Bunker Hill. Jaargang 5 (nrs. 16-18)

[p. 86]

Peter Middendorp
Ben ik ook een minkukel?

Verzetshelden uit de Tweede Wereldoorlog hadden niets te zoeken in het winkelcentrum van Meppen, vond opa. Eerst wilde hij daarom niet met ons mee. Hij legde een bosje sperziebonen op de keukentafel en ging dicht tegen m'n vader staan. ‘Toch frappant,’ zei hij, ‘dat jij in je leven nog nooit een goed idee hebt gehad.’

‘Veel ander buitenland is hier niet in de buurt.’ Vader deed een kleine stap naar voren en er brak iets van triomf door in zijn stem. ‘Het wordt een leuke dag. En die oorlog is al een tijdje afgelopen.’

En dus gingen we: winkelen in Meppen. Omdat opa vijfenzeventig werd en vader de verassing had bedacht. Het enige dat opa er nog uit wist te slepen, was dat we met een Nederlandse auto zouden gaan, zijn rode daf-automaat, en dus niet met vaders veel te Duitse Volkswagen.

Die dag ging verder niemand bij Ter Apel de grens over. Wij zagen althans niemand. De auto pruttelde langzaam over een eindeloze asfaltweg. Tegenliggers waren er niet en aan beide kanten van de weg lagen hoge bulten bruinkool op niemand meer te wachten.

Vader drukte er eentje achter zijn wang, keek naar ons op de achterbank en vroeg: ‘Iemand een Strepsil? Het is met citroen.’

‘Dat is geen snoepgoed, vader,’ zei moeder.

En opa, met witte knokkels aan het stuur van de kleine daf, zei zonder naar opzij te kijken: ‘Mijn generatie heeft geen keelpijn.’ Zodat vader het doosje terug in het dashboardkastje stopte, terwijl ik ‘Ja, lekker!’ had willen roepen.

Vader zoog op zijn Strepsil, moeder keek bezorgd en ik blies tegen het zijraam. Op de beslagen plekken tekende ik figuren: poppetjes met lachende gezichten, een boom zonder bladeren en een boerenschuur. En ik keek naar buiten, anderhalf uur naar buiten, en in de lucht vloog ook al niets.

[p. 87]

We stonden even stil en lazen de verkeersborden. Lathen, Hummling, Sogel, Hasselhüne - woorden die aan verdwalen deden denken.

‘D'r is niet veel aan,’ zei opa. ‘Beter was ik thuisgebleven.’

‘Helemaal waar,’ zei vader met een smalle glimlach. ‘Linksaf.’

Het begon met kersengebak in een Konditorei. Er lagen dikke kleden op de tafel en in plaats van suiker kon je bruine kristallen in je koffie doen. Dat zag er mooier uit dan thuis, maar je deed er snel te veel van in. Of te weinig.

In de Konditorei kreeg opa z'n eerste cadeautje. Het was een klein pakje, dichtgemaakt met te veel plakband en het kwam diep uit vaders colbert.

‘Alsjeblieft,’ zei hij.

Opa vertrouwde het pakje nauwelijks. Hij bekeek het van alle kanten en rook eraan. Daarna prutste hij het open en keek verbaasd de tafel rond.

‘Voor aan je wandelstok,’ zei vader.

‘Het is het wapen van Meppen,’ zei moeder. ‘Handgeschilderd.’

Opa nam het metalen dingetje tussen duim en wijsvinger en hield het dreigend in de lucht, precies tussen zijn neus en die van vader. Het duurde vijfendertig seconden voor hij met paarse wangen zei: ‘Ik. Heb. Helemaal. Geen. Wandelstok.’

‘Dat weet ik wel,’ zei vader. Hij hing rustig achterover in zijn stoel. ‘Ik ben niet achterlijk.’

Na de koffie gingen we lopen. Als moeder bij een winkel bleef staan, begonnen wij te zuchten.

