Bunker Hill. Jaargang 6 (nrs. 19-22)

[p. 12]

Leo Pleysier
Tweespraak met mezelf

Vertel eens iets over het begin van je schrijverscarrière?

Het woord schrijverscarrière bevalt me absoluut niet.

Nou goed, over de beginjaren dan?

Bijna vijftien jaar lang was ik een schrijver zonder lezers. Daarmee bedoel ik: vijftien jaar lang schreef ik tegen de muren op. En dat was het dan. Want van mensen die het opbrachten om mijn geschriften te lezen, daar merkte ik al die tijd weinig of niks van.

Vond je dat niet erg?

Nee.

O nee?

Echt waar niet. Trouwens, wat zou ik daar wakker van moeten liggen? dacht ik. Ook zonder lezers bleef ik maar doorschrijven. Al zag en hoorde ik soms ook weleens andere schrijvers bezig. En hoe zij het dan over hun lezerspubliek hadden. En ook, hoe zij opschepten vaak met de grootte van hun lezerspubliek. Maar ze brachten mij daarmee niet van de kook. Lezers of geen lezers, ik schreef maar en ik schreef maar door. Als er voor mijn werk al lezers bestonden dan moesten die wel op marsmannetjes geleken hebben. Nee hoor. Laat maar zitten. Ik kon heel goed zonder lezers, ik.

En uitgegeven worden?

Zonder uitgever komen te zitten, dat leek mij een hachelijker affaire. Daar was ik banger voor. Niemand meer die mijn geschriften op zijn of haar kosten liet drukken en die mij daarna tien presentexemplaren toestuurde: zonder dat minimum zou het moeilijker worden voor mij om nog lol te beleven aan mijn schrijfarbeid. Want een gedrukt boek, hoe abominabel gezet en hoe belabberd het omslag ook, wilde ik er minstens toch aan overhouden. Wat er nadien met dat boek gebeurde - de ramsj in,

[p. 13]

of de versnipperaar - dat kon mij niet veel schelen. Ik was schrijver bij de gratie van zowel mijn arbeid als van mijn gedrukte boek en voor de rest zoeken ze het maar uit, dacht ik.

Ik kan mij niet voorstellen dat dat goed kon aflopen.

Je zegt het. Mijn eerste uitgever, Orion/Descle uit Brugge, ging failliet en bij Standaard Uitgeverij in Antwerpen - waar mijn roman Negenenvijftig uitkwam - zag mijn toekomst er ook niet bijster florissant uit. Ze hadden daar bij Standaard Uitgeverij, voorzover ik weet, het niet eens nodig gevonden om mijn boek in hun aanbieding op te nemen. Ik denk dat ze Negenenvijftig gepubliceerd hebben om er vanaf te zijn. Veel meer dan negenenvijftig exemplaren waren er van Negenenvijftig dan ook niet verkocht, toen ik hun het manuscript van een nieuw boek (De razernij der winderige dagen) voorlegde. Ze hadden nog, zo lieten ze me weten.

En toen?

Ik moest daar allemaal niet te veel van wakker liggen, zo probeerde Daniël Robberechts mij te sussen. Een stencilmachine kost niet zo heel veel, zei hij. En met een stencilmachine, zei hij, word jij zelf weer helemaal de baas over je eigen product. Daniël wist waarover hij het had. Onuitgegeven manuscripten, daar kon Daniël ook van meepraten. Welja, dacht ik, stencilen is een misschien geen slecht idee. En het bespaart een mens toch ook een hoop ambras en gedoe. En zo, zonder lezers en zonder uitgever, ging ik weer monter aan de slag. Ik schreef en ik schreef maar door en mijn gestencilde manuscripten deelde ik uit aan mijn vrienden.

De jaren zeventig, mag ik veronderstellen? De gestencilde revolutie?

Reken maar van yes! Maar wat ook kon (Georges Ad belde mij daaromtrent) was op de volgende manier: uw dingens in lood laten zetten en daar vijfhonderd exemplaren van laten aanmaken voor Pink Edition & Productions van Robert Lowet de Wotrenge. Die laatste was een Antwerpenaar met veel geld die daar zijn liefhebberij van gemaakt had, wist Ad ook nog te melden.

Ik zie het al voor me. Gebonden. Gedrukt op papier van Van Gelder. Stijflinnen omslag. De hele oplage genummerd van 1 tot 500.

Precies. En zo geschiedde ook. Maar al degenen die een exemplaar bezitten van Het jaar van het dorp (die titel heeft het boek tegen mijn zin gekregen) zouden moeten weten dat het per ongeluk is dat ze dat boek in hun bezit hebben gekregen, want eigenlijk waren alle vijfhonderd exemplaren van het begin af aan bestemd voor eeuwig te worden opgesla-

[p. 14]

gen in het magazijn dat zich bevond achteraan in de tuin van Lowets herenhuis in de Venusstraat in Antwerpen. Tussen de mengkranen, de krukassen, het scheepssanitair en de onderdelen van scheepsmotoren waar Lowet in feite zijn geld mee verdiende. En de allereerste lezer van dat boek is waarschijnlijk een loodgieter of een scheepshersteller die zich in Lowets magazijn van doos heeft vergist.

