Bzzlletin. Jaargang 3

[p. 5]

‘Ik heb iets weg van een kluizenaar’
in gesprek met jean dulieu

BZZTôH: heb je vroeger veel sprookjes gelezen?

JD: ja, ze zijn een verlengstuk van mijn eigen jeugd. Omdat mijn grootvader tekenaar was (johan braakensiek) en erg veel kinderboeken illustreerde, had hij een kast vol boeken. Die kast was op slot en mooi achter glas. als ik zondagmiddag bij hem kwam, ging hij met de sleutel in de hand naar boven, naar de kast, en dan mocht ik er één boek uithalen. dat kon ik dan die dag bekijken. vaak waren dat boeken over de oude zeehelden, zoals tromp en de ruyter die hij zelf geïllustreerd had, maar ook wel geschiedenis van de kruistochten met schitterende illustraties van doré. die boeken heb ik gevreten als kind en het is weldegelijk van invloed geweest op mijn werk. daarbij kwam dat ik als kind vaak ziek was, altijd alleen thuis, want mijn vader was zanger en gaf aan huis sangles, als kind kon je dan geen herrie maken. Vrindjes kwamen nooit, dat kón niet, dus ik was altijd thuis, altijd alleen.

je meet maar zien hoe je je bezig houdt. dan ga je bezig een fantasiewereld opbouwen. ik leefde toen met

[p. 6]

een heel volk van kleine wezentjes, zoals terug te vinden in ‘paulus en de eikelmannetjes’. die fantasiewereld heb ik gecontinueerd.

BZZTôH: paulus is 30 jaar geleden ontstaan. kun je daar iets over vertellen?

JD: ik was violist toen, ik speelde in het concertgebouworkest. in de hongerwinter hebben we daar ons laatste concert gespeeld, want de duitsers namen de gelegenheid te baat om de fietsenstalling leeg te roven. daar zaten niet alleen de fietsen van het hele orkest in, maar ook die van het publiek. dat was het einde. we hadden geen conoerten meer en toen zaten we thuis. als de straat opging werd je opgepakt, want je had opeens geen werk meer. eindeloze verveling en 's avonds die afschuwelijke verlichting: ik had een heel klein omgekeerd jampotdekseltje met olie, en een klein drijvertje rin met zo'n pestvlammetje. daar zat je dan bij. om de verveling te verdrijven ben ik toen gaan tekenen, met de gedachte: we zullen later toch kinderen krijgen; ik kan nu alvast een kinderverhaal gaan schrijven.

dat is de reden waarom ik een kabouter ben gaan ontwerpen, niet vermoedend dat ik daar de rest van mijn leven aan vast zou zitten. toen de oorlog voorbij was, had ik zo'n dikke 200 plaatjes gemaakt in kleur en stapte naar een krant toe op aanraden van een vriend. ze wilden het hebben, maar ze zeiden: ‘we willen graag ook wat tekst zien.’ en ik zei: ‘o, ja, die ben ik vergeten, die ligt thuis’. ik ging als de bliksem naar huis om tekst te schrijven, want ik had nog geen letter tekst gemaakt. ja, die verhaaltjes hingen natuurlijk wel aan elkaar, maar die story had ik alleen nooit op schrift gesteld. ie gemaakte tekst vonden ze nog goed ook.

Mijn eerste striptijd heeft 12 jaar geduurd, dat waren zo'n 3600 strips in het vrije volk. toen had ik er echt genoeg van. ik stelde me voor dat het veel leuker was om boeken te maken. daar heb ik nu zo'n 49,50 van gemaakt. maar het gekke is dat ik nu, na al die jaren, weer begonnen ben met krantenstrips en dat ik het nu

[p. 7]

véél leuker vind dan toen.

