Critisch Bulletin. Jaargang 2

[p. 123]

Carl van Vechten

Zijn verhalen behooren tot die zeer talrijke Amerikaansche romans, die zoowel wat de intrige als de vorm betreft een bijna mechanische volmaaktheid bereiken. Het verhaal loopt glad, de dialoog is knap in elkaar gezet, de karakters scherp omlijnd. Het grootste succes heeft dit genre misschien wel bij de productie van de ‘short stories’ te boeken. Tal van romans moeten er evenwel ook bij ingedeeld worden. Wij hebben hier natuurlijk te maken met een verschijnsel, dat zich ook op ander kunstgebied voordoet, het meest opvallend wel bij de muziek. Naast de werkelijke muziek heeft zich een industrie ontwikkeld, die gebruik maakt van bepaalde vindingen der groote kunstenaars; remeniscenties uit hun scheppingen verwerkt, verwringt, of hoe men het noemen wil, om er dan een product uit op te bouwen, dat zich op duizenderlei wijzen laat reproduceeren. Dat een dergelijke ontwikkeling juist in de Vereenigde Staten zulk een vlucht moest nemen, zal elken kenner van de geschiedenis van dat land begrijpelijk zijn. Massaproductie is nu eenmaal een kenmerkend verschijnsel van Amerika en is een noodzakelijk resultaat van allerlei historisch te verklaren oorzaken. En zoo heeft zich een dergelijke industrie ook op het gebied der letteren ontwikkeld. Men gaat na, wat de meest in het oog vallende oorzaken van het succes van bepaalde auteurs of bepaalde werken is geweest, probeert daar als het ware de quintessence van te ontdekken en houdt zich dan bij het opbouwen van het verhaal daaraan. Tegelijk gaat men na, wat op een bepaald oogenblik door het publiek, waarvoor men schrijft, het meest gevraagd wordt. Op deze wijze schrijft een Zane Grey daarginds zijn Wild-west stories en een Carl van Vechten zijn romans over de geëmancipeerde jongelingschap van Amerika.

Er zijn bepaalde punten aan te wijzen, die veel tot de populariteit van Van Vechten's boeken in bepaalde kringen hebben bijgedragen. Daar is allereerst een zekere precieusheid, het aanwenden van allerlei Fransche of althans Fransch-lijkende woorden en uitdrukkingen, en andere ongewone en gemaniëreerde eigenaardigheden in den stijl. Dan is er het overvloedig gebruik maken van verrassingen op sexueel gebied, een verfijnde pornografie, een absolute ongeneerdheid, die zich vooral in de gesprekken der vrouwen uit. En ten derde moeten wij dan nog de stof der verhalen zelf noemen, die bijna uitsluitend uit het doen en laten van schatrijke jonge Nieuw-Yorkers bestaat, die den heelen dag en vooral ook des nachts onder den invloed van den alcohol verkeeren. Al die dingen komen al onmiddellijk in Van Vechten's eerste roman uit: The

[p. 124]

Blind Bow Boy. Daar vinden wij ook al iemand van Europeeschen adel, dit keer een Engelschen hertog, die zich in zijn gedrag nauwelijks van de anderen onderscheidt, maar door zijn titel en standing klaarblijkelijk deze Nieuw-Yorkers zoowel als den auteur imponeert. Ook vinden wij hier de cocktail-parties, de beschrijvingen van toiletbenoodigdheden, de juffrouw, die telkens naakt op haar bed wordt gevonden, en dergelijke trucjes meer, die dan in zijn volgende romans een hoe langer hoe grootere plaats innemen. In een van zijn latere boeken leidt die bewondering voor iemand met een adellijken titel den auteur tot het beschrijven van een mensch, dat zoover ik weet, nergens in de literatuur zijn weerga vindt. Ik bedoel de getatoeëerde gravin, waaraan de roman zijn titel ontleent: The Tatooed Countess. Wat een titel voor een best-seller! Deze gravin is een vrouw van over de vijftig jaren oud. Zij is eigenlijk een doodgewone, schoon schatrijke Amerikaansche burgerjuffrouw, die met een Italiaanschen graaf trouwde. De graaf stierf na vijf jaar en de gravin, gezegend met den titel van haar overleden man en de millioenen van haar overleden vader, leeft nu gedurende tientallen jaren op grooten voet in alle hoofdsteden van Europa en beleeft er tientallen pikante avonturen. Als vijftigjarige vrouw wordt ze echter in haar brandende liefde voor een tweeentwintigjarigen Franschen tenor teleurgesteld en in een hopelooze stemming keert zij naar haar geboorteplaats ergens in het Midden-Westen van de Vereenigde Staten terug. Die plaats is natuurlijk een tweede Main-Street en zij zal de deftige en conventioneele bewoners nu eens laten zien, hoe veel vrijer de adel in Europa leeft. Iedereen noemt haar daar voortdurend gravin, alsof 't een voornaam was, en al worden al die Babbitts door haar onfatsoenlijk gedrag diep in hun zedelijke opvattingen gegriefd, zij zijn toch altijd weer blij, als zij kunnen zeggen, dat de gravin bij hen heeft theegedronken, en men is er trotsch op, met haar op straat te worden gezien.

