Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 1

Den brief an den grave van Stampes⁽⁴⁾.

‘Hooghe, moghende prince ende wel gheminde heere, ootmoedelic ende onderdanichlic, met jonstelicken ende begheerlicken herten, ghebieden wy ons an uwen edelen persoon. Ende up 't inhouden van uwen lettren an de Hooftmannen, an beede de dekenen ende an 't ghemeene van deser stede ghesonden, inhebbende dat men ter heeren ende liefden van hu in bekennessen dat ghy goet vriendt gheweest hebt der stede van Ghendt ende in hopen dat ghy daer inne persevereren zult, een uutstel gheconsenteert hadde van meester Baudin De Vos tot sondaghe lestleden, ten tien hueren voor de noene,⁺ ende dat hu 't zelve uutstel wilde wesen danckelic; ooc dat wy hu ghescreven hadden dat ghy de goede lieden ende ons wildet hebben in uwe gratie ende recommandatie, considererende dat de gheschienesse hier overleden es ghesyn by ghebreke van

(4) Deze brief zou moeten geplaatst zijn op bz. 232; hij is bij misslag in het Handschrift gedagteekend van 24^en December LII; men moet natuurlijk lezen: LI.

+ f^o 112 v^o

[p. 333]

justicien, mids der absentien van den baelius, ende voort ons allen recommanderen ende excuseren by onsen ghenadeghen Heere ende prince den hertoghe van Bourgoyngnen, uwen lieven hoom, zo dat wy by uwen goede middele moghen commen tsynder gracien ende ghenaden die wy voor alle dynghen begheerende zyn. Nopende noch in de zelve uwe lettren dat t'uutstel van den voorscreven meester Baudin berucht es, wiens welvaert ghy gheerne saecht, zeer cort es ende genouch te verstane dat hy dan gheexecuteert zoude werden ter justicien, ende gheschiet zo, uwe bede zoude hem dan lettel gheprouffyteert hebben, betrauwende dat alzo voort meer gheschien zoude. Voort zo ghy verstaen hebt dat de voorscreve meester Baudin berucht es van tassemente⁽¹⁾ ende exactien by hem gheoorbuert up zyn onderzaten ende andre, daer of hy ghecomposeert heeft ende daghelicx doet, ende dat hy van der stede goede ghehadt zoude hebben boven zynen pentioene ende eede, huwelicke ende paeyse ghemaect ende daer af ghelt ghenomen, dwelcke naer rechte sculdich es ghebetert te zyne civilic ende daer anne gheen lyf verbuert, want naer de rechten ende onse costumen van ghelycken men ghehuuseert heeft te doene by tytle van banne, enz., ende van der stede goede als andre ghehadt hebben, dat datte gheweest es dryncghelt daer voorgheboden af uutgheleyt zyn up d'interders restitucie te doene III vout, ende dit achtervolghende ghedaen hebben II vout, alzo ghy van al deser van 's voornoems meester Baudins maghen ende vrienden gheinformeert hebt gheweest; biddende, anghesien de bede die wy hu ghedaen hebben als dat ghy ons zoude recommanderen by uwen heere ende oom, zo dat wy by uwen goeden middele mochten commen t'zynre gracien ende ghenaden, welcke bede zeer groot en ghewichtich es, dat wy van ghelycken oock dan zo corte uutstel door hu doen wilden,⁺ te wetene, dat wy meester Baudin wilden laten ontstaen met civile bettrynghen, up belofte dat hy u doen zoude nemmermeer

(1) Tassemente, knevelarijen.

