Bunker Hill. Jaargang 5 (nrs. 16-18)

[p. 77]

Richard Yates
Klokgelui in de morgen

vertaling: marijke emeis

Aanvankelijk waren het alleen maar groteske vormen. Toen werden het druppels zuur, die door het schuim sneden van zijn dikke droomloze slaap. Ten slotte besefte hij dat het woorden waren, maar ze hadden geen betekenis.

‘Cramer,’ zei Murphy. ‘Kom in beweging, Cramer, wakker worden. Kom in beweging, Cramer.’

Hij vloekte door het plaksel van de slaap in zijn mond. Op dat moment sloeg de wind toe, blauwkoud toen Murphy de regenjas van zijn gezicht en zijn borst wegtrok.

‘Godsamme, wat ben jij een slaapkop.’ Murphy keek hem op zijn vaag spottende manier aan.

Cramer was wakker, hij bevochtigde met zijn tong zijn verhemelte. ‘Oké,’ zei hij. ‘Oké, het gaat alweer.’ Hij wurmde zich rechtop tegen de aarden wand van het schuttersputje, langzaam als een oude man. Zijn koude benen uitgespreid, verkrampt in een broek die stijf stond van de modder. Hij drukte op zijn oogleden, tilde toen zijn helm op en krabde over zijn schedel, en de wortels van zijn geklitte haar deden pijn. Alles was blauw en grijs. Cramer zocht in zijn zak naar een sigaret, beschaamd dat Murphy hem weer bijna niet wakker had kunnen krijgen. ‘Zie dat je nog wat slaap krijgt, Murphy,’ zei hij. ‘Ik ben nu wakker.’

‘Nee, ik blijf ook wakker,’ zei Murphy. ‘Zes uur. Licht.’

Cramer wilde zeggen: ‘Oké, dan blijf jij wakker en ga ik weer slapen.’ In plaats ervan gaf hij met een rillend geluid uiting aan zijn gebibber en zei: ‘Christeneziele, wat koud.’

Het was in Duitsland, in het Roergebied. Het was lente en warm genoeg om 's middags bij elke stap te zweten, maar 's nachts en 's ochtends vroeg nog koud. Nog te koud voor een regenjas in een schuttersputje.

[p. 78]

Ze staarden naar de plek waar de vijand zou moeten zijn. Niets te zien: alleen een stuk donker waar een geploegde akker was en dan een stuk licht waar mist was.

‘Een half uur geleden of zo hebben ze er even op los geknald,’ zei Murphy. ‘Een heel eind naar links, daar ergens. De onze kwamen voortdurend over; ik weet niet waarom ze d'r nu mee opgehouden zijn. Je sliep er dwars doorheen.’ Toen zei hij: ‘Maak je dat ding nooit schoon?’ En hij keek in het bleke licht naar Cramers geweer. ‘Straks weigert het kreng.’

Cramer zei dat hij het zou schoonmaken en hij had bijna zeik verdomme niet zo gezegd. Maar dat kon hij beter niet doen, want dan zei Murphy iets terug in de trant van ik wilde je alleen maar helpen. En Murphy had trouwens gelijk.

‘We kunnen eigenlijk net zo goed koffie maken,’ zei Murphy, en hij propte zijn vuile handen in zijn zakken. ‘Je ziet in deze mist toch geen rook.’

Cramer vond een blikje poederkoffie en ze frunnikten onhandig aan hun klamme koppel om hun mok en hun veldfles eraf te krijgen. Murphy schraapte een kuiltje tussen zijn kistjes en zette daarin de doos van een noodrantsoen. Hij stak hem aan en ze hielden hun kroes boven de langzame, voortkruipende vlam.

Even later zaten ze behaaglijk koffie te drinken en rookten een sigaret en huiverden toen stralen van het eerste gele zonlicht hun schouders en hals streelden. Het grijs was nu verdwenen; de dingen hadden kleur. Bomen waren potloodtekeningen op lavendelblauwe mist. Murphy zei dat hij hoopte dat ze niet meteen weer weg hoefden en Cramer was het met hem eens. Toen hoorden ze de klokken, kerkklokken, ijl en vrouwelijk van klank, vibrerend op het draaien van de wind. Een kilometer of twee, misschien drie achter hen.

‘Moet je horen,’ zei Murphy stilletjes. ‘Klinkt vriendelijk, vind je niet?’ Dat was het woord. Vriendelijk. Murphy's gezicht, rond en vuil, stond nu ontspannen. Op zijn boven- en onderlip zaten evenwijdige zwarte strepen die aangaven waar ze sloten als Murphy resoluut zijn mond dichthield. Tussen die strepen was de huid roze en vochtig en het was Cramer opgevallen dat dit binnengedeelte van de lippen het enige was dat in een gezicht altijd schoon bleef. Op de ogen na.

