Dagboek van Gent van 1447 tot 1470. Deel 1

Instrucxie.

Instrucxie omme de prelaten, edele ende ghedeputeerden van eeneghe steden deser casselryen van Ghendt, jeghenwoordelicx treckende by onsen harden gheduchten heere ende prince, up 't versouck ende inneghe begheerte van scepenen van beede de bancken ende beede dekenen, over de goede lieden ghemeenlic van den drie leden deser stede.

‘Al vooren, myne gheduchte heere ende prince te doene ende te bewysene met grooter ootmoedicheden ende onderdanicheden de reverentie ende weerdicheden in recommandatien ende anderssins diere toebehooren.

⁺ Daer naer, hoe by ghebrecke van justicien langhe gheweest heeft binnen deser zyne stede vele groote dolynghen, abuisen ende ketivicheden daerinne ghesciet ende gheresen zyn, specialic by den absentien van zynen baellius ende dienaers, die hemlieden dicwil gheabsenteert hebben ende noch ter tyt absent zyn.

+ f^o 42 r^o

[p. 167]

Ende al eyst dat dezelve dienaers weder commen hebben binnen der stede, nochtans es dat gheweest by provysen ende conditien, zo dat justicie nyet playnelic noch vulcommelic heeft moghen hebben hueren cours, want dezelve officiers up eeneghe gheprocedeert hebben te wette ter pugnytien ende correcxien van hemlieden, ende up andere en hebben zy niet willen procederen, dies nochtans vermaent ende verzocht wesende, 't welcke openbaerlic es jeghen God ende alle rechten, mits dat men generalic recht ende wet sculdich es van doene alzo wel up den eenen als up den anderen, zonder huutnemynghe van personen.

Ten occoysoene van welcker absentien van den officiers ende by ghebreke van justicien, diversche personen, nyet vreesende by dien punytie noch correcxien, hebben ghemaect vele upstellen jeghen de rechten, prevylegien, vryheden van der steden, daer vele lieden in hebben gheweest ende noch zyn ghemoeyt, ende onder d'andere, zy hemlieden onlancx vervoordert hebben vier personen heesschers te bedienene, over een zyde voor scepenen van der keure in Ghendt jeghen Janne Goetghebuer, dekin van der weverien in dien tyt, over andere, ter causen van zekeren onredelicken ontfanghen, die zy hem anzeyden, ghedaen ende ghehadt hebbende in 't ambacht van der weverien, contrarie den hauden rechten van denzelven ambachte; in welcke handelynghe dezelve heesschers, die waren Pieter Tyncke, Lodewyck D'Hamere ende noch II andere, ooc angheseyt was dat sy onbehoorlicke ende ongheoorloofde vergaderynghe ghemaect hadden by daghe ende by nachte om beroerte te makene hier in stede, 't welcke was crisme haren lyve angaende; verzochten mids dien dezelve twee heesschers ghevanghcn t' hebbene ende waren mids denzelven tichte by den baelliu in vanghenessen gheleyt, ende daer naer informacien up ghehoort ende up oorconscip.

Up 't welcke scepenen sauden gheprocedeert hebben in justicien, alzo daertoe ghedaen ende behoort zoude hebben,⁺ ne hadde ghedaen zekere lettren van verbode, die quamen

+ f^o 42 v^o

[p. 168]

van ons voorschrevene gheduchts Heeren weghen, mids dat de voorschrevene heesschers vordere intert⁽¹⁾ van den voorschrevene questie hem ghepresenteert, gheconsenteert ende ghewillecuert hadden te rechte te stane van 't ghuent dat voorschreven es voor scepenen voornoemt, als poorters van der stede van Ghendt, belovende hemlieden nyet te ghehelpene met eeneghen brieven van onsen gheduchten Heere, alzo een acte die daer af rustende onder edelen ende weerden Mer Gheeraert van Ghistele, ruddere, hooghe baelliu in dien tyt van der voorschrevene stede, breedre inhaut ende verclaert⁽²⁾.

Welck verbot commen zynde ter kennessen van den goeden lieden deser stede ende oock dat de baellius ende andere dieners van myns gheduchts Heeren weghen hem gheabsenteert hadden van den zelvere, zy begheerden voort gheprocedeert te hebbene in justicie metten voorschrevene twee personen, ende overmids dat hem dies scepenen weygherde, mids den voorbode van onsen gheduchten Heere, zo was de zake beleet by beede de dekenen ende by den ghemeente van der stede, in zulcker wys als dat dezelve personen up huer verkennen ende verlyen ter justicien gheexecuteert waren.

Naer der handt hebben dezelve inzetenen ter maerct gheweest met 't 's Heeren banniere, der stede banniere van den ambachte ghemeenlic, paeysivelic, zonder yement yet te mesdoene oft eeneghe foortsche, overdaet of ruuthede up eeneghe personen oft up hare goedynghe te orbuerne, ende hebben aldaer begheert eenen persoen t' hebbene daer mede dat scepenen elc recht ende wet mede doen zouden, omme meerder inconvenyent te scuwene, ende hebben ghecoren eenen Lievin Willemets, ende die huutghegheven zynde, vertrocken weder van der voorschrevene maerct elc in 't zyne.

Ende zo zaen⁽³⁾ als hy ghecoren was, maecte hy hem terstont absent als de ghene die by gheender manieren anveerden en wilde ende dede doen vele groote excusatien in

(1) intert, onderzoek.

(2) Zie hooger bz. 131.

(3) Zoo zaen, zoo haast.