+ f^o 113 r^o

[p. 334]

van dies gheschiet es wanconst te wetene, oft emmer ten minsten hem uphauden in vaster bewaernessen t'zynen coste, tot wy ter gratien ende ghenade van onsen voorscreven gheduchten Heere ende prince, uwen oom, zullen wesen; daer toe gaet 't betrauwen dat wy in hu hebben behouden, der eeren ende dienst van uwen Heere ende oom, ghy u altyts gheerne voughen zult ende u vermoghen daer inne doen zonder bedecthede ende in 't vulcommen van uwer bede, dat wy u grootelic verbinden zouden t'onser liefden gheneghen te zyne, begheerende van deser onser andwoorde by den bryngher van der zelven uwen lettren onlancx ontfanghen wesende, ghecondicht ende ghelesen waeren openbaerlic ten Toochuuse den ghemeenen volcke eer de voorscreve meester Baudin up 't schavault brocht was. Ende hoewel dat ghy hem by dien waent helpen metter excusatie daer inne begrepen van der criesme, als dat u dochte dat civile zaken waren, hy, onder uwe edele correctie, wart daer by grootelic bezwaert ende wel naer totter executie meer, dat 't volc wel wiste, van groote criesme daer inne hy belast es; niet min, vrienden, ter eeren ende liefden van hu die wel weerdich zyt wies men door hu doen mach by groote verdiente van jonsten die ghy te deser stede waert ghehadt hebt, pynden ende laboureerden hier inne 't beste te doene, in zulcker wys dat hy up ghehauden es totter ghelieften van den commune zonder termyn, dies wy Gode bedancken, ende bidden uwer princelicker liefden dat hu wille ghelieven 't ghuendt dat hier inne ghedaen es te hebbene over danckelic ende oock voor ooghen dat ghy oock, alzoo hier vooren in 't verhael van uwen lettren staet verclaert, ons ghescreven hebt dat wy in 't voorseyts Mer Baudins zaken door u doende, hu grootelic daer mede verbinden zouden t'onswaert⁺ gheneghen te zyne ende hu by uwer gratien daer toe presenteren, welc ons groot es; ende mids deser ende ooc anghesien dat nu 't volck vertrocken es metten bannieren van der maerct, elc paeysivelic in 't zyne, ende ghescheeden uut zynen huusen ende uuter wapenen, alleenlic haudende simpel wake in de

+ f^o 113 v^o

[p. 335]

ghebuerte by conyncstavelen, alzo men over twee jaren ghedaen heeft⁽¹⁾, ons ende den goeden lieden ghemeenlic van deser stede die vulcommen betrauwen t'uwaerts hebben, zo ghehulpich ende ghejonstich te wesene by uwer voorscrevene gracien als dat wy by uwen goeden middele in desen tyt van den zelven onsen harden gheduchten Heere ende prinche, uwen voorscreven oom, baellius ende d'andre officiers, daer justicie vulcommelic haren cours uutneemt, hebben moghen zonder uutnemynghe van persoonen, alzo men van ouden tyden gheploghen heeft ende sculdich es te hebbene van Gods ende rechtsweghen, ende remissie generale, zulc alsser toe behoort, van al dies by den ghebreke ende absentien van den zelven baellius ende officiers hier binnen deser stede gheschiet es, met alder expeditie die ghy zult connen ende moghen, zo dat gheenen noodt zy naer 't volc binnen deser stede daer uppe te vergaderne, oft anders, daer 't binnen der zelver tyt aldus nyet en gheschiedde ende andere vergaderynghe daer toe quamen, wy duchten ende vreesen grootelicx dat de leste dolynghe vele aerghere wesen zoude dan d'eerste, daer 't God af behoeden wille, wandt zonder twyfele de manyeren ende upstellen langhe gheweest in bejeghentheden van justicien zyn claghelic ende gheclaecht by ghemeenen voyse. Ende weet 't volc wel by den verkennene ende verlydene van Pieter Tyncke ende Lodewyc d'Hamere hier gheexecuteert, dat onse harde gheduchte Heere ende prince, uwen oom vooren, die God bewaren wille, qualic daer an es in mesleede, in advertyssemente ende quader informatien van eeneghen, ende insghelycx esser zyn volck qualic ende deerlic an.

Hooghe ende moghende prince ende wel gheminde heere,⁺ wy certifieren uwen specialen persoon boven al desen, dat de Hooftmannen ghecoren zyn by den ghemeenen volcke van den drie Leden van deser stede, ter maerct zynde in grooten

(1) In 1449 ter gelegenheid der beroerte na de verkiezing van 15 Oogst.

