Critisch Bulletin. Jaargang 2

Défilé der sowjetschrijvers

30 neue Erzähler des neuen Russland
Malik Verlag, Berlijn, tweede veranderde uitgave, 1931

Het zijn bekende namen, die in dezen bundel bijeengebracht zijn, in zekeren zin de keurverzameling der Sowjetrussische fraaie letteren. In vergelijking met de eerste twee oplagen zijn hier vijf nieuwe novellisten bijgekomen, die reeds allen ook in het buiten-

[p. 364]

land goed bekend zijn. Sjolochow, Malisjkin, Ognow, Sawitsj en ten slotte Karajewa.

Van de schrijvers der eerste uitgave is uit Piljnjak, Seyfoelina en Fedin een nieuwe keus gedaan. Van al deze nieuwe bijdragen lijkt mij het verhaal ‘Der Instruktor der Roten Jugend’ van Seyfoelina het meest geslaagd te zijn, omdat het frisch en vol humor is, en een typische gebeurtenis uit het hedendaagsche dorpsleven met nadruk en overtuiging als een bijzonder geval schildert.

De tegenstelling tusschen het oude, landelijke en het nieuwe, proletarische is hier niet, zooals anders in de Sowjetliteratuur in tragische kleuren, doch veel meer op humoristische wijze geschetst. Dit kleine verhaal is werkelijk kunst, omdat het geheel echt lijkt en in zekeren zin aan de proletarische kultuurpropaganda op het dorp een voorbeeld stelt. Deze ondersteunde, jonge kerel met zijn vurige oogen, die door de partijcel naar het dorp is gezonden om ‘de politieke achterlijkheid der boeren voor goed te liquideeren’, deze ‘instructeur van de roode jeugd met zijn oriënteeringslijnen’, die overal ‘de sabotage van de burgerlijke intelligentsia’ ziet en een vlammende redevoering over de vrije liefde houdt, totdat hij ten slotte opgesloten wordt, is gewoonweg kostelijk.

Wij zullen hier een gedeelte van zijn redevoering in de boerenvergadering weergeven. ‘Jeugdkameraden, weg met het kapitalistische juk der ouders! Zij leven onder verouderde begrippen en hebben hun verstand overleefd. Jongens en meisjes! Ik geef jullie ronduit, op grond van mijn volmacht betreffende het burgerlijk huwelijk, als parool: Vrije liefde met alles wat daaraan vastzit. Kust elkaar en bemint elkaar! Niet zooals het vroeger was, toen het burgerlijk huwelijk gevolgd werd, toen men u met geweld uithuwelijkte. Daar komen de publieke huizen en dergelijke vandaan. Maar nu bestaat dat niet meer. De meisjeshandel is verboden. Alles tevergeefs, - vrije liefde.’

Geweldig is dan, hoe deze halfontwikkelde man de verbaasd staande boerenjongens aanspoort om lid te worden van het Jeugdverbond, welks doel hij zoo juist zoo welsprekend geschilderd heeft en dat hen met galg en doodschieten dreigt, als zij geen gevolg geven aan zijn roep en aan zijn uitnoodiging. En hoe dan dit dorp in hevigen opstand komt, hetgeen zich dan in de naburige dorpen voortplant, totdat de instructeur door een eenvoudigen smid ter verantwoording geroepen wordt en gevangen wordt gezet.

Hetzelfde probleem van het met elkaar in botsing komen van stad en land, van industrie en dorp wordt ook in het verhaal van den talentvollen Karajewa ter sprake gebracht. (Der Gast). Alleen met deze wijziging, dat hier omgekeerd de boer uit zijn ingesneeuwde

[p. 365]

dorp in een groote fabriek komt en zich niet kan schikken in den achturigen werkdag en de arbeiders veracht, omdat zij voor hem, den boer van het land, niet anders dan ‘luilakken en nietsdoeners’ zijn. Is hij daarvoor hierheen gekomen om slechts acht uur te werken? ‘Wat is dat dan voor een arbeid? Tot 's middags maffen zij, dan gaan zij zich versterken en ontbijten, dan hebt ge nauwelijks tijd om om te kijken, of reeds brult de sirene, ge kunt naar huis gaan. Het werk is afgeloopen...’ Deze ‘komische mensch’, die al wil beginnen te werken, als het licht wordt, die de vaste regels van het bedrijf volstrekt niet begrijpen kan, die voor zichzelf wil werken - in de fabriek (!), die zich onder deze stedelingen volkomen klein en vreemd gevoelt, komt uit domheid in conflict met de collectivistische moraal. Hij steelt voor zichzelf twee huiden, en wordt door den bedrijfsraad ter verantwoording geroepen en eindelijk wegens ‘hooge mate van achterlijkheid’ vrijgesproken. Een levendig geschilderd type der tallooze boeren, die door de industrialiseering ontworteld zijn en nu in een hun volkomen vreemde omgeving geworpen, daarbij slechts uiterlijk proletariër worden. Niet alle schrijvers zijn hier met gelijkwaardige bijdragen vertegenwoordigd, zooals trouwens de keuze van deze tweede, veranderde uitgaaf ons niet bijzonder gelukkig voorkomt. Van Konstantin Fedin en van Ognjow, den schrijver van het bekende ‘Dagboek van Rjabtsew’ zou men belangrijkere bijdragen verwacht hebben dan de hondenverhalen, die voor de karakteriseering van hun rijp werk niets nieuws brengen. Tenslotte rest nog de vraag, of deze bundel zijn taak om Westeuropa met de grondstroomingen der hedendaagsche Russische literatuur bekend te maken, vervult. Weliswaar zijn hier de sterkste literaire talenten van het nieuwe Rusland met telkens één verhaal vertegenwoordigd, maar men verwacht nog nooit gehoorde tonen, nog nooit geziene kleuren, nieuwe wegen, die de oude tradities van het novellen schrijven overboord gooien, en men is... dikwijls teleurgesteld. Voorzeker schrijven velen van hen op een wijze, zooals alleen menschen schrijven kunnen, die iets geweldigs beleefd hebben, voorzeker is de schildering volgens haar inhoud nieuw en elementair, en toch zal deze bundel er nauwelijks toe bijdragen om den West-Europeaan de eigenaardigheid van de nieuwe Russische samenstelling en den bijzonderen aard van den nieuwen Russischen mensch geheel en al te doen begrijpen. Daarvoor zou men naar de groote romans van een Fedin, een Sjolochow, een Gladkow, een Leonow moeten grijpen. Want slechts in den Russischen epischen roman openbaart zich het nieuwe van het hedendaagsche wereldgevoel het duidelijkst en meest overtuigend.

[p. 366]

De groote Russische revolutie heeft slechts twee uitstekende novellenbundels voortgebracht, ‘Boedjonnyj's Ruiterleger’ van Babelj en ‘Het blauwe Zand’ van Wsewolod Iwanow. Om een begrip van hun groote kunst te krijgen, leze men in den genoemden bundel van Babelj ‘Nach dem Kampf’ en Iwanow ‘Das Kind’, beide alleszins natuurlijk en nieuw, beide van een groot artistiek meesterschap.

Alfred Hackel