Bzzlletin. Jaargang 22

[p. 59]

Marijke van Hooff
Literaire engte

Telefoon. De SSS. Of ik 7 september, een dinsdagavond, nog vrij ben?

7 September, dat is over een half jaar. ‘Moment, even in mijn agenda kijken. Ja, dan ben ik nog vrij.’

Ik bel mijn moeder. Ik bel mijn vriendin. Ik bel mijn uitgever.

‘Als er veel mannen onder het publiek zijn, zou ik dat verhaal waar zoveel seks in zit maar niet lezen,’ zegt mijn moeder.

‘SS, dat slaat toch op de oorlog, wat heb jij daar nou mee te maken,’ zegt mijn vriendin.

‘Ja...?’ zegt mijn uitgever.

‘Lezing.’

‘Wanneer?’ vraagt mijn uitgever.

‘September, ja dat duurt inderdaad nog even. Maar dan heb ik in ieder geval tijd genoeg om me voor te bereiden.’

‘Waar?’ vraagt mijn uitgever.

‘In Grote en Kleine Engte.’ Ik laat mijn stem een octaaf zakken, stuw wat zwoelte langs de kabel en probeer het te laten klinken als Amsterdam.

‘Nooit van gehoord,’ zegt mijn uitgever. ‘Maar toch gefeliciteerd. En alvast succes gewenst.’

Goed. Voorbereiden dus. Ik kan mijn lezinggeefpakje, dat ik bij publikatie van mijn eerste boek heb aangeschaft, alvast laten stomen. Dan hangt het klaar. Ik kan mijn haar laten spoelen, maar in september zie je er niks meer van. Ik kan een afspraak maken met de pedicure. Rond die tijd regent het nogal eens, dan gaat mijn likdoorn steken en kan ik me niet concentreren. Ik kan mijn contactlenzen laten polijsten zodat ik in ieder geval een heldere kijk op het publiek heb. Ik kan dropjes kopen voor de kriebelhoest. Ik kan naar Grote en Kleine Engte rijden om te zien waar het gebouw ‘Kunst Zij Ons Doel’ staat, zodat ik die avond niet hoef te zoeken. Ik kan naar alle lezingen gaan die er op literair gebied in mijn omgeving worden gehouden om daar schrijfsters te observeren.

Hoe dicht houden ze hun knieën bij elkaar als er geen afhangend persje over de tafel ligt? Hoe vaak nemen ze een slokje rode wijn, witte wijn of water? Hoe vaak glimlachen ze minzaam naar het publiek? Hoe vaak negeren ze stupide vragen, hoe uitgebreid geven ze antwoord op intelligente vragen? Hoe gretig accepteren ze het aanbod van de vierde man van de literaire stichting hen naar het station te brengen? Wie weet blijven ze wel bij hem overnachten?

Ik kan. Ik kan. Ik kan nog niet om mijzelf lachen.

Hoe snel vliegt de tijd met zo'n belangrijke uitnodiging in het verschiet. Zo veel te doen. Mijn pakje voor de zekerheid nóg een keer laten stomen. De rok korter gemaakt, weer langer nadat ik in de kamer op een geïmproviseerd podium constateerde hoe de zoom tot dijhoogte kroop, en mijn zoon, op een denkbeeldige eerste rij, met zichtbare walging het hoofd schudde.

In de keuken, met een van het aanrecht gegraaide komkommer als microfoon, hardop geoefend: ‘Dames en heren, geacht publiek, ik lees een passages uit mijn zojuist verschenen roman, waarvan de lovende recensies en mijn nominatie op de alternatieve longlist u zeker niet zijn ontgaan...’

De keukendeur vliegt open. ‘Sta je in jezelf te praten, mam?’ En na een blik op de komkommer, die ik betrapt bijna uit mijn handen laat glippen: ‘Wat sta jij nou te doen?’

‘Dat is een microfoon,’ verdedig ik zwakjes.

‘Ja, mam.’ Hij strijkt me over mijn haren en ik hoor hem denken: ‘Menopauze. Lief voor d'r zijn.’

Ik droom. Ik ben in een bomvolle zaal. Men heeft mij met de nodige égards ontvangen. Men heeft mij gevraagd wat ik drink. Men vertrok geen spier toen ik rode wijn, witte wijn én water bestelde.

Ik heb een dirndljurk aan die het nodige inzicht biedt. Er zijn veel mannen in de zaal, die op het puntje van hun stoel zitten. Er zijn maar een paar vrouwen in de zaal, die mij argwanend opnemen. Men wacht.

[p. 60]

‘Niet iets met teveel seks erin,’ hoor ik mijn moeder, ‘dan krijgen ze een heel verkeerde indruk van je.’

Ik pak mijn eerste gedichtenbundel uit mijn recyclebare lezinggeeftas, sla hem open, zie dat ik per ongeluk de dummy heb meegenomen en voel hoe het klamme zweet tappelings in het gootje van mijn dirndldecolleté loopt. Men wacht.

