Columbus. Jaargang 1

[p. 167]

Een kwartiertje met Koos Schuur

Wacht dattu te vele niet ne calles,
En dattu dyn ghelach wel gelds,
Ende dattu ieghen niemen scelds.

(Die Bouc van Seden)

De artikelen van den heer Schuur hebben de laatste weken al menigmaal de pennen in beweging gebracht, en dat niet ter bewieroking van 's heren Schuurs in- en doorzicht.

De reactie van Schuur, inzonderheid zijn artikel in Criterium contra Van Heerikhuizen, was, hoe amusant ook voor de lezers, tragisch en ongelooflijk slap (dit laatste ondanks de hysterische toon, die meer leek op die van een parmantig en verwend scholiertje - nummer één op de lagere school en nu, op de H.B.S. een onvoldoende krijgend, de enige van de klas - dan op die van een redacteur van een tijdschrift).

Schuur bespeurt in de moderne kunst, maar ook daar buiten, op alle terreinen van het leven, een ontstellend gemis aan ‘stijl’.

Inderdaad, zijn reactie op het artikel van Van Heerikhuizen bewees het overduidelijk, ook de stijl van de goede omgangsvormen, de stijl van den erudiet, die zijn eigen waarden beseft en verdedigt.

De leidinggevende (profetische) roeping, die Schuur, blijkens het inleidend woord op hèt ‘Woord’, zo helder blijkt te verstaan, is in zijn artikelen wel ver te zoeken. Maar, ook de profeten van het oude Israël werden in hun eigen tijd niet geëerd. Daarom alleen mag men hem dan ook niet veroordelen.

Ernstiger wordt het echter, wanneer hij dingen gaat verwerpen zonder die te kennen. De inleiding bevat immers de volgende zinsnede: ‘Het knappe jongleren met woorden en regels, zonder achtergrond of wijder perspectief, kan ons nauwelijks nog boeien....’ Maar wat valt den lezer ogenblikkelijk op bij lezing van Schuurs beschouwend werk: staaltjes jongleerkunst, en dan nog van een dilettant, die naar te zware toeren streeft.

Hoe komt Schuur erbij, over de Geuzenpoëzie te schrijven, die hij òf amper kent òf helemaal misverstaat? Maar daarover heeft Kamphuis reeds het nodige gezegd.

Hoe komt Schuur erbij in zijn ‘Normen in Poëticis’ te schrijven: ‘Dit is het begin van poëzie: uitgaan naar de stilte der afgelegen gebieden van de eenzaamheid om de toegang te ontdekken tot de tweede werkelijkheid, tot het land daarachter.....’ Ik geef dadelijk toe, dat dit een vereiste kàn zijn, maar: begin van alle poëzie? Schuur kent de dichters van zijn eigen land niet eens, anders had hij dit nooit geschreven. Tenzij hij Vondels hekeldichten, tenzij hij iemand als Elsschot, tenzij hij een gedicht als ‘Holland’ van Marsman verloochent.

Hoe komt Schuur erbij, te werken met het woord (of begrip?) classicisme, wanneer hij daar niet een paar regels of alinea's aan vastknoopt

[p. 168]

om te zeggen wat hij daarmee bedoelt? Of staat het citaat van Valéry er alleen maar boven om aan te tonen, dat hij zijn Franse dichters heus wel kent?

Ook in de alinea over poëtisch pamflettisme ergert Schuur ons door zijn op apodictische toon geuite onjuistheden. Het tijdvers is voor hem poëtisch pamflettisme (waarom dan dat woord poëtisch gebruikt, als de poëzie aan die verzen ontbreekt?) en dus uit den boze. Maar waar trekt Schuur de grens tussen tijdvers en niet-tijdvers? Of schreef Henriëtte Roland Holst géén tijdverzen, evenmin als Slauerhoff (niet de hèle Slauerhoff, hoor mijnheer Schuur, alleen die geschreven onder de druk van feit en uur, als bij verschillende gedichten van A. Roland Holst). Of heeft Schuur zich niet duidelijk genoeg uitgesproken, als jongleur meer aandacht bestedend aan de opgeworpen balletjes dan aan de eventuele addertjes op de harde en zeer reële grond?

Men moet, schrijft Schuur verder, ‘het romantisch gevoel aanvaarden, dat het wezen der poëzie is’. Met hem meen ik, dat slechts de geestelijke élite de plicht heeft en in staat is om te getuigen van de hogere ideële goederen. Maar buìten de tijd, zoals Schuur, misschien onbewust, suggereert. En toch cultuurdragers, dus in de tijd. Ra, ra.... Of ligt de ‘tweede werkelijkheid’ niet in het tijdeloze?

Ten slotte (een kwartiertje is niet veel), het volgende: ‘hoe duister zijn thans nog Mallarmé en Valéry?’

Clair comme du cristal... ten minste, voor Schuur blijkbaar. Welnu, ik wacht met spanning (en met mij wachten honderden Frans studerenden) op een exegese van het oeuvre van deze beide Fransen. Niet alleen de Nederlandse, maar ook de Franse poëzieminnaars zullen Schuur dan grote dank, benevens groot huldebetoon, verschuldigd zijn.

C.A.G. PLANIJE.