Alles is taal
Over Een gondel in de Herengracht van A.F.Th. van der Heijden
In 1978 debuteerde A.F.Th. van der Heijden onder het pseudoniem Patrizio Canaponi met Een gondel in de Herengracht. De bundel bestaat uit vijf met elkaar samenhangende verhalen. In alle opzichten zou het een gedenkwaardig debuut blijken. Van der Heijden, toen dus nog Canaponi, ontvinger in 1979 de Anton Wachterprijs voor.
In het titelverhaal staat de jonge Attilio op een gegeven moment voor het keukenraam in het huis van zijn overgrootmoeder Santini aan de Herengracht. Hij ziet in het water een drietal jongens in een gondel voorbij varen. Er ontstaat een ruzie, de peddel breekt en de gondel verdwijnt onder een brug. Attilio maakt in zijn verbeelding af wat hij niet kan zien: ‘Hij zag hoe door het ongelijkmatig roeien de gondel in het donker onder de brug steeds sneller aan het draaien raakte. Hij zag een draaikolk ontstaan, even bodemloos diep als de tunnel eindeloos lang was. [...] De horizontale en verticale bewegingen vervloeiden: draaikolk en tunnel werden één. Hij zag de gondel in het niets vervliegen!...].’
Er wordt wel eens beweerd dat er op één punt een duidelijk verschil bestaat tussen de ‘jongste’ generatie schrijvers en de generatie voor hen. De ‘oude’ generatie -namen die in dit verband vallen zijn die van Van Dis, Van der Heijden en Matsier -zou zich voornamelijk bezighouden met de meer traditionele va-der-zoon-problematiek, waar de jongere auteurs (bijvoorbeeld Russell Artus, Jaap Scholten en Nanne Tepper) vaak al meteen met een gebroken gezin beginnen. Maar wat dan te denken van Canaponi, die in Een gondel in de Herengracht de totaal ontwrichte familie Santini portretteert? Opoe Santini is zelfs haar trouwring kwijt, die in de laatste regels van het titelverhaal toch weer plotseling opduikt enkel en alleen door de kracht van de verbeelding. Want dat wordt door het lezen van Canaponi/Van der Heijden onthutsend duidelijk: alles is taal en taal houdt alles bij elkaar.
Josje Kraamer en Arie Storm
Auteursrechtelijk beschermd
