Bzzlletin. Jaargang 7

[p. 14]

Het grote triviaal-taboe
Tonny Vos-Dahmen von Buchholz

‘Waarom doet dat mens dat nou? Ze heeft het toch niet nodig?’

Een kreet die achter mijn rug nogal eens gebruikt wordt, wanneer de vraag ter sprake komt, waarom ik als auteur van historische jeugdromans ook triviaal-literatuur schrijf. Rechtstreeks tot mij gericht luidt de vraag: ‘Vind je het niet beneden je waardigheid?’

In een discussie over dit onderwerp wil ik wel eerst weten wat de ander onder dit begrip verstaat. Er bestaan namelijk twee elkaar niet dekkende vertalingen. De mijne luidt: ‘ontspanningslectuur, zonder pretenties.’ Meestal blijkt mijn gesprekspartner ‘rotzooi’ te bedoelen en zo kan de een het hebben over een genre terwijl de ander een kwaliteitsnorm hanteert. Eén en dezelfde taal spreken wil nog niet zeggen dat je elkaar verstaat!

Mijn steun en toeverlaat de ‘Grote Van Dale’ geeft voor trivialiteit: ‘platheid, alledaagsheid’, maar ook: ‘alledaagse, niet deftige uitdrukking’. Ziedaar het addertje onder het gras.

Vanzelfsprekend bedoel ik het genre en stel dan dat ik een voorstander ben van het verschijnen van goede en goedkope triviaal-literatuur.

‘Hooguit tien procent van de jeugd leest regelmatig!’ klagen uitgevers en boekhandelaren. ‘Negentig procent niet of nauwelijks!’ Ik weet niet of deze percentages helemaal zuiver zijn, maar ben geneigd erin te geloven. Ik hoor deze kreet namelijk veelvuldig en de mensen die het commerciële aspect in de gaten moeten houden weten doorgaans wel met welke statistieken ze moeten werken. Zonder ons vast te pinnen op exacte cijfers kunnen we toch zonder enige twijfel zeggen, dat het aantal fervente lezers schril afsteekt tegen het aantal niet-of-nauwelijks-lezers.

Het nut van lezen, de waarde van een boek, maar ook (en niet in de laatste plaats) de vreugde die lezen verschaft kan een niet-lezer nooit bijgebracht worden met een ‘moeilijk’ boek, een boek dat eisen aan z'n lezer stelt.

Stel dat ik een niet-lezer van een jaar of dertien, veertien, mijn historische romans zou voorleggen. 't Zou dezelfde uitwerking hebben als Vigoleis op iemand die een jaar Duits heeft, of Shakespeare op een beginner Engels. Antipropaganda zou dat zijn.

Maar een spannend speurdersverhaal, een lekker reisavontuur, een geinig ‘meidenboek’ - daarvoor zijn ze wel in, die luie of ‘moeilijke’ lezers. En je hoopt natuurlijk dat ze vanzelf overgaan op het zwaardere werk als ze eenmaal de smaak te pakken hebben. Dat lukt niet altijd.

Ik heb eens geruime tijd post van een meisje ontvangen dat al mijn pockets las en zich er helemaal mee identificeerde. Ze vroeg me bijvoorbeeld of een bepaalde figuur soms haar opa was (‘want die is ook schilder en woont ook in Breda en hij gedraagt zich precies zoals Sander Stevens in uw boeken’). Ik probeerde haar voorzichtig aan het zwaardere werk te krijgen. ‘Lees mijn historische romans eens,’ schreef ik en stuurde haar de titels.

Enige weken stilte.

Toen een brief: ‘Ik heb er twee gelezen - ik vond er geen pest aan. Wanneer komt uw volgende pocket uit?’

Twee mogelijkheden: òf ze was nog niet aan zwaarder werk toe; òf ze zal er nooit aan toe komen. In beide gevallen is de functie van het triviaalboek duidelijk. Wanneer het geen ‘inleiding tot meer’ is, wanneer de lezer altijd blijft hangen in triviaalkost, dan blijft hij in elk geval op die manier bezig met taal - armer kan hij er niet van worden.

Maar dit genre heeft nòg een functie: de escape.

Iedereen heeft op gezette tijden behoefte aan pure ontspanning, aan ‘nu eens alsjeblieft géén problemen’. Wie van ons durft met de hand op het hart te stellen dat hij nooit eens een keukenmeid of detective (in mijn gezin ‘koksverhaal’ gedoopt) leest? Er is behoefte aan goede escape en een schreeuwende behoefte aan goede humor. Als ik een humoristisch talent bezat zou ik veel in dat genre willen schrijven. Helaas... ik kan het niet. Maar in ons landje wordt alles wat luchtig, vrolijk en ontspannend is op z'n minst gewantrouwd en ‘vertellers’ zijn hier nooit in trek geweest, noch in het serieuze, noch in het ontspannende genre.

Wanneer er geen triviaal-literatuur bestond, zou de massa nauwelijks-lezers nooit een boek lezen en zou de serieuze lezer een heleboel pretentieloze ontspanning missen.

