Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 2

Collatie.

Hier naer wart by eender collatie overeenghedreghen ende ghesloten de ordonnantien ende pollicie⁽⁵⁾ hier naer verclaerst:

(5) Pollicie, grondwettelijke inrichting.

[p. 83]

‘Hier zyn gheadvyseert. onder de correctie van den goeden lieden van deser stede ghemeenelic, zekere poynten ende artyclen omme by zulcken weghen te wederlegghene de gheschillen ende benderien die ghespruut zyn ende noch spruuten mochten ter causen van den offitien van deser stede, daer af eeneghe, omme 't voordeel van dien te vercryghene. kennesse ende ghezelscip ghepynt hebben te makene by⁺ beloften, ghiften, leenynghen, drynckynghen ende andersins, grootelicx commende ten laste, scade ende achterdeele van den insetenen ende ommesaten van deser stede, in diverschen manieren, alzoo 't openbaer blyct.

Eerst, dat de deken van den neerrynghen ende de deken van den weverien, hoe wel dat andre contrarie den prevylegien van deser stede ghecostumeert hebben te doene, van nu voortan gheen ghelove⁽¹⁾ hebben en zullen in 't maken van den kiesers van scepenen van huerlieder lede, noch van den andere cleenen officien, maer omme dat de prevylegien ghegheven by den coninck van Vranckerycke, in 't jaer M III^c ende I⁽²⁾, ende by dien, onder d'andere, mentioen maect dat den staet ende gouvernement van den scependomme van der stede van Ghendt zyn ghedaen, beleet ende gheordonneert t'eeuwelicken daghen in dusdaneghe manieren ende anders nyet, dat's te wetene: “dat de goeden lieden van deser stede zullen kiesen, nemen ende noemen elcx jaers vier ghetrauwe mannen, van den alder souffisansten ende profytelicsten naer haerlieder wetenthede die zy zullen connen, van den poorters van der stede”, zo es 't advys van eeneghen dat dese jeghenwoordeghe jaerschare naer de ghelegenthede van dien, de capytain ende raedslieden, die van den lieden van deser stede ghestelt zyn, ter kennessen

+ f^o 152 v^o

(1) Ghelove, inmenging. Dit is dus eene toegeving aan de eischen van den hertog welke de inmenging der dekens in de verkiezingen niet duldde.

(2) Het HS. schrijft: M IIII^c ende VII; die VII staat zeker voor het Fransche un; wat het feit aangaat dat de kopist 400 in plaats van 300 heeft geschreven, dit is eenvoudig eene feil.

[p. 84]

van dien van elcken maken zullen over ende in den name van den goeden lieden ghemeenlic vier kiesers van der stede weghe, ende up datter nyement en quame van 's heeren weghen omme d'ander vier kiesers, maken zouden de gheheele acht kiesers, wel ende ghetrauwelic, up haerlieder eed.

Item, ende alzo up den toecommenden tyt, hoe men de kiesers van deser stede weghen voortan eeuwelic maken zal, es 't advys, omme alle susspitie ende subtylhede te weerne diere in luusschen mochten, dat voortom, elcx jaers, eeuwelic duerende, alle de goede lieden van beede den leden van den neerrynghen met der weverien vergaderen zullen elc in 't zyne,⁺ alzoo 't behoort, 's daeghs voor Onser Vrouwen avondt ende kiesen daer by der meester menichte van hem allen, by ommevraghene elcken zonderlynghe, uut elcker neerrynghen ende uut elcken wycke, eenen ghetrauwen souffysanten man, ende die elc in 't zyne overbrynghen ende doen vergaderen. Te wetene, de goede lieden van den neerrynghen up den Collatie zoldere, die men daer sluten zal ende doen blyven, zonder yement tot hemlieden te moghen commene, tot zy eendrachtelic oft totter meerster menichte van hemlieden ghecoren zullen hebben twee kiesers, goede ghetrauwe mannen, van haerlieder lede; ende de goede lieden van der weverien, metgaders den goeden lieden van vyf neerrynghen daer anclevende, zullen haerlieder persoonen uut elcx wycke gheordonneert, doen commen ten Bogaerde, daer die insghelycx slutende zonder tot hemlieden te moghen commene, tot zy eendrachtelic oft totter meester menichte van hemlieden oock twee kiesers uut haerlieder lede ghecoren zullen hebben, goede ghetrauwe mannen de welcke kiesers, alzoe ghenoumt ende ghecoren zynde, elc de zyne terstont doen halen heer zy scheeden, by eeneghen van hemlieden ghetrauwe secrete persoonen, die lastende up haerlieder eed nyement te kennen ghevende wie zy halen; ende de kiesers alzo elc in 't zyne commen zynde, dat zy dan eendrachtelic commen zullen met hemlieden ten Scepenhuuse ende die daer presenteren ende doen eeden, alzoo 't ghecostumeert es,