‘Wat doe je nou toch te kijken?’ zei vader. ‘We gaan hier ja toch geen bloemen kopen.’

‘Sorry,’ zei moeder. Ze liet haar ogen nog een keer snel de etalage rondgaan.

Wat ze ook hadden in Meppen: sportwinkels. Niet veel, maar wel heel grote. Bij eentje bleef ik staan. Vader knikte. ‘Toe maar.’

Ik had het snel gevonden. Aan een lang rek met shirts in alle kleuren: het rood-zwarte shirt van Eintracht Frankfurt. Ik durfde het nog niet te passen.

Opa keek mijn vader aan. Hij zei: ‘Ik weet nog dat jij zo klein was.’

‘O ja?’ zei vader. ‘Dat verbaast me.’

[p. 88]

‘Maar jij hield niet van voetbal. En, nu ik erover nadenk, volgens mij vond je niks leuk.’

‘Ik hield erg van vogels,’ zei vader. ‘Ik moest het toch zelf gaan zoeken.’

‘Aan jou viel geen zalf te strijken,’ zei opa. Hij trok een bruinleren portefeuille uit zijn achterzak en telde de briefjes.

‘Dat kun jij niet weten,’ zei vader.

‘Glad hè, nog, zo'n voetbalshirt,’ zei moeder. Ze voelde aan de stof.

Opa stak de portefeuille terug in zijn broek, knikte naar me en zei: ‘Die krijg je van mij.’

‘Zeg,’ zei vader. ‘Dat rotjong krijgt dat shirt van zijn eigen vader.’

‘Dan koop ik de broek erbij,’ zei opa. ‘En de sokken.’

‘Dat is niet nodig,’ zei vader. ‘Een shirt is mooi zat.’

‘Veel te duur.’ Moeder schudde haar hoofd. ‘Veel te duur.’

‘Ze hebben hier ook leren ballen,’ zei ik.

Tegen de middag begon opa naar jenever te stinken. Zijn hoed wierp een korte schaduw over zijn ogen, hij liep met de duimen achter de bretels. Minder snel, minder geïnteresseerd in de dingen om hem heen. Maar wel met een vage glimlach om zijn lippen. ‘Trek je maar niks aan van je vader,’ zei hij. ‘Dat doet bijna niemand.’

‘Dat is goed,’ zei ik.

Misschien, dacht ik later, vinden ze elkaar gewoon niet aardig. Dat komt voor. De ene mens komt toevallig bij de ander in de familie terecht, maar eigenlijk krijgen ze het benauwd van elkaar. Of misschien was het een manier van omgang. Dat was ook een mogelijkheid. Vriendelijk doe je buiten de deur, tegen mensen die je niet kent. En als je thuiskwam, was je weer gewoon jezelf: onredelijk en ongezellig, omdat vriendelijkheid iets was dat kon opraken als kinderkusjes.

Opa nam me mee naar een park aan de rand van het winkelcentrum. Vader en moeder moesten nog dingen regelen. Bij het afscheid trok moeder haar schouders zo hoog mogelijk op. Van ‘tjongejonge, wat zijn cadeautjes toch eigenlijk spannend!’

Er was een houten bank in het park en daarop gingen we zitten. Opa met de benen wijd, want zijn buik moest kunnen hangen. Uit de zak van zijn vest kwam de zilveren zakflacon te voorschijn. ‘Jij ook een slok?’ vroeg hij. Maar hij gaf de fles niet door.

[p. 89]

Opa dronk, vrouwen met panty's duwden gekleurde kinderwagens over het kiezelpaadje, wilgen hingen met hun meest lage takken in het water van de vijver en af en toe kwam een sportief type voorbij: met bril, buik en een glanzend sportbroekje.

‘Je vader is een minkukel,’ zei opa. ‘Dat je niet schrikt als je er later pas achter komt.’

‘Nee,’ zei ik.