[p. 169]

diversche manyeren om daer af te ontghane, up dat hy hadde gheconnen ende ghemoghen; ende hoewel dat hy daer toe grootelicx es bedwonghen gheweest by der moghentede van⁺ den commune van Ghendt, ne zaut's, om gheens bedwancxs wille dat up hem ende up zyn goet hadde moghen ghesteecken, anverdt hebben, ne ware principalicken om drie poynten; d'een, uut vreesen die hy hadde, hadden eeneghe inconveniente gheschiet by zynder absentie, dat myn gheduchte Heere daer zaude moghen werden vergramt, hem die legghende te laste; tweden, omme 't volc eenichsins te payene ende te doen cesseerne van meer beroerten; 't derde, om tyt t' hebbene omme binnen middelen tyt myn gheduchte Heere gheinformeert te zyne, omme daer up te impetreerne zyne gratie ende voorzienichede, hopende dat die zo haestelic gheschien zoude dat hy in zyn regiment gheen bewint van explote noch andersins der heerlicheyt van mynen gheduchte Heere anclevende, hebben zaude.

Emmer, uuterlic dat hy binnen derzelver tyt daer up saude moghen weten tsprincen beliefte, want wies⁽¹⁾ hy ghedaen oft anveerdt heeft, hy in gheender manieren noynt en was in advyse oft wille contrarie dien te doene, als 't recht es. Hier up heeft hy dlast anveerdt ende den eed ghedaen ter veynstren, openbaerlic voor 't volc, ghestaeft by eenen secretaris, mids dat de goede lieden van der wet ende andere nyet en hebben willen doen doen den eed in de vierschare by den cleerck van den bloede⁽²⁾, alzo ghecostumeert zyn te doene tsprincen officiers, omme dieswille hem zulcke eere ende weerdichede biedende als dezelve myns gheduchts Heeren officiers, om dat men te min jeghen zyne hoocheyt ende d'eerlicheyt gaen oft saude, begrypende denzelven eed aldus: dat zweerdy, etc. hy staet voor oghen.

In dese handelynghe ende beleedt kennende de goede lieden van Ghendt ghemeenlic, hoe wel dat zy 't ghedaen

+ f^o 43 v^o

(1) Wies, wat.

(2) Alsdan Lieven Zoetamijs.

[p. 170]

hebben in meenynghen te vervoorderne justicie, daer zy als by ghemeene voys langhe naer gheroupen ende ghepooght hebben ende noch doen, dat zy hem grotelicx ontreghelt ende ontweeght hebben ende anders ghedaen dan behoorlicken ende sculdich zyn ende hadden gheweest van doene; alvoren, in 't ghuent dat zy de exame ende daer naer de justicie up de twee personen ghedaen hebben zonder 't byzyn van zynen baellius ende andere officiers, ende dat zy, al eyst dat dezelve baellius ende officiers absent waren, daer up nyet en hebben verbeyt zyne princelicke remedie ende voorzienichede, 't welcke zy emmer sculdich hadden gheweest van doene; anderwaerf, in de vergaderynghe ghehauden in hare huusen, ende ten derden in te ghane ter maerct met haren banieren ende in alzo verre⁺ als zy in der manieren vooren ghenoopt ende in al 't ghuent dat daer ancleeft ende dat daer uutghespruut es, mesdaen ende begrepen hebben, dat's hemlieden ende elcken zonderlynghe met goeder gheheelder herten leet.

Suppliert hier up zyne goede lieden ghemeenlic van zyne stede van Ghendt hem harde moghende ende hooghe onse natuerlicke prince ende heere ende zy de ghedeputeerde zyne oodmoedeghe dienaers, in den name van hemlieden, mids dat zys van hemlieden vriendelic ghebeden zyn, met alzo grooter onderdanickeyt, begheerten ende ootmoedichede, als zy ende de ghedeputeerde connen ende moghen, dat syner princelicker ghenaden, om Gods wille ende te deser haerlieder ootmoedeghe supplicatie, ghelieven wille hemlieden de mesdaden, mesgrype ende onbehoorlichede die zy aldus ghedaen ende gheperpetreert hebben, met aldies ancleeft, te verghevene ende baellius ende dienaers te zendene binnen zynder voorschrevene stede zonder provysie, limitacie oft exceptie van persone, ghelyc van houts ghecostumeert es gheweest.’

Met dese instrucxie de zelve ghedeputeerde wech zynde naer mynen gheduchten Heere, zo wart ten Scepenenhuus huutgheleyt dit naervolghende voorghebot:

‘Om dieswille dat alle onduechdelicke zaken upwaert

+ f^o 43 v^o

[p. 171]

commen zauden ende nyet blyven onghecorrigiert, zo ghebieden wy van tsgraven ende ons princen halven, ende tsrechters ende van scepenen halven, dat alle manieren van persoonen, zy gheestelic oft weerlic, oft van wat state oft conditien dat zy zyn, die huere, myede⁽¹⁾ oft eeneghe corruptien eeneghe personen ghegheven hebben, 't zy scepenen, pentionarissen, cleercken, beede de dekenen oft eeneghe andere persoonen wie dat se syn, commen voor de XII personen daer toe ghecoren⁽²⁾ ende gheordineert van den drie Leden weghen van deser stede. omme verclaers te doene van dies men hem vraghen zal, te wetene, die insetenen zyn van deser stede binnen acht daghen ende de ghuene die afsetene zyn binnen XIIII nachten eerstcommende, om daer af recht te gheschiene, alzoo 't behooren zal; ende by alzo dat yement in ghebreke ware die corruptie ghegheven hadde ende dat nyet ter kennesse en brochte ende dat quame ter kennesse, scepenen sauden se corrigieren dat hy spieghel ende exempel wesen zaude alle andere van ghelycken hemlieden te wachtene. Actum XX^en novembris anno een en vyftich.’

(1) Myede, gift, belooning.

(2) Zie hooger bz. 148.