Bzzlletin. Jaargang 6

[p. 2]

[Nummer 48]

Over liedjes/Dolf Verroen

Is er verschil tussen liedjes en gedichten? Ik geloof het niet. Het zou een vergissing zijn om een slecht gedicht een liedje te noemen of er van uit te gaan dat de tekst van een liedje goed is wanneer deze te zingen is. Zowel bij een (te zingen) lied als bij een (te lezen) gedicht bepaalt uitsluitend de kwaliteit of er sprake van poëzie is. En dat er zowel van goede, middelmatige als slechte teksten prachtige liederen gemaakt kunnen worden, bewijzen de klassieke en moderne muziek wel. Al is er dan volgens mij toch iets mis, want, om iets meer te bereiken dan uitsluitend esthetiek, behoren tekst en muziek kwalitatief en inhoudelijk een eenheid te zijn. Merkwaardig is overigens dat de in muziek verpakte poëzie gemakkelijker overkomt en sneller aanspreekt dan poëzie op papier. Goede voorbeelden daarvan lijken mij de luisteraars die door Debussy tot Baudelaire zijn gekomen en de (vele en jonge) popliefhebbers voor wie de tekst haast even belangrijk is als de muziek. Daarom lijkt het mij ook zo belangrijk om kinderen die willen zingen of naar gezongen tekst willen luisteren, de allerbeste teksten te geven. Bij voorkeur dus voor hun geschreven poëzie bij de voor hun bestemde muziek.

Mensen die dat doen zijn zeker Karel Eykman, die vorig jaar voor zijn Verlegen Vogelverschrikker een zilveren griffel kreeg, Willem Wilmink, die dit jaar voor zijn Bange Dierenbos geen zilveren griffel kreeg, en Hans Dorrestijn, die hun nu uitgegeven teksten in eerste instantie voor de televisie, als liedjes, hebben geschreven. Dat deze voor uitvoering bestemde versjes daar niet onder geleden hebben, bemerk je pas goed als je ze met elkaar gaat vergelijken. Ze zijn net zo verschillend van stijl, techniek en karakter als ‘gewone’ verzen, alleen qua inhoud, qua mentaliteit, hebben ze veel met elkaar gemeen.

De liedjes van ome Willem, uitgegeven door De Harmonie, met bijzonder mooie tekeningen geillustreerd door Ciel Hessels en geschreven door Karel Eykman, zijn afkomstig uit het populaire kleuterprogramma De film van ome Willem. De versjes zijn los van toon, oorspronkelijk en persoonlijk van taal. Ik heb de indruk dat Karel Eykman de inhoud wat open heeft willen houden, de kinderen meer op een denkspoor heeft willen zetten dan ze echt met hun neus op zijn waarheid te drukken, maar daardoor hebben ze ook iets van vrijblijvendheid. (Wat op zichzelf best mag.) Maar vermoedelijk heeft deze openheid meer te maken met de wijze woorden die hij op de achterkant van zijn boekje heeft laten drukken: ‘overigens weet natuurlijk niemand precies wat zich in de hoofden van kleine kinderen afspeelt. Het blijft gokken. Aan de ene kant lijken ze me wat vage types en aan de andere kant kunnen ze dingen haarscherp zien en onthouden. Ze hebben het soort dromerige zakelijkheid dat ook in de tekeningen van Ciel Hessels zit.’

Versjes die erg op je fantasie werken. Over kapot speelgoed (Wat kan het je schelen! Je kan er nog tot volgend jaar mee spelen), over iemand die een reuze rotzooi in zijn/haar kamer maakt maar een keurig opgeruimd poppenhuis heeft, over verkeerd zittende kleren, enzovoort. Zoals gezegd: persoonlijke taal. Natuurlijk, nergens geforceerd vanwege het rijmwoord. Niet week, wel poëtisch. Niet goed echter: een vreemde inkonsequentie in de spelling: sjam en racend. Dat is mij te verwarrend. Wat moeten kinderen daar mee aan?

omslag Leendert Stofbergen, tekening Cies Hessels

In geen enkel opzicht vrijblijvend zijn de versjes van Hans Borrestijn Je bent een liegbeest. Evenals Willem Wilmink heeft hij veel voor de Stratemakeropzeeshow geschreven en volgens de gegevens op de achterkant van deze bundel heeft hij uit zijn drie bundels Als de balken gaan verzakken (uit 1973), Bofkont (1974) en Zes Hollandse taferelen dat een jaar later verscheen, een aantal liedjes gezongen die in 1974 op een langspeelplaat zijn uitgekomen.

