ment een verrader bleek, maar terwille van de goede zaak ensceneerde hij zijn dood zodanig, dat hij een ‘martelaar’ zou worden.
aldus zette hij een soort ‘opera’ op, waarvoor heel tara, de schouwburg incluis, als decor zou dienen. de zoon ontdekt bovendien dat de opera posthuum nog steeds door de vader geregiseerd wordt: hij kan de legende van de ‘martelaar’ niet verbreken en houdt een passende toespraak bij het standbeeld van zijn vader.
hij is ingesponnen in ‘de strategie van de spin’: als hij tenslotte uit het plaatsje wil vertrekken en op het station staat te wachten, verkondigt de luidspreker een telkens hernieuwd uitstel van de aankomst van de trein.
de weelderige vegetatie op en tussen de rails openbaart hem, dat er al heel lang geen trein meer is aangekomen of vetrokken. de camera sluipt langs de perronrand, waar de begroeiing dichter en dichter wordt, tot de rails geheel overwoekerd zijn: er is geen uitweg, geen vertrek meer. het zijn de laatste beelden van de film en ze zijn typerend voor de inventiviteit en de vormkracht van de filmer: beelden gebruikt hij als ‘tekens’ om iets heel persoonlijks en onbenoembaars op het doek te brengen over de vader-zoon-verhouding.
tussen de politieke implicaties van bertolucci's films en de psycho-analytische implicaties van de vader-zoon-verhouding, bestaat een duidelijke identiteit, het heeft alles te maken met de eigen verhouding van bertolucci tot zijn vader. de vader wordt ontmakserd, de held tuimelt van zijn voetstuk, maar de zoon is niettemin gevangen in het web: nooit zal hij van het vaderbeeld afkomen, ‘la strategia del ragno’ en ‘il conformista’ vormen in combinatie wellicht het intelligenste commentaar op het fascitisch denken dat men zich kan voorstellen. zonder veroordeling toont bertolucci in ‘il conformista’ de klein-burgelijke kant van het fascisme. het is het alledaags fascisme van het schuldgevoel dat zich in haat omzet tegen alles wat niet ‘normaal’ is, maar dat in zijn angst om zelf wel ‘normaal’ te zijn tot iedere concessie bereid is.
‘il conformista’ is een geniaal geconstrueerde film, maar het bidt door de bewust afstandelijke filmstijl (je zou het bijna een romantische gangsterfilm over het fascisme kunnen noemen) voldoende ‘escape’ voor de gemiddelde italiaan om te zeggen: dat ben ik niet. heel wat moeilijker zal deze (vooropgesteld dat hij beide films gezien heeft) het hebben met ‘la strategia del ragno’, omdat het hier niet gaat om de materiële, de lichamelijke kant van het fascisme, maar de geestelijke kant, de herinnering, het geweten.
dat athos magnani jr. verstrikt raakt in het verleden wijst op de onduidelijkheid van iedere daad toen, de tijd is ineen geschoven, de mensen zijn eender gebleven, wat is de waarheid? ‘la strategia del ragno’ toont de landelijke kant van het fascisme (‘en de boer hij ploegde voort’) op verontrustende wijze en welke italiaan van middelbare leeftijd zal zeggen: dat ken ik niet?
Qua spelregie steekt de kracht van ‘la strategia del ragno’ vooral in het authentiek naar voren komen van de bijfiguren rond giulio brogi, die als athos magnani de dubbele hoofdrol speelt, alida valli, maar zij niet alleen, slaagt erin een licht excentriek ingezette vertolking tot het slot geloofwaardig te houden, ook uit deze film blijkt weer hoe veelzeggend prominente italiaanse filmers erin slagen het verband aan te stippen tussen de hang naar operamuziek en het fascisme.
iedere camerabeweging verdiept soepel en stijlvol de sfeer, alle sequenties worden inventief ingezet en op hun hoogtepunt afgerond en de geluidsband sluit daar voortreffelijk op aan, zodat kijken en beleven een volstrekt congruente ervaring opleveren.
Auteursrechtelijk beschermd