Het grootste deel van het boek behandelt dan een nieuwe liefdesaffaire tusschen de gravin en een jongen man uit het plaatsje; een jonge man van den aanvalligen leeftijd van zeventien jaren! Dit laatste was zelfs den meest goedgezinden critici te bar en zij wezen er destijds uitdrukkelijk op, dat de zeventien jaren eenige bezwaren bij hen hadden opgewekt.

Deze beide romans geven eigenlijk al een voldoende karakteristiek van al het werk van Carl van Vechten. In zijn allernieuwste, pas dit jaar verschenen boek, Parties, worden al die dingen tot volmaaktheid opgevoerd, in zoo ver men in dit verband van volmaaktheid kan spreken. De uitstekende kwaliteiten van dezen schrijver

[p. 125]

komen hier pas goed tot hun recht: zijn uiterst vlotte stijl, de handige wijze, waarop hij de verhalen in elkaar zet, de nimmer bitter wordende geestigheid, de losse, luchtige wijze, waarop hij alle diepere problemen weet te vermijden. Ook in dezen roman gebeurt er eigenlijk weer niets, behalve dan dat een troepje typisch Van-Vechtensche, absoluut vrijgevochten jongelui, op allerlei wijze den tijd trachten te dooden. Allen verkeeren weer zonder ophouden onder alcoholischen invloed. Jenever- en whiskey-cocktails gaan als in een stroom aan den lezer voorbij. Maar iedereen kan er tegen en het blijkt ook uit dit verhaal weer voor de zooveelste maal, hoe men als geheelonthouder veel beter bij voortdurende dronkenschap vaart dan omgekeerd. Natuurlijk worden de gesprekken wel sterk door al die beneveling beïnvloed. Maar ook in dit opzicht wordt niets bedorven, want men spreekt uitsluitend over sexueele zaken.

*_**

Kort samengevat is dus het werk van dezen schrijver niet veel meer dan zeer lichte kost, herinnerend aan producten van de Fransche grootmeesters, wier invloed hij heeft ondergaan, maar wier kunst Van Vechten nog niet in de verste verte heeft benaderd. En toch mag dit niet ons eindoordeel over dezen auteur zijn. Er zijn zelfs in de hierboven genoemde romans hier en daar passages aan te wijzen, die doen vermoeden, dat Van Vechten iets meer is, dan de vroolijke clown, die met zijn grimassen een geblasseerd gedeelte van het Noord-Amerikaansche publiek weet bezig te houden. Allereerst is één ding zeker: ook hij moet tot de opstandige schrijvers gerekend worden, inzooverre als ook hij tegenover de heerschende puriteinsch-lijkende, maar in werkelijkheid slechts kleinburgerlijke moraal van het officieele Amerika de losbandigheid van zijn totaal geëmancipeerde Nieuw-Yorksche jongelui stelt. Maar tegelijk kan ik het gevoel niet van mij afzetten, dat Van Vechten tenslotte ook deze menschen niet au sérieux neemt, dat er, om het kort te zeggen, bij hem net als bij de werkelijk groote Amerikaansche romanschrijvers, een afkeer van de heele beschaving van zijn land leeft, die hem in den grond even pessimistisch moet stemmen als een Dreiser of Lewisohn. Van Vechten zal deze bewering misschien zelf nog loochenen; al zijn uitingen over eigen werk en persoon wijzen er op, dat hij tevreden is met de rol van entreteneur. Maar dat kan wel eens verkeeren. Reeds nu hebben wij althans één werk van zijn hand, waarin bij alle lichtzinnige oppervlakkigheid toch een geheel andere toon te beluisteren valt, dan in een van zijn andere romans. Ik bedoel natuur-

[p. 126]

lijk Nigger-Heaven, de roman, die den schrijver voor het eerst ook ver buiten Amerika bekend heeft gemaakt. Ook hier zijn het wel weer allemaal van die vrijgevochten jongelui; ook hier is weer bijna iedereen min of meer dronken, maar in de gesprekken is vaak een groote ernst en de achtergrond is niet minder dan tragisch. Ja, wij kunnen dit het eenige ernstige boek van den schrijver noemen, het eenige boek met diepte, het eenige boek, dat ontroert. Is dit alles een gevolg van de behandelde stof, d.w.z. deelt zich die ernst slechts aan den lezer mede, omdat hier het tragisch lot van een tragisch volk wordt beschreven, of heeft de schrijver deze tragiek zelf beleefd en zijn het zijn eigen gevoelens, die zich aan den lezer mededeelen? Het is moeilijk te zeggen; in geen van de twee na dezen roman geschreven boeken is meer iets van dien ernst of van die diepte te bespeuren. Maar Nigger Heaven heeft toch gemaakt dat ik, en velen met mij, telkens weer vol verwachting naar een nieuw boek van dezen schrijver blijven uitzien.

A. Perdeck