+ f^o 153 r^o

[p. 85]

ende dat die kiesers dan voort gaen metter kuere naer d'uutwysen van der prevylegien.

Item, dat de zelve dekenen nyet meer hebben en zullen dan haer recht pentioen, alzo hemlieden dat in den Steen toegheleyt es⁽¹⁾.

Item, dat zy t'henden van haren twee jaren, wepelen⁽²⁾ zullen VI jaer, zonder binnen middelen tyden eeneghe andere officien te hebbene binnen deser stede.

Item, dat negheen van den anderen dekenen van den lede⁺ van den neerrynghen, noch ghezwoornen van den neerrynghen, noch van der weverien, eed doen en zullen van eeneghen andren offitien⁽³⁾⁽⁴⁾, den tyt van elcx offitie gheduerende, maer naer 't verlaten van dien offitien wepelen zullen drie jaer, zonder binnen dien tyt eeneghen eed te doene van eeneghen anderen offitien; ende in baten van dien, dat nyement wie hy zy dekens en moghe ghecoren werden van zynder neerrynghen, noch gheen ghezwoorne van der weverien, het en zy dat hy de zelve neerrynghe doe daghelicx metter handt ofte ten minsten doe doen zonder fraude.

Item, dat scepenen, pentionarissen, cleercken ende tresoriers van deser stede nyet meer hebben en zullen dan hare oude wedden in den Steen verclaert, ende 't dryncghelt dat zy van deser stede voortyts costumelic ontfanghen hebben te nyeuten zynde; ende waer 't by alzo dat men bevonde in toecommenden tyden dat eenich van scepenen, pentionarissen, clercken, tresoriers ofte beede de deken meer namen oft ontfynghen, het ware van der stede goede, huere oft mye⁽⁵⁾ van partien noch andersins, dat men de ghone die 't ghedaen hadden corrigieren

(1) De Steen der schepenenkamer waarop hunne jaarwedde gegrift stond.

(2) Wepelen, buiten ambt blijven.

+ f^o 153 v^o

(3) Eenig ander ambt bekleedde.

(4) Dit was een doelmatig middel om het misbruik te keer te gaan waardoor enkele heerschzuchtigen zich van het dekenschap eener nering als voetbank bedienden om tot het schepenenambt op te klimmen.

(5) Mye, beter: myde; vergoeding, geschenk.

[p. 86]

zoude ghelyck eenen openbaren dief. Emmer dat men gheene vremde in de stede officien stellen en zal, alzo langhe dat men goede notable vindt, inwoneren gheboren van der stede.

Item, waer 't zo dat men bevonde in toecommenden tyden, dat eeneghe officiers van deser stede, te wetene, van beede de bancken ofte oock vindren⁽¹⁾, 't recht van partien hadden helpen verminderen uut nyde, hatye, vrientscip of maechscip, zonder eeneghe myde daer af t'hebbene, dat men die corrigieren zouden metten sluetele, als de ghone die ghedaen hebben contrarie haerlieder eede.

Item. omme dieswille dat beede de pentionarissen, boven ende beneden, den meesten last draghen, te wetene, van der⁺ camere van der kuere en van ghedeele, so eys 't goetdyncken van eeneghen dat zy boven hueren wedden zullen deelen, ghelyck de secretarissen. alle de vervallen⁽²⁾ van beede den cameren voornoemt, elc in 't zyne; ende ne zullen de voornoemde secretarissen gheene hofslutynghen⁽³⁾ zenden up wettelicke copien noch duerstecken recoorden, up de peyne als boven.