+ f^o 114 r^o

[p. 336]

menichten vergadert, ende de kuere ghedaen, stappans aenveerdt ende gheleedt by vele persoonen, jeghen haerlieder danc, up Toochuus, daer hemlieden eedt was ghedaen doen uuter ghemeenter begheerte ende laste van den ghonen die se alzo ghecoren hadden, dat zy zauden doen correctie ende pyne gheschien up de persoonen die zy hevinden zouden mesdaen hebbende, want de zelve die se alzo ghecoren hadden, te wetene al 't ghemeene van deser stede, riepen met eenen voys omme justicie generale, ghemeerct dat zy hem doleerden van vele ghebreken daer inne gheschiet, ende dat al doen eer dat zy ter maerct quamen, vele persoonen waren ghevanghen die in de vanghenesse bleven zonder expeditie te hebbene; ende den eedt alzo ghedaen zynde, beloofden 't voorscreven ghemeene commuun te vulcommene van drie Hooftmannen in al 't ghuendt dat zy daer inne doen zouden ghetrauwelic bystandichede ende hulpe te doene. Dese Hooftmannen aldus ghestelt, worden overdynckende dat oorbuerlic ende prouffyt waere omme onsen harden ende gheduchten Heere ende prince, die God bewaren wille, ende van zynder goeder stede van Ghendt, dat 't volc ghescheeden worde, ende omme hier toecommene chooren⁽¹⁾ elc twee raetslieden van zynen lede ende cleercken die onder hemlieden eedt deden, en leyden⁽²⁾ doe stappans uute zekeren voorgheboden die zy verhoorden prouffytelic wesende ende den volcke danckelic; procedeerden daer naer ter executien van eeneghen persoonen die criminelic belast ende bevonden waeren, daer af Mer Baudin De Vos d'eene was nyet gheexecuteert, de welcke Mer Baudin ansiende zyn dangier vertoochde in 't openbare zekere poynten en beloofde die te vulcommene, biddende, omme Gods wille, daer uppe omme, up dwelcke⁺ beede de dekenen verzochten an de Hooftmannen te spreekene met hueren lieden; ende hoe wel dat de zelve Hooftmannen die bereet waeren omme executie te doene, alzo zy bezworen hadden, dies gheen consent gaven, nochtans de dekenen, naer

(1) Chooren, kiezen.

(2) Leyden...uute, afkondigen.

+ f^o 114 v^o

[p. 337]

haerlieder verzouck, spraken metten volcke, zo dat gheneghen wardt om beters wille, alzoo 't bleec, den voorscreven Mer Baudin respyt te ghevene acht daghen. Dit respyt ghegheven zynde, het gheliefde hu, hooghe ende moghende prince ende wel gheminde heere, te scrivene, omme eene andre uutstel, 't zelve werdt in 't ghelycke gheconsenteert up zekere beloften die de Hooftmannen deden met beede de dekenen up haerlieder lyf, van weder te brynghene den voorscreven Mer Baudin ter maerct, tsondaeghs ten X hueren, den XIX^e dach van decembre anno LI; informeerden naer desen 't zelve volc, omme dat de ghevanghenen nyet wesende van criesme⁽¹⁾, zouden moghen ontcommert⁽²⁾ werden ende deden daer uppe een voorghebot uutlegghen, dat zo wie hemlieden wat heesschende waeren⁽³⁾, dat zy 't daden binnen derden daghe, by den welcken de zelve ghevanghenen ontsleghen worden⁽⁴⁾. Dese zaken aldus gheschiet, den Hooftmannen dynckende 't volc by dien zeere ghezoet ende ghesesseert was ende dat tyt wesen mochte manyeren te vindene van vertrecke van der maerct, spraken met haren raetslieden up de materie, omme te wetene hoe zy dat best doen zouden ende naer vele advyse by ondersprekene daer up ghehadt hebbende, te wetene, omme dat zy wel besieffen ende wisten dat men nyet scheeden zoude willen zonder waecke te houdene, dat men de zelve houden zoude in de ghebuerten by conyncstavelen, wandt de wake haer voorder bestrecte binnen deser stede ende proffytelicker ware dan binnen den huuse, ende al waer 't dat zy vertrocken, zo zouden zy altyts moghen vergaderen met clocslaghe in tween manieren van vergaderynghen; up 't welcke poynten zy conclusie namen ende die gaven den volcke openbaerlic te kennene, ende beseffende hoe 't hemlieden dochte ghenomen zynde, ghynghen ghetrauwelic,⁺ hemlieden stellende in de aventuere diere hadde moghen

(1) Nyet wesende van criesme, onschuldig zijnde.