‘Mijn broer en ik luidden vroeger waar we woonden elke zondag de klokken,’ zei Murphy. ‘Toen we kinderen waren dan. Kregen er elk een

[p. 79]

halve dollar voor. Jézus, volgens mij klinken die achter ons net zo.’

Ze bleven luisteren en ze glimlachten verlegen tegen elkaar. Kerkklokken op een mistige ochtend waren dingen die je soms vergat, net zoals breekbare porseleinen kopjes en vrouwenhanden. Als je aan die dingen dacht glimlachte je verlegen, voornamelijk omdat je niet wist wat je anders moest.

‘Is vast in dat dorp waar we gisteren doorkwamen,’ zei Cramer. ‘Gek idee, om daar nu de klokken te luiden.’

Murphy zei dat het een gek idee was. En toen gebeurde het. Zijn ogen gingen wijd open en toen hij iets zei was de stem kleintjes, emotioneel, heel anders dan die van Murphy. ‘Denk jij dat de oorlog afgelopen is?’ Er dwarrelde iets langs Cramers ruggengraat. ‘Jézus, Murphy. Jézus, dat moet wel. Ja, dan zouden ze... dat móet wel.’

‘Ja, verdomd,’ zei Murphy, en ze staarden elkaar met open mond aan en begonnen te grijnzen, terwijl ze wilden lachen en schreeuwen en uit dat schuttersputje klimmen en wegrennen.

‘Jézus,’ zei Murphy.

Cramer hoorde zijn eigen stem, hoog en rad pratend: ‘Misschien is daarom de artillerie stilgevallen.’

Zou het zo eenvoudig kunnen zijn? Zou dit de manier kunnen zijn waarop zoiets gebeurde? Zou er bericht van het hoofdkwartier komen? Zou Bataljon het van Regiment horen? Zou Francetti, de pelotonskoerier, struikelend met het bericht over de geploegde akker komen aanrennen? Francetti die met zijn korte dikke armen zwaaiend ‘Hé daar!’ schreeuwde. ‘Kom terug! Het is voorbij! Hé daar, de oorlog is voorbij!’ Krankzinnig. Volledig krankzinnig. Maar waarom niet?

‘Jézus, Murphy, denk je echt?’

‘Kijk of je vuurpijlen ziet,’ zei Murphy. ‘Misschien schieten ze vuurpijlen af.’

‘Ja, da's een idee. Misschien schieten ze vuurpijlen af.’

Ze zagen niets, hoorden niets, alleen de zwakke, zilverige monotonie van de klokken. Prent dit in je herinnering. Prent elke seconde in je herinnering. Murphy's gezicht en dit schuttersputje en de veldflessen en de mist. Hou dit allemaal in herinnering.

Kijk of je vuurpijlen ziet.

Prent de datum in je herinnering. De zoveelste maart. Nee, april. De zoveelste april 1945. Wat had Meyers ook weer gezegd? Eergisteren? Toen

[p. 80]

had Meyers gezegd welke datum het was. Hij had gezegd: ‘Asjemenou, 't is vandaag Goeie...’

Cramer slikte, keek toen vlug naar Murphy. ‘Wacht even, wacht nou even. We hebben 't mis.’ Hij zag Murphy's glimlach verslappen, toen hij het vertelde. ‘Meyers. Weet je nog wat Meyers eergisteren heeft gezegd, over Goeie Vrijdag? Het is vandaag Paaszondag, Murph.’

Murphy liet zich voorzichtig weer tegen de wand van het schuttersputje zakken. ‘O ja,’ zei hij. ‘O ja, dat is zo. Da's waar ook.’

Cramer slikte weer en zei: ‘De moffen daar in dat dorp gaan denk ik naar de kerk.’

Murphy's lippen kwamen nu bij elkaar in één zwarte streep, en hij was even stil. Toen doofde hij zijn sigaret in de aarde en zei: ‘Jézus. Paaszondag.’

‘Bells in the Morning’ maakt deel uit van ongepubliceerd werk van Richard Yates, dat in 1996 in de Richard Yates Collection op Boston University werd ontdekt. Het verhaal werd voor het eerst gepubliceerd in 2001, in The Collected Stories of Richard Yates, samengesteld door Richard Russo en Yates' dochter, Monica Shapiro.