.

9

Doch hadden de Priesters der hoochten, noyt gheoffert op den Altaer des Heeren te Ierusalem, maer aten des ongheheuelden broots onder haren broederen.

B.10

Hy verontreynichde oock het ^k Tophet, inden dale der kinderen Hinnom, ⁺ dat niemant synen soon oft dochter, den Molech door het vyer liet gaen.

k Ierem. 7.d.30.

+ Hoeren huysen af ghedaen.

11

Ende nam wech de peerden, die de Koninghen Iuda der Sonnen hadden geset, inden inganck des huys des Heeren, aen de kamer MethanMelech des Kamerlincx, die ^l† te Parwarim was, ende de waghenen der Sonnen verbrandde hy met vyere.

l† And. ouer de voorsteden

12

Ende de Altaren op den dake in de sale Ahas, die de Koninghen Iuda ghemaect hadden, ^m ende de Altaren, die Manasse ghemaect hadde in de twee houen des huys des Heeren, brack de Koninck af: ende liep van daer, ende wierp haer stof in de beke Kidron.

m 2.Reg. 21.a.5.

13

ⁿ Oock verontreynichde de Koninc de hoochten, die voor Ierusalem waren, ter rechter hant aen den berch ^o Mathith, die Salomo de Koninck Israels ghebouwet hadde, Asthoreth den grouwel van Zidon, ende Camos den grouwel van Moab, ende Milkom den grouwel der kinderen Ammon.

n 1.Reg. 11.a.7.

o Heet verderuinge, ende men houdt het daer voor, het zy den Olyberch gheweest, daermen de quaetdoenders heeft afgedaen, deyt wy den Galgenberch oft Rauensteen heeten.

14

Ende brack de calumnen, ende roeyde wt de haghen, ende veruulde haer stede met menschen beenen.

15

^p Oock den Altaer te BethEl, ende de hoochte die Ierobeam ghemaeckt hadde, de sone Nebat, die Israel sondighen maeckte, denseluen Altaer brack hy af, ende de hoochte: ende verbrandde de hoochte, ende maecktese tot stof, ende verbrandde de haghen.

p 1.Reg. 12.c.28.

16

Ende Iosia keerde hem om, ende sach der dooden grauen, die daer waren op den berch, ende sandt henen, ende liet de beenen wt de grauen halen, ende verbranddese op den Altaer, ende verontreynichde dien, ^q na den woorden des Heeren, dat de man Gods wtgheroepen hadde, die sulcx wt riep.

q 1.Re. 13.a.2.d.32

17

Ende hy sprack: Wat is dat voor een ^r grafteecken, dat ick hier sie? ende de lieden inder stadt spraken: Het is het graf des mans Gods die van Iuda quam, ende riep sulcx wt, dat du ghedaen hebst, teghen den Altaer te BethEl.

r Wat doch sulcke kamers of gazophilatia of merckteeckenen of grafteeckenen zijn, salstu in Ieremia ende Hesekiel wel vinden.

18

Ende hy sprack: Laet hem ligghen, niemandt en beweghe zijn ghebeente: also wert zijn ghebeente behouden, met den ghebeente des Propheten, die van Samaria ghekomen was.

19

Hy nam oock wech alle huysen der hoochten inden steden Samaria, die de Koninghen Israels ghemaeckt hadden te vertoornen, ende dede met dien in alle manieren, als hy te BethEl ghedaen hadde.

C.20

^s Ende hy offerde alle Priesters der hoochten, die aldaer waren, op de Altaren, ende verbrandde also menschen beenen daer op, ende quam weder te Iersusalem.

s 1.Reg. 13.a.2.

21

^t Ende de Koninck gheboot den volcke, ende sprack: ⁺ Houdet den Heere uwen Gode Paschen, ^u ghelijck als het gheschreuen staet inden boeck deses verbondts,

t 2.Parali. 35.a.1. 3.Esdr. 1.a.1.

+ Paschen ghehouden na der Wet.

u Deut. 16.a.1.

22

Want daer en waren gheen Paschen so ghehouden als dese, van der Richters tijt aen, die Israel gherichtet hebben, ende in allen tijden der Koninghen Israels, ende der Koninghen Iuda.