‘Veel mensen heb ik voor hem gewaarschuwd. Ik hoop dat het bij jou een keertje helpt.’

Ik zei niets en opa nam nog een slok. Zijn neus ging steeds meer op die van de Kerstman lijken.

‘Ik heb je moeder proberen tegen te houden. Een maand voor het huwelijk ben ik bij haar vader geweest. Ik zei: ‘Je kunt het beter nu weten: mijn zoon is een minkukel.’ Jaren later stootte die man me aan bij het voetbalveld. Hij zei: ‘Jongevos, je had het niet treffender kunnen omschrijven.’ Maar goed, toen was het al te laat: toen was jij al geboren.’

‘Kwam dat niet goed uit?’

Opa legde een hand op m'n knie. ‘Ach,’ zei hij, ‘het is maar hoe je het bekijkt.’

‘Ben ik ook een minkukel, opa?’

‘Dat weten we nog niet,’ zei hij. ‘Maar je hebt je familie niet mee en Hitler is ook als kunstschilder begonnen.’

Daarna gingen we wandelen, hand in hand. Het kiezelpaadje kronkelde door het park. Toen we terugkwamen, zaten vader en moeder al klaar op het bankje. Moeder had een plastic tas op schoot, boven vaders hoofd stegen tevreden rookpluimpjes op. Hij zei: ‘Zo, heren, fijn gewandeld?’

‘Opa heeft over de oorlog verteld.’

Moeder keek een beetje verschrikt, vader drukte een Strepsil uit het pakje. ‘En?’ vroeg hij. ‘Wie heeft er gewonnen?’

‘Wij natuurlijk,’ zei ik en ik begon al een beetje te begrijpen wat een minkukel was.

‘Onderweg zagen we een restaurant,’ zei moeder. ‘Gezellig en niet duur.’

Ik bestelde sinas, opa jenever, moeder Muskaatwijn en vader een glaasje appelsap. Verder was de bestelling eenvoudig, één gerecht voor vier personen. We zeiden weinig, tot vader een klein, rechthoekig pakje langs de kaarsen schoof. ‘Voor jou,’ zei hij glimlachend tegen opa.

[p. 90]

Er kwam een doosje uit het papier, een rechthoekig doosje met Duitse letters. Aan de voorkant zat een klepje. Opa deed het open en er rolden kleine, metalen bolletjes over de tafel. Opa keek op. ‘Wat is dit voor rommel?’

‘Voor in je pistool,’ zei vader. ‘Die heb je toch wel?’

‘Deze kogels zijn voor in een windbuks,’ zei opa.

‘Natuurlijk,’ zei vader. ‘Je denkt toch niet dat je zomaar echte kogels kunt kopen?’

‘Veel te gevaarlijk,’ zei moeder.

‘Ik heb helemaal geen windbuks,’ zei opa. ‘Wat zou ik met een windbuks moeten?’

‘We worden allemaal ouder,’ zei vader.

Soms liep een ober in een pinguïnpakje achter je langs. Je zag hem niet aankomen, je hoorde hem ook niet - je voelde alleen een koude windvlaag in je nek.

Moeder wreef met een wijsvinger over de rand van haar glas, opa sloeg zijn kelkje achterover en bestelde er nog een. ‘Wat wil je hier eigenlijk mee zeggen?’

‘Het wordt te gevaarlijk,’ zei moeder.

‘Het is goede raad.’ Vader lachte gemeen. ‘We zien je liever met een windbuks achter de duiventil.’

Langzaam schoof opa zijn stoel naar achteren. Hij stond op en bleef zijn zoon in de ogen kijken. Daarna liep hij weg.

Wij zaten bij het raam, dus zagen we even later de rode daf het plein afdraaien. Zwijgend aten we van onze borden: mixed grill met aardappelen en zachtgekookte groenten.

‘En toch,’ zei vader toen we Schmidt am Markt verlieten en via winkelstraten naar het station liepen, ‘was het een geslaagde verjaardag.’