Dit alles slaat natuurlijk op het genre.

Wat de kwaliteit betreft: In feite is de term

[p. 15]

‘triviaal-literatuur’ onjuist’. ‘Triviaal-lectuur’ zou beter zijn, ‘leesvoer’ voor mijn part. Maar laten we dan wel onderscheid maken (naar het voorbeeld van de Internationale Jeugdbibliotheek in München) tussen ‘leesvoer met niveau’ en ‘leesvoer zonder niveau’. Natuurlijk moet ook een triviaalboek voldoen aan kwaliteitsnormen wat taal, stijl en opbouw betreft. Over het onderwerp valt niet te twisten, dat is een kwestie van smaak. Dit soort boeken moet makkelijk leesbaar zijn, niet diep-op-de-feiten-ingaand, maar wèl verantwoord! De schrijver die denkt gauw even een grijpstuiver te verdienen met een pocketje dat hij (meestal onder pseudoniem) in elkaar flanst, misbruikt zijn mogelijkheden. Alles wat ik in dit genre schrijf is zorgvuldig opgezet en uitgewerkt, alle feitenmateriaal nageplozen. Of ik nu over diamant schrijf of over een antiquariaat, over siurells of talayots, er is altijd een goede oriëntatie bij vaklieden aan vooraf gegaan. Ik kan het nu eenmaal niet laten ook deze boekjes vol te stoppen met informatie en die feiten moeten kloppen. Dat ben je als schrijver aan je lezers verplicht. Zo wordt uit het amusementsboekje nog opgemerkt een heleboel opgepikt aan wetenswaardigheden. Voor mij is bij dit werk de moeilijkheid het vooral luchtig en oppervlakkig te houden; zodra zichtbaar wordt dat er iets te leren valt zit je voor dit genre fout.

De schrijver van ‘moeilijke’ boeken voelt zich vaak verheven boven de triviaalschrijver. Ik schrijf beide genres en dat vindt men vreemd. We leven nu eenmaal in hokjesland en wie in 't vakje historie zijn sporen heeft verdiend, mag daar nooit meer uit. Doe je dat wel, dan worden je motieven gewantrouwd. (‘Zou ze dat nou doen voor het geld?’) Ik vind het daarom prettig op deze plaats duidelijk te kunnen zeggen: ik doe het allebei met enthousiasme en inzet en vanzelfsprekend nooit onder pseudoniem. Ik heb geen behoefte aan die camouflage. Wie iets publiceert staat bloot aan kritiek. Wie die kwetsbare positie niet aandruft, wie niet achter zijn eigen werk durft te staan - doet er beter aan niet te publiceren.

Een schrijver moet zich nooit te veel verbeelden. Wie van mening is dat er voor de ‘massa’ niets behoeft te zijn, stelt zich belachelijk élitair op en discrimineert wel even het grootste deel van de bevolking. Het ware te wensen dat meer auteurs die hun bekendheid hebben gekregen met serieus werk, ook van tijd tot tijd ‘leesvoer op niveau’ zouden leveren, onder hun eigen naam welteverstaan. Zouden we in deze tijd, waarin iedereen bezig is af te rekenen met oude taboes niet eens ophouden met het creëren van het moderne nieuwe taboe van de triviaal-literatuur?

Gelukkig zijn er nog een heleboel wetenschapsmensen die begrijpen wat ik met mijn pockets wil bereiken en bereid zijn me daarvoor van informatie te voorzien. Zoals de musicologe-etnologe Henriëtte van Lennep. Nog voor een wetenschappelijke publicatie van haar hand over de Siurrels van Mallorca uit was, gaf ze me toestemming haar materiaal te verwerken in een triviaalpocket. ‘Die boekjes van u komen in 15.000 gezinnen,’ zei ze. ‘Zo heeft tenminste iemand er wat aan - dat zware werk van mij leest toch geen hond.’ En toen mijn pocket uit was nam ze de moeite me op te bellen om te zeggen dat ze het helemaal eens was met de wijze waarop ik haar gegevens had verwerkt.

Wat doet het ertoe of je psychologische romans op de markt brengt of meisjesboeken, detectives of historische romans, voor al die genres is een plaats, als je datgene wat je doet, maar verantwoord doet.

Ik weet niet wat ik in de toekomst nog zal schrijven. Mijn grote liefde is het historische werk, maar ik zal nog vaak uit mijn hokje komen. Eén ding is zeker, wat ik ook zal doen, ik zal het altijd met open vizier doen en met volledige inzet.

Beekman, H. Simone en de zwarte ooievaar.

Eenvoudig verhaaltje over een meisje dat met haar twee vriendinnen een zwarte ooievaar vindt, die een bevroren poot blijkt te hebben. Met behulp van school- en dorpsgenoten zet zij diverse akties op touw om het dier naar Afrika te kunnen sturen.

Bergmans, W. Bandieten op Bali.