het is ook interessanter geworden. ik ben beter gaan tekenen. ik had nooit tekenles gehad, wat natuurlijk wel leuk is, maar er zijn een heleboel dingen die je dan door schade en schande moet leren. later word je veel handiger, je krijgt meer inzicht in de bouw van het verhaal, in de structuur. je laat het verhaal meer naar een climax toewerken en het moet op een gegeven moment ook weer afgerond worden. vroeger deed ik dat allemaal niet, ik tekende gewoon maar door.

het ene idee volgde op het andere en er kwam geen einde aan. later heb ik daar de naweëen van gehad, want toen ik dat later in boekvorm ging uitgeven, moest ik al die lange slierten gaan persen tot ongeveer 250 stuks. dat betekende dat er soms wel honderd strips uitvielen omdat er geen gesloten verhaal van te maken wil. dan wordt de woede van de strippofielen weer opgewekt die me komen vertellen dat er bepaalde strips ontbreken in de verhalen en dat ik er onmiddellijk werk van maken. tegen hen durf ik alleen maar met schroom te bekennen dat ik die er zelf uitgegooid heb! nu doe ik het slimmer: ik maak een verhaal van 100 strips en dan begin ik aan het volgende verhaal. het wordt op het ogenblik in 20 kranten gepubliceerd, voornamelijk in de provinciale pers.

BZZTôH: hoe zijn de andere figuren in het verhaal gekomen?

JD: zij zijn er geleidelijk aan bijgekomen. paulus, als kabouter in een boom levend, midden in het bos; had natuurlijk konijnen, eekhoorns, een vos en dergelijke dieren om zich heen.

de uil en de raaf waren er van het eerste uur af bij: oehoeboeroe en salomo. de heks heeft een poosje op zich laten wachten, want in de oorlog had je zoveel ellende en spanningen, dat je helemaal geen behoefte aan venijnige figuren had. pas na de oorlog, toen de vrede al een tijdje bestond, merkte ik dat het zonder die spanning eigenlijk niet zo best ging. op dat moment ging ik dus een heks maken en dat werd meteen een vrij venijnig exemplaar. in het begin kreeg ik herhaaldelijk te horen dat ze te vemijnig was, en dat dat veranderen moest. maar een heks is een heks en daar kun je geen zoetsappig wijfje van maken. ze is dus gewoon zo gebleven. het is trouwens een fijn mens hoor, eucalypta, geweldig!

BZZTôH: zijn de figuren in deze 30 jaren veranderd?

JD: nee, eigenlijk zijn ze niet zo veranderd, alleen het uiterlijk. ze zijn wat geraffineerder getekend. dat ongelukkige postzegelbaardje wat paulus eerst had, is er later afgevallen en een beetje redelijker baardje geworden. eucalypta is stellig eleganter geworden, voorzover je van elegantie kan spreken bij zo'n heks; ze is moderner, ze draagt tegenwoordig een minirok! ik probeer het verhaal in ieder geval tijdloos te houden, niet gebonden aan een bepaalde periode. zo zitten er ook geen aktualiteiten in. natuurlijk gaat de tijd niet aan mij voorbij, en je persoonlijke ervaringen zitten altijd verwerkt in je verhalen.

BZZTôH: zijn bepaalde figuren, zoals oehoeboeroe en salomo geënt op bepaalde mensen in je omgeving?

JD: dat is inderdaad het geval. het is er mede de oorzaak van waarom ze zo karaktervast gebleven zijn. in ieder kabouterverhaal komen uilen en raven voor, maar dit waren echte persoonlijkheden van het begin af aan. zelfs de stemmen heb ik ontleend aan levende figuren, tóen levende figuren, want de meesten

[p. 8]

zijn er niet meer. als geheugensteun heeft dat immense voordelen.

BZZTôH: wanneer ben je met imiteren begonnen?

JD: imiteren heb ik van begin af aan gedaan, het was voor mijn familie zeer ‘shocking’ wanneer ik, wie zich bij ons aandiende op bezoek; of een bezoeker, die een merkwaardige stem had, hem of haar onmiddelijk ging nadoen, als een soort aap. iedereen zal dan met paarse koppen tekens te geven om op te houden.

toch was het fijn, want ik had nu een hele serie stemmen tot m'n beschikking. toen ik in 1947 een poppenspel moest maken, waren die stemmen er dus meteen.