(2) Ontcommert, verlost.

(3) Wat heesschende waeren, iets te beschuldigen hadden.

(4) Zie hooger blz. 223.

+ f^o 115 r^o

[p. 338]

commen, van den Toochuuse ende namen uppe myns gheduchts heeren ende zynder stede bannyere, droughen die dan daer, in 't welcke hemlieden alle d'andere paeysivelic vervolch deden ende trocken goedertierlic elc te zynen huuse, daer zy al noch zyn in zulcken poynte, Gode lof, onderhaudende de wake by den Hooftmannen gheordonneert⁽¹⁾. 'T volck aldus vertrocken zynde ende den tyt omme commende van den uutstelle van Mer Baudin De Vos, te wetene 't saterdaeghs als 't sanderdaeghs daer naer den zelven tyt dienende, gheliefde u, hooghe moghende prince ende wel gheminde heere, te scrivene⁽²⁾ omme andere uutstel, danof de Hooftmannen 't sondaechs nuchtens hier de voorscreve Mer Baudin ter maerct brocht was, den brief daden openbaerlic ende overluud lesen, in dwelcke, omme uwen princelicken persoon te ghelieven, mids dat ghy goet vrient zyt deser stede, zo vele was ghedaen dat daer uppe een uutstel ghegheven was van den goeden lieden zonder termyn. Ende omme dieswille dat de Hooftmannen dese manieren ende weghen omme beters wille ende de redenen hier vooren verclaert aldus ghedaen ende gheoorbuert hebben, zo bidden zy uwen princelicken persoon ende wy met hemlieden, alzo onderdanichlic als zy ende wy connen ende moghen, dat hu wille ghelieven hemlieden ende elcken zonderlynghen te hebbene over gherecommandeert ende gheexcuseert, alzoo 't hemlieden dies van node es in 't ghuendt dat hare officie zeere dangereulx, sorghelic ende zulc es dat zy daer inne te dancke nyet en zauden connen ghedienen, ende by uwer gracien voort te recommandeerne ende excuseerne an onsen voorscreven gheduchten Heere ende prince, uwen oom, als 't hu tyt dyncken zal; omme dwelcke de voornoemde Hooftmannen neerenstelic⁺ bidden, ansiende dat den tyt van harer macht gheduerende zy

(1) Zie blz. 229-230.

(2) Stadsrekeningen over 1451-52, f^o 210 v^o ‘Item van den costen ghedaen den XIX^en dach in Decembre ten beveelne van den hooftmannen bij den bode van den grave van Estampes...’; Kronijk, D. II, bz. 123; zie hooger Dagboek, blz. 231.

+ f^o 115 v^o

[p. 339]

zullen moeten in 't excerceren van hueren officien procederen in executien en andersins, in bedwanghe van hueren eede ende achtervolghende haren laste. Bidden u voort harde vriendelic dat ulieden ghelieve in 't beste te nemene dit ons beteeckenen, daer wy hu nyet en sparen de waerheyt te untgrootene, betrauwende dat wy zonderlynghe t'uwaerts hebben, ende altyts te beteeckene huwe goede gheliefte, ende wy presenteren ons omme die te vulcommene, bereet naer onsen vermoghene met goeder herten als 't recht es. Dat kent Ons Heere God, die uwen princelicken persoon bewaren wille in zalicheden. Ghescreven den XXIIII^e dach in decembre anno LI.

Uwe ootmoedeghe ende onderdaneghe, scepenen, raedt ende beede de dekenen van der stede van Ghendt, t'uwer ghelieften altyts bereet.’⁽¹⁾

(1) De brief van 12 December 1451 op blz. 220-223, is door den kopist hier bij vergissing nogmaals afgeschreven; wij hebben hem natuurlijk als nutteloos weggelaten.