Item, dat naer desen tyt alle scepenen, pentionarissen, secretarissen, ontfanghers naer haerlieder verlaten ende afscheedene⁽⁴⁾ nemmermeer daer naer eed doen en zullen om eeneghe officien te bedienene buten deser stede, binnen den graefscepe van Vlaendren, ende zullen hierup haren eed doen t'haerlieder ancommene, ende zo wie der contrarie van desen dade, dien zoude men rekenen alzo meyneedich ende verzworen ende waer men se ghecryghen conste, corrigieren metten sluetele.

(1) De rechters der parochierechtbanken of smalle wetten.

+ f^o 154 r^o

(2) Vervallen, buitengewone profijten.

(3) Hofslutynghen, verbod aan een gerechtshof gezonden om kennis te nemen van de eene of andere zaak, Verdam, Middelnederlandsch Woordenboek, D. III, kl. 501.

(4) Nadat ze uit hun ambt getreden zijn; dit is om te verhinderen dat vooral de advokaten en klerken later in bediening van den hertog zouden treden als het geval geweest was met P. Boudins, J. Nevelinc, Gillis van der Woestine, Monfrant Alaerts en andere.

[p. 87]

Item, zullen hem de goede lieden van deser stede voorsien van twee goede ghetrauwe, wyze ende ghelett[r]eerde pentionarissen ende secretarissen, te wetene, van elcx eenen boven ende beneden, om ne 't zelve offitie te bedienene te haerlieder lyve, omme dieswilie dat d'meeste last rust up hem beeden, emmer wel verstaende alzo langhe als zy de officie wel ende ghetrauwelic bedienen zullen.

Item, dat elc taelman⁽¹⁾ zal dienen elcke dachvaert om IIII schellingen parisis in cameren uute ghesteken clachten, hoe lastich die ghedynghen vallen mochten, oft het en ware in wettelicke vierscharen, ende zal t zynen ancommene daer up gheeedt werden; ende insghelycx zal eed doen dat hy gheene openbare onghelyc oft fraudelicke zaken zyn 's wetens anbrynghen en zal den ingesetenen, ende wie de contrarie dade, die zoude men corrigieren over meyneedich als boven, emmers zynen dienst zo hebbelic⁽²⁾ doende ter presentien van wette dat by dien nyet gelachtert⁽³⁾ en worde de heere van derzelver wet, ende zal altyts d'outste partie eerst berechten ende dat up⁺ zynen eed, ende ne zullen gheene ghedynghen helpen voeden jeghens wettelicke copie of ghewysde vonnessen ende dat up 't zelve, altyts fraudelicke kennessen uutghesteken.

Item, zo wat neerrynghen voorzien werden van scepenen, het zy van der kuere oft van ghedeele, zullen dat jaer wepelen als van haerlieder sergianten of boden te kiesene, in de zelve neerrynghe, maer zullen de zelve serganten ende boden ghecoren werden uute den andren neerrynghen die dat jeghenwoordich jaer gheene scepenen en hebben.

Item, dat nyemendt van nu voortan officien hebben en zal in eeneghe vinderie, hy en zy in de zelve costerie⁽⁴⁾ wonachtich daer hy af dienen zal.

(1) Taelman, advokaat raadgever der schepenen.

(2) Hebbelic, wel, betamelijk.

(3) Ghelachtert, gekrenkt.

+ f^o 154 v^o

(4) Costerie, parochie; de omschrijving der kleine rechtbanken, door de vinders voorgezeten, viel samen met de kosterijen of onderkosterijen, dit zijn de kerkelijke indeelingen van Gent.

[p. 88]

Item, ne zullen ten Scepenhuuse van der kuere maer dienen XV serganten ende XXIIII boden, ende ten Scepenhuuse van ghedeele XII serganten ende XVIII boden ende elc van deser nyet langher dienende dan twee jaer.

Item, als van den ammanscepe ende van 's hammans rechte zal de amman van deser stede dat houden oft doen houden in alder manieren, alzo den Steen staende binnen den Scepenhuuse van den vloer verlateert wel ende duechdelic verclaert ende mentioen maect, zonder daer af te zyne in eeneghen ghebreke ende zal hier up zynen eed doen 't zynen ancommene, ende dade hy der contrarie, zoude ghecorrigiert werden als boven.