Een geheim agent van een syndicaat ter bestrijding van de misdaad, gewapend met o.a. een camera met kogelmagazijn en een ballpoint met verdovend gas, gaat als journalist naar Bali om daar de verdwijning van vijf mensen op te helderen. ‘Intuïtie’ en geluk zetten hem direkt op het goede spoor en de ontvoerden ontkomen op het nippertje aan de offerzucht van een priester en de uitbarsting van een vulkaan.

Brand, B. Winnetou; het dal van de geesten.

De Grote Jager (Old Shatterhand) en zijn vriend Winnetou raken op het spoor van schurkachtige soldaten, die rijk worden van kwikleveringen aan een zilvermijn. De kwik wordt gedolven in Ghost valley, ‘Het dal van de geesten’, door mannen die op geheimzinnige wijze waren verdwenen. Dit alles gaat gepaard met vrij veel vechtpartijen.

Bruin, J. de Frits en Frans, twee kampeerders in de knoei.

Tijdens een vakantie in een oude Parijse autobus beleven twee jongen en de eigenaar van de

[p. 16]

bus allerlei avonturen. Het hoogtepunt is wel het oprollen van een bende wapensmokkelaars.

Brussel, T. van Professor Knap en zijn superauto.

Verhaal over een professor die een superauto en verdwijnpillen heeft uitgevonden. Hij beleeft samen met zijn vrouw en kleinzoon met deze auto allerlei ‘doldwaze’ avonturen.

Driebergen, M. Sietske.

Sietske is als wees samen met haar broer opgegroeid in het gezin van haar oom en tante. Zowel thuis als op school is ze dan weer uitgelaten en dan weer in de put. Wanneer ze door een auto-ongeluk haar voet erg blesseert, beseft ze dat ze haar plannen voor ballet zal moeten opgeven.

Delden, H. van Met de Adriana naar Barcelona; een zeereis per coaster.

Twee vrienden mogen in de grote vakantie met een kustvaarder van Delfzijl uit meevaren naar Barcelona.

Feenstra, R. De Discus en de blauwe diamant.

Het ‘Syndicaat’, een bende misdadigers van grootindustriëlen stuurt een raket naar de maan om diamant te halen. Professor Tjerk Hiddes weet deze raket te onderscheppen en zo de bemanning te redden en de blauwe diamant te bemachtigen.

Hagers, F. Marjoleintje op Vlieland.

Marjoleintje brengt met de hele klas een werkweek op Vlieland door en beleeft in die ene week verschrikkelijk veel ‘dolle’ dingen.

Jansonius, H. Rennie.

De dochter van een kunstschilder en een ballet danseres brengt haar vakantie door bij haar vader op een eiland voor de kust van Florida en ontdekt daar een zeemonster, wat grote opschudding verwekt onder de eilandbewoners.

Saris, L. En zo begon het.

De 12-jarige Merel, een ballerina in spé, wordt verliefd op een 11 jaar oudere fotograaf, die zich echter met haar zuster verlooft.

Louwman, J. De geheime club van Brammetje Bond.

Met zijn vriendjes richt Brammetje een geheime club op. Een vreemde bezoeker, de ‘Grote Groene Draak’ brengt een aantal bezoekjes aan het clubhuis, en de club moet er nu achter zien te komen wie die vreemde snuiter eigenlijk is.

Miller, M. Buffalo Bill, de grote jager.

Tijdens een vleestransport worden Buffalo Bill paard en wagen ontstolen. Indianen bedreigen alle blanken, maar Buffalo Bill ziet kans de Indianen duidelijk te maken, dat hij niet tot de dieven behoort, door wie de Indianen al eerder beroofd werden. De dieven ontkomen niet aan de gevangenis.

Prins, P. Snuf en de geheime schuilplaats.

De leider van een verzetsgroep, een edelsmid, kan tijdens de oorlog nog net op tijd zijn bezittingen redden; het geheim van de vindplaats ervan neemt hij echter mee in zijn graf. Jaren later vindt de zoon, geholpen door drie andere jongens en hun hond Snuf, de kostbaarheden van zijn vader terug.

Sluys, W.N. van der Zeesleper, vast die tros... Roman over zeeslepers en bergingswerk.

Als een jonge markonist op een sleep- en bergingsboot meewerkt aan enige moeilijke bergingen, waarbij het vechten tegen de woedende zee de mannen samenbindt, weet hij zich onder hen toch op zijn plaats en als echte Hollandse zeeman in zijn element.

Vening, W. Circus Pinokkio treedt op. Straaten.

De nieuwe jeugdleider richt met de kinderen een kindercircus op. Ondanks enkele moeilijkheden slagen ze er tenslotte in een fantastische voorstelling te geven.

Vlieger, K. Terreur over Vlaanderen.

Antonius Klankenberg een rasmisdadiger is net uit de gevangenis. Hij vormt meteen een nieuwe bende en organiseert zeer slimme en ‘wrede’ bankovervallen. Door afpersing weet hij vele miljoenen te vergaren. Jean Vrijman en Freek van Hoovelt hebben de grootste moeite deze bende onschadelijk te maken.