BZZTôH: wat voor type heeft jou de inspiratie voor oehoeboeroe gegeven?

JB: de ‘echte’ oehoeboeroe heeft nooit geweten dat hij model heeft gestaan. het was een heel oude en zeer aardige boer die naast ons woonde op terschelling. hij had dat heel zware geluid in zijn stem. het was een erg fijne vent, en dat is oehoeboeroe ook voor mijn gevoel.

salomo lijkt op een onderwijzer, maar was het toch niet. het was een dichter, en nog wel een dichter met een barbaars uiterlijk en een kolossale wrat op zijn hoofd, wat me als klein kind bijzonder intrigeerde.

hij had een stem, nee vreselijk, als een kanon. maar de gedichten die hij maakte, waren zeer vriendelijke kinderversjes met bloemetjes en vlindertjes.

volkomen in tegenspraak met zijn uiterlijk. de dichtkant is in salomo nooit naar voren gekomen trouwens.

eucalypta heeft ook een hele achtergrond, maar daar praat ik liever niet over. grogorius is ge-

[p. 9]

woon een dorpsgek, die heb ik niet van iemand overgenomen. hij is bekend geworden door het omkeren van allerlei woorden. het gevaar is alleen dat, als je dingen gaat omdraaien, je op de gekste, zelfs obscene dingen komt. bij de radiouitzendingen was dat wel eens lastig, vandaar dat ik op een gegeven moment alles zorgvuldig op schrift ben gaan zetten.

BZZTôH: doe je alles alleen, tekenen en verhalen maken?

JD: ja, ik ben eigenlijk een echte doehet-zelver. alleen de televisieserie van nu is er een uitzondering op. de figuur paulus is er woe, maar door andere mensen gemaakt, bewegen en gesproken. de vorige serie, waarvoor ik 40 poppenfilms van 10 minuten heb gemaakt, maakte ik helemaal alleen. ik maakte de poppen, de decors en het verhaal en deed voor zover mogelijk de bewegingen. mijn vrouw hielp wel altijd mee, maar ik had er meer mensen bij nodig, want je kunt niet tegelijk poppen bewegen en camera's hanteren. we waren toen met z'n negenen, hetgeen een inbreuk was op mijn gewoonten. aan de ene kant was het leuk om met mensen samen te werken, maar ik ben gewend voor mezelf bezig te zijn en dat betekent dat ik vroeg op sta en om acht uur zit te tekenen. als je met 9 man gaat filmen, begin je officieel om 9 uur, zodat pas om half 11 een camera gaat snorren. al die tijd hang je dan rond. zelf werk ik volgens een strak schema, anders kom ik gewoon niet klaar. 's avonds schets ik altijd voor mijn plezier. mijn vrouw helpt met corrigeren en inkorten van boeken. in die tijd kan ik nieuwe verhalen maken. de nieuwe serie doe ik helemaal niet meer zelf, ook al omdat het lichamelijk zwaar is. het is slavenwerk, dat filmen! je schiet voortdurend onder tafels en je hangt op ladders. en hoe je het ook doet, je bent altijd wel in het beeld van een camera. de nieuwe serie wordt voorlopig 250 afleveringen. een heel jaar lang en als dat net zo aanslaat vals de fabeltjeskrant, betekent het dat lang voor het eind de opdracht komt om er weer 250 te maken.

de verhalen zijn bewerkingen van vroegere verhalen, herschreven door leen valkenier. hij gebruikt geen politieke thema's, zoals bijvoorbeeld voor de fabeltjeskrant. hij kan er ook nieuwe figuren inpoten, dat recht moet hij hebben, want anders is de man zo uitgeschreven. als hij een nieuwe figuur ontwerpt, belt hij mij op om daar vorm aan te geven.