Item, als van den zeghele der stede, omme dieswille dat hy langhe ghemeene gheweest heeft, zo es 't goet dyncken van eeneghen dat van nu voortan de zeghele zal rusten ter plaetsen ghecostumeert ende zullen drie scepenen van der kuere alle jare daer toe gheordonneert werden, omme elcken daer af eenen spetialen sluetele t'hebbene, ende men zal gheene zaken zeghelen⁺ het en zy by hem drien oft emmers by der meester menichte.

Item, dat men de rekenynghe van dezer stede doen zal achtervolghende der ouder costumen, maer dies zal men scriven copie uute der zelver rekenynghe van woorde te woorde in goeden lettren, ende die copie zal men stellen in een traeylle in 't Scepenhuus van der kuere, van jare te jare, omme die t'allen tyden te wederlegghene in al oft in som, in ontfanghe ofte in uutghevene, die hem daer af zoude weten te beclaghene; ende by wien dat de onduecht bevonde worde, waren 't scepenen, ontfanghers oft andre, die zoude men corrigieren als eenen openbaren dief, ende boven dien restitueren viervout; ende zullen kiesen eenen cleerck, zonder meer, die hemlieden nuttelic zal zyn omme te houdene den bouc van der rekencamere, zonder de stede meer cost daer af t'hebbene in eenegher wys.

Item, voort dat scepenen, te wetene, van der kuere ende van ghedeele, alle hare vonnessen zullen hauden staende jeghen elcken, t'haerlieder coste, in 't parlement te Parys, up dat zy by den parlemente ghecondempneert worden 't voornoemde

+ f^o 155 r^o

[p. 89]

vonnesse qualic ghewyst hebbende; ende by alzo dat by den parlemente ghewyst worde scepenen wel ghewyst hebbende ende by den appellanten qualic gheappelleert, zo zullen alle costen, scaden ende interresten commen ten laste van den appellanten, ende boven dien te brekene 't voorscreven appeel naer de costume van daer, emmer de appellant ghehauden 't ghewysde vonnesse te namptiseerne⁽¹⁾ evenverre datter havelic oft cattheylic goet ancleeft ende de wederpartie dat upheffende up goeden souffysanten zekere ende in reelen zaken de persoonen die 't vonnesse medegaet, blyvende in possessien ende datte ghebruuckende totter sentencie deffinitive, insghelycx up souffysanten zekere.

Item, omme dieswille dat dese jeghenwoordeghe onlede principalic spruut uute der officien van deser stede ende van den ghuenen die voortyts 't gouvernement, officie ende regement van deser stede ghehadt hebben, zo elc openbaer weet, zo es 't advys van eeneghen dat alle de ghene die officiers gheweest hebben deser stede, uute gheseyt zynde fugitiven in d'eerste⁺ ende in de tweeste tytlen⁽²⁾, nemmermeer commen en zullen ter gratien van der poort, oft ten minsten, al waer 't datter eeneghe toe quamen, dat zy nemmermeer ontfanghelic noch habel⁽³⁾ wesen en zullen omme eeneghe officie binnen deser stede t'hebbene, maer zullen die ghepuniert ende versteken worden t'eeuwelicken daghen.

Item, of men sluten wille by den drie Leden van deser stede dat alle manieren van goede voortan incommen zal met zynen onghelde⁽⁴⁾.

Item, of men de trompetters van deser stede onthouden wille t'hueren lyve.

Item, als van den ghuenen die de pachten van der stede de jeghenwoordeghe jaerschare ghehadt hebben, of men hemlieden

(1) Namptiseerne, een eischer voorloopig bevredigen.

+ f^o 155 v^o

(2) Zie D. I, blz. 211, 214.

(3) Habel, bekwaam.

(4) Onghell, taks, belasting; vgl. het voorgebod van 11 Januari 1452, zie D. I, blz. 264.

[p. 90]

gracie ende afslach doen wille van den schaden die zy metter oorloghen upstaende gheweest ghehadt hebben, ghemeerct dat den keercroup alzo inhoudt⁽¹⁾.

Item, of men de poorters van deser stede nyet meer erven en zal.’

(1) Kerkroep, de bepalingen der verpachtingen uitgeroepen door de vinders in de kosterijen.