Critisch Bulletin. Jaargang 2

Een Duitsch schrijver in Mexico

Bernard Traven, Das Totenschiff
Verlagsanstalt Universitas, Berlin

Hoewel over Bernard Traven geen enkele legende bekend en voorloopig nog slechts één zijner boeken bij den boekhandel verkrijgbaar is, werd hij reeds een legendaire figuur in de moderne Duitsche literatuur. Zeven boeken zagen van hem het licht - (zes daarvan verschenen tot heden enkel in een zoogenaamde ‘Buchgemeinschaft’) - doch nauwlijks zeven woorden zijn over zijn persoon en leven bekend geworden.

Wie is Bernard Traven? ‘Copyright Bernard Traven Mexico’ is het eenige positieve, wat men over hem kan vernemen. Reeds jaren geleden - vertelt men - moet hij, beu van West-Europa naar Mexico geëmigreerd zijn. Op de een of andere eveneens onverklaarbare wijze heeft hem toen een uitgever om copie gevraagd. Met on-literaire oprechtheid en eenvoud is hij toen begonnen zijn avonturen als havenarbeider en boerenknecht te beschrijven, zijn lotgevallen als bakkersjongen en lichtmatroos, onder bandieten en zeeroovers, over Indianen en zijn afkeer van West-Europa. ‘Ich zähle mich nicht zu den Europäern. Die Europäer haben mir das abgewöhnt’ - lezen we in een van zijn boeken. Deze Bernard Traven, van wien men enkel weet, dat hij na een tocht vol avonturen in Mexico belandde, beschrijft thans in al zijn werken zijn liefde voor het ras der Indianen.

Niemand weet in welke stad deze man geboren werd, in welk land hij zijn jeugd doorbracht, hoe oud hij is en hoe hij er uitziet. Ook zijn uitgever in Berlijn (ik heb er hem naar gevraagd) weet eigenlijk niet veel meer. Traven zendt hem zijn manuscripten en hij hierop

[p. 26]

het honorarium naar Mexico. Een verder contact bestaat er tusschen hen niet. Toen eenige critici hem om levensbijzonderheden schreven, antwoordde hij den uitgever in het vervolg liever van dergelijke aanvragen verschoond te blijven, daar volgens zijn meening de biografie van een scheppend kunstenaar onbelangrijk was en de aandacht alleen op zijn werk en niet op zijn persoon diende gericht te zijn. Op een vraag om zijn portret zond hij een paar honderd foto's van huizen, marktpleinen, fabrieken, straten en plantsoenen met de laconieke mededeeling, dat onder de vele honderden menschen, die op deze foto's vereeuwigd waren, hij zich ook bevond. Waarom neemt Bernard Traven deze houding aan? ‘Ik wil,’ schreef hij eens, ‘leven als een doodgewoon mensch, die heel gewoon tusschen andere menschen woont en er zoodoende aan meewerkt, dat al deze beroemdheden en de vereering daarvan verdwijnt, zoodat alle menschen langzamerhand het gevoel moeten krijgen, dat ze even gewichtig en onontbeerlijk voor de menschheid zijn als de anderen en het er heelemaal niet op aankomt, wat men doet of wat men gedaan heeft.’

Het is als zeker aan te nemen, dat deze auteur de vele verhalen, die hij ons in zijn zeven boeken mededeelt, al deze geschiedenissen van goudgravers en veedrijvers, van bakkers en kellners zelf doorleefd heeft en dat hij de meeste dezer beroepen zelf heeft uitgeoefend. Als stoker heeft Traven op een ‘doodenschip’ een paar reizen gemaakt - op een van die schepen, waarvan de reederijen zeker zijn, dat ze geen zware stormen meer kunnen doorstaan en die gerust kunnen ondergaan, omdat ten slotte de verzekering wel betaalt en het leven der manschappen niet zoo heel belangrijk is. Jarenlang was hij goudgraver in Alaska en heeft hij in streken gewerkt, waarvan zelden iemand levend weerkeert. Als plukker heeft hij op katoen-plantages gewerkt, waar de plukkers een hongerloon ontvingen en als veedrijver is hij weken en maandenlang met groote kudden onderweg geweest en heeft hij gevaarlijke gevechten met straatheeren en bandieten moeten leveren.

‘Al deze reizen - schreef hij in een van de weinige brieven aan zijn uitgever - waren noodzakelijk om het land te bestudeeren en grondig het materiaal te kennen dat ik mijn lezers in de vorm van romans, novellen, reisbeschrijvingen en opstellen hoop voor te leggen. Ik kan dat alles ten slotte niet uit mijn duim zuigen. Het is mogelijk, dat anderen dat kunnen, maar ik kan dat niet. Als ik over menschen schrijven wil moeten het vrienden van me geweest zijn, moet ik van hun leven volkomen op de hoogte zijn en samen met hen ergens gewoond of gewerkt hebben. Ik wil de dingen, landschappen en personen waarover ik schrijf, steeds eerst gezien heb-

[p. 27]

ben vóór ik ze in mijn werken kan laten leven.’ Eerst toen Traven dit alles achter zich had heeft hij zijn eerste romans geschreven, werken van een merkwaardige spanning en groote intensiteit, die stellig spoedig hun plaats in de moderne literatuur zullen veroveren. Het is hem steeds vóór alles om waarheid, eerlijkheid en eenvoud te doen. Hij heeft een te zwaar leven gehad, te veel beroerdigheid gezien, te goed om zich heen gekeken, dan dat hij enkel een min of meer amusant auteur van reisbeschrijvingen zou kunnen worden. In zijn ‘Totenschiff’ maakt hij een eind aan de romantiek van het zeevaardersleven, dat zoo menigen jongen in een wereld lokte, ‘wo er körperlich und seelisch zugrunde gehen musste, weil er nichts weiter mitbrachte als sein Kinderglauben an die Ehrlichkeit und an die Wahrheitsliebe jener Geschichtsschreiber... Die Romantik der Mannschaft ist immer nur gewesen: unmenschlich harte Arbeit und tierische Behandlung.’ In zijn bontgekleurd verhaal ‘Schatten der Sierra Madre’ rekent hij af met de romantiek der goudgravers en beschrijft hij de ontzettende moeilijkheden, die deze menschen moeten uitstaan, de doodende hitte en brutale strijd op leven en dood, het dierlijke egoïsme en het leven van degenen die aan al deze uitgemergelde goudgravers verdienden: beambten, caféhouders en missionarissen.

Vergis ik me niet zoo zal men de naam Traven, die het oude West-Europa verliet om in Mexico de ongereptheid van een nieuw bestaan onder een zuiverder ras te zoeken en te vinden - spoedig ontmoeten onder de namen van de weinige West-Europeesche literatoren, wier werken in de toekomst waarlijk gemeengoed zullen worden.

Nico Rost