Critisch Bulletin. Jaargang 2

[p. 15]

Debiet en schrijversintegriteit

My best Story. An anthology of stories chosen by their own authors
Indianapolis, The Bobbs-Merrill Company

Eenentwintig Engelsche schrijvers met klinkende namen hebben, op verzoek van een Amerikaansche uitgeversfirma, hun beste korte verhaal, dat is te zeggen, wat zij zelf als hun beste beschouwden, uitgezocht en de uitgeefster heeft deze ‘zelfkeur’ als een kloek en smakelijk uitziend boek de wereld ingezonden. Risico is aan een dergelijke onderneming in Engeland of Amerika nauwelijks verbonden; het korte verhaal toch vindt in de Angelsaksische landen heel wat meer waardeering dan ten onzent en de z.g. ‘omnibusbooks’, monsterverzamelingen van soms een dikke duizend bladzijden, zijn er vooral de laatste jaren zeer en vogue. Reeds eenige jaren verschijnen geregeld de bundels The Best English Stories en The Best American Stories van het jaar, we kennen de verzamelingen met al het vertelwerk van een enkel auteur, The complete O' Henny, The Short Stories of H.G. Wells, All of Canon Doyle e.t.q. Vooral de Engelschen zijn voortreffelijke story-tellers en de belangstelling van het lezend publiek schijnt onbegrensd.

Om aan die belangstelling tegemoet te komen heeft de uitgeefster van My Best Story weer eens wat anders verzonnen. De argelooze kooper echter, die, afgaande op den titel en de bescheiden aanbevelingen van de met haar eigen bescheidenheid zeer ingenomen uitgeefster, mocht meenen het neusje van den zalm der Engelsche vertelkunst op den kop te hebben getikt, komt bedrogen uit. De met de knepen van het bedrijf daar ginds wat meer vertrouwde heeft onmiddellijk begrepen dat een uitgave als deze, bij de bestaande hoogconjunctuur voor het korte verhaal, slechts één doel heeft, nl. een commercieel. Indien het al mogelijk ware een doeltreffend criterium op te stellen ter bepaling wat het ‘beste’ verhaal van een schrijver is, dan nog zou een keuze uit een willekeurig aantal zoo heterogene figuren als hier aan het woord zijn, iedere eenheid van streven of zelfs maar van generatie ontberen, die de verzameling artistiek of documentair waarde zou moeten geven. Hier hebben de auteurs zelf de keuze gedaan. Eilieve, welke schrijver kan met eenigen redelijken grond van objectiviteit zelf beoordeelen wat zijn beste prestatie in een bepaald genre is? De meening van een kunstenaar over eigen werk zal altijd wel in de hoogste mate subjectief zijn. Die subjectieve meening, in volle oprechtheid gegeven, kan overigens belangwekkend genoeg zijn. Maar deze eenentwintig - bien étonnés de se trouver ensemble - blijken toch

[p. 16]

wel een heel raren kijk op zichzelf en hun prestaties te hebben. De zaak is dat ik, wat het meerendeel van hen betreft, geen oogenblik in de oprechtheid van hun keuze kan gelooven. Literatuur is in de Engelsch sprekende landen een niet te versmaden baten afwerpend bedrijf. Er is groote vraag naar het artikel, velen verdienen er een behoorlijk stuk brood aan, enkele gelukkigen worden er rijk in. Het vak wordt dan ook druk en, het zij erkend, met talent beoefend. U kunt het, met eenige inspanning, tegen billijke condities ook leeren, per schriftelijken cursus, zooals men hier Fransch leert. En het aardige is, na de eerste oefeningen reeds levert het profijt op. You earn while you learn. Behalve literatuur studeert ge meteen economie. De meeste Engelsche schrijvers zijn geen slechte zakenmenschen. Onze 21 beroemde namen althans blijken hun Pappenheimers te kennen; terwijl één oog de portefeuille inspecteerde bleef het andere op de markt gericht. Ze hebben de bedoelingen van de uitgevers volkomen begrepen en het honorarium zal in elk geval in orde zijn geweest.

Het resultaat van deze vlotte samenwerking... Wel, zei ik al niet dat de Engelschen meesters van het korte verhaal zijn. De eerlijkheid gebiedt ronduit te verklaren dat wie ontspanning zoekt ruimschoots waar krijgt voor zijn tweeëneenhalven dollar en dat deze ‘ontspanningslectuur’, àls ontspanningslectuur, in elk geval van de goede soort en van hooge kwaliteit is. Zooals de uitgeefster, met gematigden trots en onvergelijkbaar koopmanschap, het uitdrukt: ‘Hier vindt men realisme en romantiek, avonturen en genre-stukjes, sentiment, humor en pathos, en alle zijn gewrocht door de hand van een meester.’ En het is geen woord te veel gezegd. Mijn liefje wat wil je nog meer.

Ja, wat wil ik eigenlijk nog meer. In technische beheersching van het materiaal en mechanische geraffineerdheid van intrigue, in losheid en levendigheid van stijl hebben vele van deze schrijvers het volmaakte bereikt, sommige stories loopen als een perfect gesmeerde machine. Helaas, ik geef geen zier om de spannendste verwikkeling van een ‘thriller’, de wonderbaarlijkste adembenemende raadselen van een moordzaak laten me even wonderbaarlijk koud. Maar ik hoop altijd weer, als ik een boek open, o, aarzelend, schuchter, met het besef werkelijk onredelijk en onrechtvaardig te veel te eischen hoop ik... het Wonder te beleven.

Het maakt me bitter als ook de literatuur, die me zóó lief is, zich prostitueert tot een narcoticum. Dwaasheid natuurlijk. Schrijvers zijn ook maar menschen. En zoo slecht is het met dit boek weer niet. Er zijn ook hier wel enkele gevoelige, fijne en navrante dingen te vinden. Ach ja. Maar één gewaarwording overheerschte onder

[p. 17]

het lezen allengs alle andere: het doffe, trieste besef hoezeer de macht van de lieve duiten ook de integriteit van den kunstenaar bedreigt. Zoovelen in de taalgebieden met een groot debiet hebben hun ziel aan den duivel verkocht. Laten wij, hier in Holland, die nooit gelegenheid zullen krijgen zoo knap en... zoo welvarend te worden als deze Engelschen, niet te veel klagen over het kleine afzetgebied. Laten we, voor een enkelen keer, de keerzijde van de medaille willen zien en ons gelukkig prijzen, dat de duivel in Hollandsche guldens nog altijd niet meer dan een krats wil betalen. Literatuur om den broode is een verschrikkelijk ding. In waarheid, is er iets weerzinwekkender dan literatuur... als ze alleen maar literatuur is?

C. Houwaard