Bzzlletin. Jaargang 25

[p. 80]

Quote
Josje Kraamer

Hermans pro memoriam

Het Raster-themanummer over machines (no. 6, 1978) bevatte onder meer een essay van Dick Raaijmakers: ‘De kunst van het machine lezen. Over de emancipatie van het materiaal en het materiaalgebruik’. Toen W.F. Hermans dit artikel onder ogen kreeg, ontstak hij in grote woede, zegt Dick Raaijmakers. ‘Mijn essay was volgens hem geschreven door links tuig, communisten. Het stuk zat Hermans zelfs zo hoog, dat hij er in NRC Handelsblad op reageerde. Vervolgens schreef ik weer een tegenstuk in diezelfde krant, waarop Hermans een tijdlang heeft geweigerd voor de NRC te schrijven.’

De kwestie is oud, maar wat Raaijmakers betreft niet vergeten. Hermans en machines zijn hem blijven boeien. Zo vormen ze de inspiratie voor Hermans hand - een pro memoriam, een voorstelling die deze maand in première ging. Probeert Raaijmakers na het overlijden van Hermans alsnog zijn gelijk te halen? ‘Nee, het is geen wraak,’ zegt Raaijmakers desgevraagd. ‘De directe aanleiding voor het maken van deze voorstelling is een ontroerend beeld dat ik in 1993 op televisie zag. Hermans liep met Freddy de Vree over een Brusselse markt en boog zich op een gegeven moment voorover in de richting van een schrijfmachine. Hermans was in 1987 in de metro in Brussel uitgegleden en had daarbij een pols gebroken. Het was deze arm die hij uitstak naar de schrijfmachine. Dit combineerde ik verder met Een heilige van de horlogerie, volgens mij zijn meest autobiografische roman, en zo groeide in mijn hoofd het idee voor deze voorstelling. Ik had het plan voor het stuk dus al lang voor Hermans' overlijden.’

De ondertitel ‘Een pro memoriam’ is dus geen verwijzing naar Hermans' dood? ‘Nee, zo moet je dat niet opvatten. Het is Latijn en betekent: om te onthouden, ter waarschuwing!

En waarom staat er geen apostrof in de titel? Raaijmakers: ‘Ik vind het pedant staan om zoiets in een titel te zetten. Ik weet wel dat Hermans iets had met die apostrof, maar goed. Wellicht ontsteekt hij bij het zien van die titel wel opnieuw in grote woede.’

Hoe dan ook, Hermans hand - een pro memoriam belooft een spectaculair muziektheaterstuk te worden. De regie is van Paul Koek, danser Jaap Flier en acteurs Hans Dagelet en Dennis Rudge worden bijgestaan ‘door een stoommachine, een benzinemotor en vier assistent-bewegers.’ De multi-mediale voorstelling wordt opgevoerd op locatie in Noord-Holland van 8 tot en met 26 november. Met dank aan Strik Stoomketelverhuur.

Debutantenprijs

Begin november wordt het eerste nummer gepresenteerd van Sketch, een ‘origineel, onvoorspelbaar, wellicht een beetje baldadig, maar zeker ook een serieus vakblad voor theateramusement,’ aldus de redactie. Het thema van het eerste nummer is humor. Sketch bevat o.m. een bijdrage van schrijver Arie Storm. Een citaat:

Onder leiding van Victor Deconinck ontstond er na de pauze op het podium en in de zaal een waar pandemonium. Het laatste groepje schrijvers was na de interviewsessie nog niet afgevoerd of de diverse afgevaardigden van de jury's van Boskoop, Alphen aan de Rijn, Rijnswoude, Gent, Zottegem, Delft, Dordrecht en Leiden bestormden al het toneel. Een merkwaardig gezelschap bestaande uit analfabeten, Belgen, huisvrouwen, werkloze leraren Nederlands, automatiseringsdeskundigen en bodybuilders deelden vrolijk hun punten uit. Het scorebord dat al die punten moest optellen, viel al snel uit door een stroomstoring. Op het hoogtepunt van de chaos riep Victor Deconinck: ‘En de winnaar is... Anna Enquist.’

Storm beschrijft wat hij meemaakte op de avond van 11 maart 1995, toen de eerste Debutantenprijs, een initiatief van Stichting Perspektief Dordrecht, werd uitgereikt. De 10.000 gulden ging toen naar Anna Enquist voor haar roman Het meesterstuk. Sindsdien is er niet veel meer van de prijs, die eens per jaar zou worden uitgereikt, vernomen. Hoe staat het er eigenlijk mee? Even naar Dordrecht gebeld. Een woordvoerder van de Stichting bekent dat vorig jaar ‘inderdaad niet alles liep zoals het moest gaan’. ‘De Stichting Lezen heeft toen om een rapport gevraagd. Dat rapport ligt er nu en er wordt gewerkt aan een nieuwe opzet. In januari 1996 worden er niet negen, zoals vorig jaar, maar vijf genomineerden bekendgemaakt. De uiteindelijke winnaar wordt, net als vorig jaar, door een publieksjury gekozen. Maar in de nieuwe opzet is het aantal deelnemende steden groter: naast Zuid-Holland en Vlaanderen doen nu ook Noord-Holland en Zeeland. De prijsuitreiking zal in september 1996 plaatsvinden.’

Storm meldt dat hij dit stuk heeft geschreven alleen al ‘om de organisatie eraan te herinneren dat ik mijn reiskosten vergoed wil hebben. [...] Dames en heren in Dordrecht, mag ik nu eindelijk eens een keertje vangen?’