23

Maer inden achtienden Iare des Konincx Iosia, werdt desen Paschen ghehouden den Heere te Ierusalem.

24

Oock vaechde Iosia wt alle waersegghers, ⁺ teeckenbedieders, beelden ende Afgoden, ende alle grouwelen, die inden lande Iuda ende te Ierusalem ghesien werden, op dat hy oprichtede de woorden des Wets, die gheschreuen stonden inden boeck, die Hilkia de Priester vandt inden huyse des Heeren.

+ Alles wat teghen de Wet Mose was, dede Iosia af.

25

Sijns gelijcken en was voor hem gheen Koninck gheweest, die hem so van gantscher herten, van gantscher zielen, ende van allen krachten, ten Heere bekeerde, na alle de Wet Mose, ende na hem en quam zijns ghelijcken niet op.

26

Doch en keerde hem de Heere niet af van de grimmicheyt zijns grooten toorns, daer hy ouer Iuda mede vertoornt was, om alle de terghinghe wille, daer hem Manasse mede ghetercht hadde.

27

Ende de Heere sprack: ^x Ick wil Iuda oock van mynen aenghesichte wech doen, gelijck als ick Israel wech ghedaen hebbe, ende wil dese stadt verworpen, die ick verkoren hadde, namelicken Ierusalem, ende het huys, daer ick van gheseyt hebbe, Mynen naem sal aldaer zijn.

x 2.Reg. 24.a.3.

28

Wat nu meer van Iosia te segghen is, ende alles wat hy ghedaen heeft, siet, dat is gheschreuen inder Chronica der Koninghen Iuda.

29

^y Te syner tijt tooch Pharao Necho de Koninck in Egypten op, ⁺ teghen den Koninck van Assyrien, aen het water Phrath: ende de Koninck Iosia tooch hem teghen, ende ^z† sterf te Megiddo, doe hy hem ghesien hadde.

y 2.Para. 35.c.20.

+ Pharao Necho

z† And. [Pharao] doodde hem

D.30

Ende syne knechten voerden hem doot van Megiddo, ⁺ ende brachten hem te Ierusalem, ^a ende begroeuen hem in zijn graf: ^b ende het volck in den lande nam Ioahas den sone Iosia, ⁺ ende salfden hem, ende maeckten hem ten Koninck in zijns vaders stede.

+ Iosia sterft.

a 2.Reg. 22.c.20.

b 2.Paral. 30.a.1.

+ Ioahas is dry maent Koninc in Iuda.

[fol. 133v]

31

Dry ende twintich Iaer was Ioahas oudt, doe hy Koninck wert, ende regeerde dry maenden lanck te Ierusalem: zijn moeder hiet ^c† Hamutal, een dochter Ieremia van Libna.

c† And. Hamuel,

32

Ende dede dat den Heere qualick beuiel, ghelijck syne vaders ghedaen hadden.

33

^d Doch Pharao Necho vinck hem te Riblat, inden lande Hemath, ^e† dat hy niet regeren en soude te Ierusalem, ende leyde een schattinghe op het lant, hondert centener siluers, ende eenen centener gouts.

d Hesek. 19.a.4.

e† An. dewijle hy regeerde

34

Ende Pharao Necho maeckte Eliakim den sone Iosia ten Koninck in zijns vaders Iosia stede, ⁺ ende veranderde synen name ^f† Ioiakim: ^g nu Ioahas nam hy, ende bracht hem in Egypten: aldaer sterf hy.

+ Ioiakim is 11. Iaer Koninck in Iuda. 2.Paral. 36.a.4.

f† An. Iehoiakim

g Ierem. 22.b.10.

35

Ende Ioiakim gaf dat siluer ende gout Pharao: doch schattede hy het lant, dat hy sodanigen siluer soude geuen, na Pharaos beuel: eenen yeghelicken na zijn vermoghen schattede hy aen siluer ende gout, onder den volcke inden lande, dat hy het den Pharao Necho gaue.

36

Vijf ende twintich Iaer was Ioiakim oudt, doe hy Koninck wert, ende regeerde elf Iaer te Ierusalem: zijn moeder hiet Sebuda, een dochter Pedaia van Ruma.

37

Ende dede dat den Heere qualick beuiel, ghelijck als syne vaders ghedaen hadden.