BZZTôH: vind je het niet vervelend dat er op deze manier inbreuk op je verhalen wordt gemaakt en dat paulus je tussen de vingers dreigt te ontglippen?

JD: nou nee, ik wilde eigenlijk geen nieuwe teksten voor de serie maken. als ik de opdracht had gekreen en aanvaard om deze serie te maken, zou ik zeker nieuwe figuren ontwerpen, anders loop je vast.

illustratie van jean dulieu bij ‘de drie spinsters’, een sprookje van grimm.

[p. 10]

het is natuurlijk een verschil of ik, of een ander, de figuren ontwerpt. die vrijheid moet ik gewoon aan hem overlaten. als ik hem daarin ga beperken, is het of je een vent handboeien aanlegt en zegt: ‘ga nu maar eens een wand schilderen’.

je bent trouwens gedwongen om iets voor de televisie te gaan doen, om je als kinderboekenauteur niet uit de markt te prijzen. natuurlijk ook om commercieel-financiële redenen. ik ben niet zo bang dat paulus me echt ontglipt, omdat de kinderen toch de paulusboeken gaan lezen. daarbij komt ook nog mijn paulusstrip en die blijft. en als paulus voor de televisie uitgerangeerd is, dan blijft paulus voor de krant gewoon doorgaan. zoals hij altijd bestaan heeft. trouwens, ik geloof langzamerhand dat hij een vrij onverwoestbare kabouter is.

BZZTôH: je hebt ook gewerkt voor het jeugdtijdschrift kris-kras.

JD: ja, vanaf nr. 2 zat ik erin. de bedoeling van het blad was, om een verantwoord kinderblad te brengen. eigenlijk een tegenwicht van de vele stripblaadjes die er destijds opkwamen. ik zat ook in de redactie ervan. het was te idealistisch opgezet, toch heeft het nog 10 jaar bestaan. maximaal hebben we 6.000 abonnees gehad, wat te weinig was om te blijven voortbestaan. het blad werd ook niet gesubsidiëerd. op een redactievergadering werd mij tijdens de rondvraag gevraagd of ik nieuwe ideeën had. ik wist helemaal niets, maar zei plotseling: ‘een kolderkrante’ ‘en wat moet daar dan wel in?’ ‘nou, gewoon, kolder, allemaal gekke dingen.’ men vond het een enig idee en ik moest het gaan maken. uit de kris kras kelderkrant kris kras, 1 juli 1960

Hoofd loopt am

Het is op de redactie van de K.K.K.K. zo druk dat het hoofd van de hoofdredacteur omloopt. Zolang het hoofd blijft lopen, (en er zijn nog geen tekenen waargenomen die erop zouden kunnen wijzen dat het van plan is terug te keren) is onze hoofdredacteur slechts een gewone redacteur, die ook het hoofdwerk met de handen af moet doen. Denken is er vanzelfsprekend niet meer bij.

Het omlopende hoofd van onze (-hoofd) redacteur

nou, daar zat ik en dan doe je dat maar. eerlijk gezegd, het was leuk om te doen ook.

BZZTôH: je roept in je paulusverhalen de sfeer van je jeugdomgeving op?

JD: natuurlijk, het oproepen van wat ik toen zo mooi vond. ik heb iets weg van een kluizenaar. massa's

Kris Kras Kolder Krant

Redacteur zonder hoofd: Jean Dulieu

Tel.: 5 cent per keer

Jaargang: geen idee!

[p. 11]

schrikken me af. en het huidige verkeer? vreselijk! het is ontzettend moeilijk om plekken te vinden waar het redelijk rustig is! alles gaat achteruit, maar dat komt niet in het boek. er wordt al zo vreselijk veel over geschreven, over de vernieling van de natuur, dat ik paulus daar niet hij wil inschakelen. hij is natuurlijk altijd wel een natuurbeschermertje geweest. ik heb ook wel kinderbrieven gehad, waarin stond dat ze door paulus meer van de natuur zijn gaan houden, en dan denk je: ‘kijk eens aan, dat bereik je dan toch!’