Een mooi uitgegeven boek blijft het wel. En ik moest mij misschien maar eens wat minder schamper erover uitlaten. Maar toch besloot ik om mijn stencilmachine vooralsnog niet van de hand te doen.

Je stuurde je gestencilde manuscripten nu ook naar een paar Nederlandse uitgevers en plotseling kwam er een briefje en een contract van De Bezige Bij.

Dat was in 1978. Eerst dachten ze daar dat ik nog een debutant was. Ook al had ik in Vlaanderen drie boeken gepubliceerd. Maar dat werd gauw weer goedgemaakt door Oscar Timmers en Wim van Beusekom. Ik herinner me nog als de dag van gisteren hoe zij beiden me daar op het pand in de Van Miereveldstraat even apart namen - zij roken aan mij waarschijnlijk dat ik zo'n schrijver-zonder-lezers was - om mij te zeggen dat ik me vooral niks moest aantrekken van oplages en verkoopcijfers. En ik heb toen geantwoord dat ik dat ook niet van plan was, want dat ik me daar nog nooit iets van aangetrokken had. (Ik vraag me nog altijd af of ze dat nu echt meenden, of het geen verspreking was, een abuis misschien. Maar ook: het feit dat ik me dit nog zo goed herinner, bewijst dat ik het in alle geval heel lief en aardig vond wat Oscar en Wim toen zegden tegen mij.)

Het werd 1989 en ineens gebeurde er iets waar je niet op bedacht was.

Inderdaad. Grote drukte. Er werd volk gesignaleerd in de winkel. Kopers en zelfs ook lezers van mijn boek naar het schijnt. En in tamelijke groten getale. Ik herinner mij de lichte paniek die mij toen overviel. Want hoe kon dat nu? Ik had altijd gedacht dat mijn lezers op een andere planeet woonden. Er moest vast een misverstand in het spel zijn. Maar nee hoor, daar waren ze ineens: dames, juffrouwen en heren die Wit is altijd schoon gekocht, geleend en zelfs gelezen hadden. Ze schreven mij brieven en kaartjes uit Groningen en Heemstede en Gent en Hoeilaart en Amsterdam en Koksijde en Doetinchem en Venlo en Wachtebeke. Ik zag ze ineens voor mij op de stoelen zitten. Ze waren nieuwsgierig. Ze kwamen kijken en luisteren naar mij als ik gevraagd werd om een lezing te

[p. 15]

geven. Een tijdlang dacht ik nog: wat moeten die mensen van mij? Heb ik iets aan van hen misschien? Maar nee, de meesten bleken nog vriendelijk en aardig te zijn ook. Onaangenaam was het ook al niet. Maar het gaf toch een raar gevoel. Want met zovelen dat ze waren nu ineens. Ik had daar helemaal niet op gerekend. Ik hield de pagina's van mijn boek zoal eens tegen het licht om te kijken of daar iets uitzonderlijks mee uitgehaald was misschien. Maar nee, ik merkte niks speciaals. Er wordt in Wit is altijd schoon wel wat meer gepraat dan voordien ja. Of zogezegd gepraat. Maar voor de rest zijn de woorden en de zinnen afkomstig van dezelfde machinerie als mijn eerdere geschriften. Shimmy bijvoorbeeld. Of Kop in kas. En daar had geen hond naar gekeken. Wat betekende dit dan allemaal? Wat moest ik daar nu mee?

Zeg Pleysier, beledig je met heel dit verhaal nu niet die kleine groep van mensen die jij vanaf het begin tot jouw lezers hebt mogen rekenen? Die enkele vrienden? Die paar recensenten en critici? Dat gezelschapje van anderhalve man en een paardenkop dat vanaf het begin de kleine, harde kern van Pleysierlezers heeft gevormd?

Ik hoop van niet. En trouwens: die lezers van het eerste uur kunnen gerust een stootje verdragen. Zij hebben ondertussen al het een en het ander meegemaakt met mij. Al vermoed ik dat sommigen onder hen nog altijd niet bekomen zijn van hun verbazing over het feit dat er zich de voorbije tien jaar nu toch nog een (middelgroot?) lezersgezelschap rond mijn werk gevormd heeft.

En nu?

Voortschrijven natuurlijk. Doen wat ik niet laten kan. En niet te veel wakker liggen 's nachts.

‘Tweespraak met mezelf’ is de bewerking/herschrijving van een tekst die ik een jaar of vijf geleden in het weekblad Humo gepubliceerd heb.