Biblia dat is, de gantsche Heylighe Schrift, grondelick ende trouvvelick verduydtschet, Met verklaringhe duysterer woorden, redenen ende spreucken [etc.] (Deux-Aes bijbel)

[fol. *1v]

De Drucker tot den Leser.

HEt is onder de menschen een groote ondanckbaerheyt, dat sy dickmael schelden, straffen ende lasteren, dat tot haer groot voordeel gheschickt ende ghegheuen is. De verscheyden Ouersettinghen, hebben voortijden in sulcker eere gheweest, datse Godsalighe mannen, als eenen kostelicken schatt, neerstichlick sonder eenighen kost daeraen te sparen, versamelt ende by een ghestelt hebben: wel verstaende, dat deen Ouersettinghe door de ander beuesticht, ghebetert ende verklaert worde, ende dat alle dinghen konnen bescheydelicker wt vele monden, dat wt eenen, verstaen worden. Maer nu is het velen menschen leedt, dat daer meer dan eene Ouersettinghe te vinden is. Sy roepen dat de Schriftuere door de menigherley Ouersettinghe verualscht ende twijffelachtich ghemaeckt wordt. Nochtans ware dat een onuerdraghelicke hooueerdicheydt, dat eenich Ouersetter ofte Wtleggher der Heyligher Schriftuere soude meynen, dat die alle dwalen ofte de Schriftuere verualschen, diese van letter tot letter, niet euen also en verstaen, ouersetten ende wtlegghen, ghelijck hyse verstaen, ouergheset ende wtgheleydt heeft. Oock kanmen wel een dinck met verscheyden woorden, ende een sake met verscheyden wijsen van spreken, verklaren. Ende de Gheest Gods en heeft alle gauen der Ouersettinge, verklaringe ende duydinghe der Schriftuere, niet in eenen mensche wtghestort: maer ghelijck syne gauen menigherley zijn, also deelt hyse oock menigherley menschen wt by maten, so dat niet een mensche dese gaue, ende een ander die so volkomen heeft, dat hem niet daeraen en ghebreke (want sulcke volkomenheyt der gauen, is in Chisto alleen, wt des welcken volheyt wy alle ontfangen, dat wy hebben.) Want wy sien, dat verscheyden menschen, verscheyden gauen hebben, ende dat vele menschen deselue gaue hebben met onghelijcke maten. Waerom oock Paulus seydt: Ghy kont alle een na den anderen propheteren etc. Ende de gheesten der Propheten zijn den Propheten onderworpen. Maer het is niet noodich teghenwoordichlick vele hieruan te spreken, dewijle dit gheen nieuwe Ouersettinghe en is te achten, maer is meest van woorde te woorde de seer gepresen Ouersettinghe Martini Lutheri (wiens naem so groot is, dat ick hem hier niet en wil beghinnen, met weynighe woorden te prijsen) in de Nederlandtsche ghebracht, so veel het Oude Testament aengaet, ende het Nieuwe Testament, is datselue, dat wy hier hebben, Anno neghen ende vijftich, laten wtgaen. Doch is in dese Nederlantsche Ouersettinghe wat nieus, tot des neerstighen Lesers nutt, behulp ende voordeel, grootelicks dienende. Te weten, ten eersten, dat dese woordekens, Du ende Dy, gebruyckt zijn alomme, waer niet tot velen, maer tot eenen ghesproken wordt, ende de woordekens Ghy ende U, nerghens ghebruyckt en zijn, dan daer niet tot eenen, maer tot velen ghesproken wordt. Ghelijck in den 109. Psalm, heeft de Ouersetter niet ghestelt: Ghy zijt Priester in der eewicheydt, na de orden Melchisedech: want also mochtmen verstaen, dat daer vele sulcke Priesters waren, Maer hy heeft ghestelt: Du bist Priester in der eewicheyt etc. op datmen duydtlick verstae, dat daer niet tot velen, maer tot Christum alleen ghesproken wordt, die de eenighe Priester is, na de orden Melchisedech. De Heere Christus seyt Matth. 18. Wat ghy op Aerden binden sult, dat sal in den Hemel ghebonden wesen etc. Wanneer dit woordeken Ghy, also wel tot eenen, als tot velen, ghebruyckt werde, so mochte de onuoorsichtighe Leser meynen, dat dit niet tot allen, maer tot eenen alleenlick, ghesproken ware, voornemelick, dewijle Christus Matth. 16. sulcx tot Petrum alleen schijnt te spreken, ende de Paus dese macht hemseluen alleen toeschrijft. Maer als dat woordeken Ghy, alleenlick in zijn natuerlicke beduydinghe ghebruyckt wordt, te weten, daer de sprake is tot velen, so en kan niemant de voorschreuen plaetse qualick verstaen, maer het is licht te mercken, dat de woorden Christi Matth. 16. die anders schenen tot Petrum alleen te luyden, daerdoor verklaert worden op alle Apostelen ende nauolgende Dienaers Christi, ende dat daerom de Paus sulcks met grooten onrechte, hemseluen alleen toeschrijft. Dese twee exempelen hebbe ick wt velen hier verhaelt, want de Leser sal dier alomme ghenoech vinden. Ten anderen, hoewel de Ouersetter eyghentlick heeft den Bybel Lutheri Nederlandtsch gemaeckt, so heeft hy nochtans daerby ooc vele andere Ouersettinghen doorgesien, voornemelick Sanctis Pagnini, Munsteri, de Zurische, de Geneefsche, ende de Annotatien Uatabli, wt de welcke hy hier ende daer in de kant ghestelt heeft, dat sy anders hebben, dan Luther. Dese verscheyden lesinghen zijn met een cruysken † geteeckent. Ten derden, salmen in desen Bybel oueruloediger aenwijsingen der plaetsen der Schiftuere vinden, dan in eenigen anderen, ende deselue niet met cruyskens ende sterrekens die den Soecker mochten dickmael verwerren, maer ordentlick met de letteren des a.b.c. gheteeckent, so dat men daerin niet en kan feylen. Bouen desen, dewijle de Bybels niet alle in Capittelen ende Uersen ouereen en komen, Ia Luther geene Uersen hadde, so sal de Leser weten, dat de Ouersetter hierin de Geneefsche geuolcht heeft: behoudens dat Luthers Capittelen meest altijts in de kant geteeckent staen, daer zijn scheydinge niet ouereen en koemt met de Geneefsche: waer het anders is, dat salmen in de Uersen wel mercken, also zijn oock somtijts Pagnini ende Munsteri Capittelen in de kant gheteeckent. Desghelijcks heeft hy oock de Geneefsche gheuolcht, in de orden der boecken, sonderlinghe diemen noemt Apocryphen, dewijle Luther dat derde ende vierde boeck Esdre niet en heeft, maer wt anderen hierin ghebracht is, ghelijck oock het derde boeck der Machabeen, dwelck hier achter de andere twee boecken der Machabeen ghestelt is. Hier is somtijts een Ouerlandtsch woort in de Ouersettinge ghebleuen, ende in de kant somwijlen wtgheleyt, om het rechte verstandt der plaetsen te beter wt te drucken. Waertoe oock vele verklaringhen in de kant ghestelt zijn. Dit alle is ghedaen, Christelicke Leser, tot uwe nutt ende voordeel, sonder moeyte ofte kost te sparen, ofte ander groot tijdtlick ghewin daeruan te verwachten. Want mijn verwerf is God.