In het titelversje wordt een liegbeest aangeraden om maar lekker door te fantaseren (om alles wat je niet hebt of niet kunt te compenseren), een versje dat aansluit op Rijk en beroemd, dat over escapefantasie van gepeste kinderen gaat. Bijzonder goed is ook het versje over kleine gebreken (mensen moeten je maar accepteren zoals je bent), over het jongetje dat niet mee kan op gymnastiek, over een jongetje dat op zondag niet naar buiten mag en uit verveling de meest ver-

[p. 3]

schrikkelijke dingen gaat bedenken ('k verveel me kapot. Ik kijk uit het raam in mijn zondagse kleren, want dat moet zo van God). En ga zo maar door. Strak geschreven versjes met een duidelijke, persoonlijke inhoud. Ze zijn nergens gewild, modieus of aanstellerig en je kunt nergens om heen. Ieder versje is eigenlijk een confrontatie. Als je ziet wat een griffels er zijn uitgereikt aan vriendelijke buitenlandse prentenboeken, is het verbazingwekkend dat zulk Nederlands werk nog nooit bekroond is. Voor een bundel als deze is toch heel wat meer inzicht, talent en bekwaamheid nodig dan (bijvoorbeeld) voor het best aardige boekje De rattenvanger van James Cressey dat dit jaar een zilveren griffel heeft gekregen. Het is overigens niet verbazingwekkend dat deze bundel binnen zo korte tijd al aan zijn tweede duizendtal toe is. Misschien komt dat ook wel door de uitgave in de Amsterdamse Cahiers, een getypte en gebrocheerde uitgave van C.J. Aarts, die maar f 4,50 kost. Geweldig.

In dezelfde serie zijn de twee bundels met kinderliedjes van Willem Wilmink verschenen Dat overkomt iedereen wel (1973) en Visite uit de hemel (1975), die allebei ook maar f 4,50 kosten.

Poëzie die soms heel schuchter is, zoals liedje voor Michiel (uit de eerste bundel) over driftige vaders, over de dood, in je bed plassen (dat overkomt iedereen wel) en Het driftige kind. Het titelversje uit Visite uit de hemel is erg poëtisch, maar zelf hou ik meer van Beroepskeuze, een in samenwerking met Joost Prinsen (Eric Engerd) geschreven liedje dat ook als je de muziek er bij vergeet een bijzonder goed versje blijft. Erg goed is ook Slechte kinderen, waarin een vader en een moeder zich beklagen over hun kinderen.

Niet alle gedichten in deze bundel zijn oorspronkelijk Het stervende kind bijvoorbeeld is een gedicht van Andersen waar ook Kirsten Have Christensen aan heeft mee vertaald en de drie dierenliedjes Hier komt... zijn afkomstig uit een Zweedse televisieserie. Enzovoort. Enzovoort. Bundels om allebei te hebben.

Evenals trouwens het schitterend door Nicola Bayley geillustreerde prentenboek met Engelse Kinderrijmpjes, dat door Bruna in een Nederlandse versie van Willem Wilmink werd uitgegeven. Het zijn de bekende Nurserey Rhymes zoals Baba Blacksheep (Schaapje, schaapje, heb je mooie wol?). Ik geloof dat deze bakerrijmpjes in de Nederlandse versie wel veel van hun indringende scherpheid hebben verloren, maar dat kan niet anders. Er zijn in ieder geval bijzonder leuke kinder-versjes overgebleven en dat is erg knap.

Ook knap, al is het dan geen poëzie maar proza, is Wilminks Reisgezelschap van de Amstel, een sprookje dat in 1966 in Tirade verscheen en nu, gedrukt door de Stichting Studentenpers Nijmegen en uitgegeven door C.J. Aarts, als boekje is verschenen. Het gaat over een meisje dat op de oever van de Amstel een egel ontmoet. Ze wordt net zo klein als hij en met nog duizendenéén andere dieren, beleven ze allerlei avonturen. Een ironisch geschreven verhaal, waarvan ik mij nauwelijks kan voorstellen dat het kinderen zal interesseren. Stijl, grapjes en mentaliteit gaan in mijn gevoel een beetje, met een knipoog naar de grote mensen, over het hoofd van de kinderen heen. De toon van het verhaal komt op mij een beetje cerebraal-studentikoos over. Wat moet een kind of een volwassene nu met zo'n grapje: ‘Maar ze voeren ook over sloppen heen, waar de arme kinderen zaten, En de arme kinderen keken naar boven, en ze dachten bij zichzelf: ‘Daar komt het BIO-vakantieoord aangevlogen.’ De tekeningen van Jantien Huisman vind ik erg mooi. Maar toch: een gelikt boekje, lijkt me.