Ik keer de lege pagina's naar het publiek en declameer op plechtige toon: ‘Zoals u ziet is vooral de witregel bij poëzie van groot belang. In het wit ligt immers de stilte, de spanning van het ongezegde.’ Het boekje glijdt uit mijn vochtige hand. Ik buk en graai onder de tafel. Men wacht.

Ik slik. Ik slik. Maar er blijft een winterwortel overdwars in mijn keel steken.

Men wacht. Op de derde rij ontstaat commotie, een man verheft zich en richt het woord tot mij. ‘Ik heb uw bundel bij me. Als ik u van dienst kan zijn?’

Tranen van ontroering branden achter mijn ogen. Iemand heeft mijn bundel gekocht. Natuurlijk meegebracht om hem te laten signeren. Een ongekend geluksgevoel jaagt het bloed naar mijn wangen.

Ik zou de man die met een vreemde hinkstapsprong naar mijn tafeltje komt, willen omhelzen. Als hij zich naar mij overbuigt, zijn spitse neus bijna in mijn dirndlhalsopening steekt, zijn lijflucht als een muur rond mij optrekt, dank ik hem, dank ik hem uit de grond van mijn hart. Om dan te ontdekken dat de bundel die ik in mijn hand houd de mijne niet is. Een volslagen onbekende dichteres staart mij van onder haar jaren-Zerokapsel enjambementloos aan.

‘Ik had me u anders voorgesteld,’ zegt de man, ‘u ziet er jonger uit, veelbelovender dan uw werk deed vermoeden.’

Zijn blik plugt zich in mijn decolleté, zijn woorden bereiken mij in knoflookwolkjes die groter en groter worden.

Ik begin te huilen. Langzaam. Zachtjes. Sneller. Harder. Het huilen gaat over in gillen, het gillen in krijsen. De zaal zit als versteend. O lot, verander mij in een pilaar.

[p. 61]

Ik word bezweet en met bonzend hart wakker van de wekkerradio, waaruit een opgewekte mannenstem over het doorweekte kussen in mijn oor kruipt, mij goedemorgen wenst en op dezelfde toon waarschuwt voor een dichte tot zeer dichte mist die tegen de morgen zal optrekken en tegen de avond weer zal vallen. Het is vandaag 7 september. Vandaag is Lezinggeefdag. Het is half negen. Mijn moeder belt. ‘Niet gaan met die mist. Er komen nog meer dagen. Waag je leven niet voor de literatuur.’

Mijn vriendin belt: ‘Kun je daar niet in een hotel? Of hebben ze geen hotel in dat gat?’ De uitgeverij belt: ‘Informeer nog even of er voldoende boeken liggen vanavond?’

Ik ga op de rand van het bed zitten en lak mijn teennagels vuurrood. Ik neem een masker, onthaar mijn oksels, was en spoel mijn haar. Ik houd me bezig met al die buitenliteraire activiteiten waar het natuurlijk niet om draait. Denk na over het antwoord op de vraag die zeker gesteld zal worden. ‘Heeft u het echt allemaal zelf meegemaakt?’ Ik overweeg ‘ja’ terwijl het ‘nee’ is. Maar men moet flink wat sensatie in zijn habitus doen, wil men ooit bij Sonja, Karel of Ursul aan tafel mogen.

Ik las gisteren nog dat Komrij een, tot zijn leedwezen onbekend gebleven, schrijver adviseerde: ‘Kom, pleeg eens zelfmoord.’

Ik kijk op de klok. Te laat, daar haal ik de krant niet meer mee.

Ze verklaren me thuis voor gek, controleren drie keer mijn mistlamp en zwaaien me na op een manier die doet vermoeden dat ze me nooit meer terug verwachten. De radio adviseert iedereen die niet per se de weg op moet thuis te blijven. Ik moet per se de weg op.

Het gebouw ‘Kunst Zij Ons Doel’ ligt in Kleine Engte.

Men heeft mij geen routebeschrijving gestuurd, eenvoudigweg de dijk volgen, dan kan het niet missen.

Tenzij je in dichte mist die dijk niet eens meer ziet, denk ik, mijn handen krampachtig om het stuur geklemd.

Het is een half uur rijden bij normale weersomstandigheden, ik heb er twee uur voor uitgetrokken. Ik heb van tevoren op de meest gedetailleerde kaart elke bocht bekeken en van buiten geleerd. Ik heb op het vloerkleed geoefend met een oude Dinky Toy van mijn zoon die psychologie studeert en die mij ‘een dankbaar afstudeerobject’ noemt.

Na tien minuten kom ik erachter dat er iets aan de hand is met mijn gevoel voor richting. Of ze moeten linkse en rechtse bochten verwisseld hebben.

Terug naar de afslag en weer opnieuw de bochten geteld. Af en toe even uitgestapt om te zien of er nog asfalt en geen slootwater onder mijn wielen ligt. Vanuit de mist waait me een klaaglijk geloei tegemoet, een prachtig melancholiek en poëtisch geluid dat niets oplevert voor mijn oriëntatie.

