Bzzlletin. Jaargang 25

[p. 27]

Gerrit Krol
Solidariteit

Als er nog 's een elfde gebod van kracht wordt, hoop ik dat het ongeveer zo zal luiden: Gij zult saamhorig zijn met die in uw huis wonen, in uw straat, in uw stad en in uw land en allen die met u samenwerken op kantoor, werkplaats of langs de weg, met hen zult ge saamhorig zijn, opdat uw dagen verlengd worden. En ik zou daarbij de nodige sancties willen invoeren. Al wie in deze zin niet solidair is, pleegt verraad en verdient te worden verbannen of anderszins te worden uitgestoten.

Hoewel dat gebod niet in deze vorm bestaat, pas ik het voortdurend toe op mezelf: omdat ik voel dat mijn morele wereld zo in elkaar steekt. Als Nederland voetbalt tegen een of ander buitenland, ben ik vóór Nederland - zonder dat voetbal mij eigenlijk wat kan schelen. Ik kijk naar Nederland en wil dat het wint. Dat is niet een bijzonder standpunt. Veel mensen delen het, wát ze ook van Nederland vinden, of van voetbal: ze zijn solidair.

Solidariteit houdt in dat je op een zeker niveau staat voor iets waar je op een lager niveau misschien tegen bent. Op een hoger niveau ben je altijd machtiger dan op een lager niveau - daarom kies je, bij gevaar, altijd voor een hoger niveau. Macht gekoppeld aan personen heeft een slechte naam, maar gekoppeld aan groepen is macht zoiets als gewicht. Hoor ik tot een bepaalde groep, dan zal ik met mijn gewicht, al is het vaak niet meer dan een lichtgewicht, daar zeker toe bijdragen - dat komt iedereen ten goede.

Een groep waarmee ik mij niet gauw solidair zal verklaren is de ‘groep’ der schrijvers. Schrijvers vormen geen groep in mijn ogen. Schrijvers zijn eenlingen. Ieder van hen heeft een naam of is bezig zich een naam te verwerven en hoe bekender die naam, des te groter is zijn macht en als hij geen naam heeft, heeft hij ook geen macht, ook niet als hij zich verenigt met andere naamloze schrijvers.

Koekebakkers hebben geen naam en geen macht. Behalve als ze solidair met elkaar zijn. Als alle bakkers gaan staken is dat een ramp. Als schrijvers gaan staken is dat geen ramp. Pas als schrijvers verboden wordt te schrijven is dat een ramp en dan zou ik in de opstand tegen zo'n verbod solidair zijn. Zelfs als één schrijver verboden zou worden te schrijven, zou ik daar tegen in opstand komen. Als een bepaalde schrijver, bijvoorbeeld Rushdie, verboden wordt te schrijven omdat hij een te drieste schrijver is, en ik word gevraagd solidair met hem te zijn, ben ik geneigd ja te zeggen en daartoe mijn bescheiden naam te lenen. Zou ik horen dat Rushdie ook nog een moord op zijn geweten had en om die reden achter slot en grendel zat, en mij zou gevraagd worden solidair met hem te zijn en met degenen die pogingen ondernemen hem vrij te krijgen, opdat hij weer in alle vrijheid kan schrijven, dan zou ik nee zeggen, ik zou niet solidair zijn. De morele onschuld van een schrijver kun je niet ook nog 's gebruiken voor de gewone misdadiger omdat ze toevallig allebei dezelfde persoon zijn.

Ik schrijf dit naar aanleiding van de zaak Mumia Abu-Jamal. Mumia is een rebels schrijver, ‘de belangrijkste politieke gevangene van de V.S.’ die al veertien jaar in de dodencel zit en voortdurend wacht op zijn executie die, zoals dat gaat in dat land, telkens weer wordt uitgesteld. Behalve schrijver en politicus is hij een moordenaar, van het brute soort dat dienstdoende politieagenten op een halve meter afstand van achteren door het hoofd schiet. Van zo'n moord is hij beschuldigd en daarop staat in Philadelphia de doodstraf.

Tegen zijn executie is geprotesteerd, lees ik, door ‘het hele progressieve politieke spectrum, van marginale groepjes als het in New York gevestigde Trotskistische Partisan Defence Committee en de Rainbow Coalition van Jesse Jackson via vakbonden over de hele wereld en het Zuidafrikaanse ANC, tot mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch. Ook schrijvers van naam protesteren: ‘Amerika en de wereld zullen geconfronteerd worden met het ondraaglijke schouwspel van een door de staat gepleegde moord op een man wiens schuld nooit naar tevredenheid is bewezen’ stelde William Styron, auteur van onder meer de bestseller

[p. 28]

Sophie's Choice, laatst op een persconferentie die de internationale schrijversorganisatie PEN in New York had belegd. ‘Alleen uitstel van executie en de onmiddellijke heropening van de zaak kunnen een blamage voor onze rechtspraak en een menselijke tragedie voorkomen.’ Naast hem, achter de lange, met microfoons overladen tafel, zat Paul Auster, die Abu-Jamal de voice of the voiceless noemt en zich beschouwt als een collega-schrijver. Ook Doctorow, Breytenbach en Rushie spannen zich in de ter dood veroordeelde een nieuw proces te geven.

(illustratie: Peter Bekker)

Als Mumia Abu-Jamal een gewone moordenaar was geweest, en niet ook nog schrijver, zou het recht zich allang aan hem hebben voltrokken. Maar nu hij tot de klasse der schrijvers behoort, wordt zijn eventuele dood als een menselijke tragedie gezien en moet het proces weer worden geopend.

Of Abu-Jamal schuldig is of niet, wil ik hier even in het midden laten. Maar wat ik beschamend vind, is dat een schrijver, voor zijn rechters staand, meer kans op leven lijkt te hebben dan een niet-schrijver. Ik zou, om de indruk van klassejustitie te vermijden, eerder pleiten voor het tegenovergestelde. Juist een schrijver, en helemaal een politiek schrijver, dient zich van daden die het daglicht niet verdragen te onthouden. Dat geldt voor ieder die in het licht der openbaarheid treedt. Quod licet den burger, non licet den burgemeester. Tenminste in beschaafde landen. Daar geldt de algemene opinie dat de eerste burger in zijn handel en wandel een voorbeeld dient te zijn voor alle andere burgers. Noblesse oblige. Ik vind dat dat, als 't al niet voor schrijvers geldt, in elk geval van toepassing is op politieke schrijvers.

Een politiek schrijver - hoezeer ook de voice of the voiceless - die wordt beschuldigd van een laffe, onnodige, racistische moord en deze niet eens ontkent, hoeft op mijn solidariteit niet te rekenen.