Eindelijk, eindelijk sta ik dan toch voor het gebouw dat de inspirerende naam op zijn gevel moet dragen. Het klopt, nagenoeg. Van het woord Kunst zijn de n en de s vrij daadkrachtig doorgestreept, terwijl Zij Ons Doel mij vanonder mager verguldsel tegemoet bladdert.

Er staat één auto. Mijn zelfvertrouwen maakt een achterwaartse salto mortale maar komt in het vangnet van mijn shockproofhumeur weer op zijn pootjes terecht. Het is pas kwart over zeven. Het literaire leven begint zelden op tijd.

De deur zwaait open, een vrouw in een oranje mantelpak komt met uitgespreide armen op me af. ‘De schrijfster. U bent er. Geweldig. Mist getrotseerd. Fantastisch.’

Het is de burgemeestersvrouw die mij hartelijk welkom heet. ‘U bent de eerste vrouw in ons programma,’ zegt ze trots.

Ik bewonder haar mantelpak. Ze heeft het een paar jaar geleden wat voorbarig aangeschaft voor de komst van de koningin. De eer viel uiteindelijk een ander dorp te beurt.’ Ik heb het vandaag speciaal voor u aangetrokken.’ Koninklijk schrijd ik naast haar voort, negeer de urinegeur in de gang en voeg haar minzaam toe: ‘Wij zullen er een avond van maken die zijns gelijke niet kent.’

We komen in een zaaltje dat van plafond tot vloer betimmerd is met donkerbruine schroten. Waar ik een lijkkist verwacht, staat het biljart waarop een wankel tafeltje met microfoon. Een roestig keukentrapje leunt misbruikt tegen de rand. Er ligt een mottig persje

[p. 62]

onder maar niet op de tafel. Ik vraag de burgemeestersvrouw wie er op literair gebied zo al zijn geweest.

‘Nog niemand.’ Ze pakt me vertrouwelijk bij mijn arm, haar oranje wat schril afstekend tegen mijn appelgroen. ‘We zijn op cultureel gebied pas van start gegaan. We hebben tot nu toe alleen films gedraaid en de plaatselijke toneelgroep treedt twee keer per jaar op. Verder worden hier yogalessen gegeven, de harmonie oefent elke dinsdagavond. Mijn man, de burgemeester - haar stem voorziet hem van een gouden randje - bridget hier wekelijks. Het is een écht multifunctioneel gebouw. We moeten alleen geld hebben, dan kunnen we véél meer doen. Ik had zo graag Cornelia Letterpest gehad, maar die woont zo ver weg dat alleen de reiskosten het al te duur zouden maken. Toen heb ik met een passer een cirkeltje rond Kleine Engte getrokken en de SSS gevraagd wie daarin paste. Dat was u.’ Stralend kijkt ze me aan.

De moed wil net in mijn optreedpumps zakken als de deur openzwaait en er een gezelschap van wel vijf dames naar binnenzwermt. De een torst twee koffiekannen, de ander een mand met serviesgoed, de derde gaat bijna mank onder het gewicht van twee vazen met droogboeketten waarin vooral veel geknakte oranje lampionhoofdjes. Over van de koningin, begrijp ik.

De twee andere dames komen op me af en vragen of ik mijn boek wil signeren. Ik groei minstens een meter.

Dan zie ik op het achterplat het hoofd van de door mij zeer gehate Letterpest. De dames wijzen elkaar giechelig op de ontbrekende gelijkenis. Nauwelijks uitkomend boven een fors inzettende tuba in de belendende zaal eis ik opheldering van de burgemeestersvrouw die de vazen op het biljart heen en weer schuift alsof ze met Ikebana bezig is.

Haar waterige blauwe ogen staren me onschuldig aan. ‘Ja,’ zegt ze, ‘in uw eigen belang heb ik net gedaan of Cornelia Letterpest kwam. Ik dacht, ik kan altijd op het laatste moment zeggen dat ze verhinderd is. Dan hebben we in ieder geval een volle zaal, want zo bekend bent u niet, weet u.’

Drift schiet met de snelheid van een drietrapsraket omhoog. Ik sla de vazen van het biljart, pak haar bij haar oranje lurven, schudt haar door elkaar tot ze kraakt tot in de naden van haar wanstaltige mantelpak. Ik voeg haar multifunctionele scheldwoorden toe die haar doen verbleken tot onder de wortels van haar mahoniespoeling met oranjeglans. Ik maak een scène die goed genoeg moet zijn voor ten minste drie talk-shows en een blacklist-nominatie van de SSS.

Kunst Zij Ons Doel. Wie die n en die s doorgestreept heeft, weet ik niet. Maar de dader verdient een lintje.

Van Marijke van Hooff verscheen dit jaar bij uitgeverij BZZTôH de verhalenbundel Bevroren zee. Voorjaar 1993 verschijnt haar gedichtenbundel Het Daluur.