Bunker Hill. Jaargang 4 (nrs. 12a-15)

[p. 19]

Yves Petry
Het licht spreekt. Het licht heeft gesproken

(fragment uit de roman Gods eigen muziek)

Op een dag liet iets dat nog geen naam of gezicht had, zich gelden in het leven van Rijker West.

Het richtte de schroeizon der hondsdagen op het raam van zijn appartement. Tegen de binnenmuren projecteerde het een veelhoekige gloed waarin zijn interieur een bleke, verlaten aanblik bood. Hij keek op uit zijn aantekeningen en werd er onaangenaam door getroffen. De berekeningen waar hij mee bezig was, waren op slag uit zijn hoofd verdwenen. Hij liet zijn blik door de kamer dwalen. De huiselijke band die er tussen de dankbare meubels en hun zorgzame eigenaar heerste, leek op te lossen in het harde licht. De meubels trokken zich terug in hun onbeduidende stoffelijke zelf, en wisten in hun eigenaar geen ander gevoel meer op te wekken dan groeiende ontevredenheid. Foto's, reissouvenirs en leuke hebbedingetjes van op de rommelmarkt, uitingen van zijn persoonlijke smaak en bestaan, keken hem bleekjes en nietszeggend aan, als verweesde prullen die geen menselijke bezitter meer hadden om ze waarde te verlenen. Hij voelde zich tussen zijn eigen spullen als de schim van een aflijvige tussen zijn nalatenschap. Hij veerde op uit zijn dooie zetel en draaide nerveuze kringetjes ten teken van leven. Wat was dat voor gekheid? Hij leefde toch! Hij woonde hier! Dit was allemaal van hem! Hij trok de gordijnen dicht. Zíjn gordijnen! Maar dat hielp niet veel. Iets zonder naam of gezicht zoog de ziel uit zijn woonst. Een doods heelal van fonkelend stof wervelde in het zog van zijn onrust. Om er niet in te stikken sloeg hij er voor op de vlucht.

Buiten roosterde het hondendrollen en oud papier op het trottoir. Het serveerde hem in motorolie gebakken straatgesteente onder een soeplucht van verzuurd parfum. Het goot pure koffie door zijn aderen. Het liep op duizend blote benen voor hem uit en achter hem aan. Luid als

[p. 20]

maniakken deed het de mensen spreken. Het versterkte het stadsrumoer tot een dreigend temperatuursalarm dat uit alle richtingen kwam, brullend, dreunend, krijsend en ziedend. Het flitste kwaadaardig van zonnebril naar zonnebril. Zijn wagen, belegd met vonkend glazuur, manoeuvreerde hij wild de braadstad uit.

Hij scheurde in z'n Rode Eén-Eén-Eén door het hittewaas van de wegen naar een afgelegen stukje platteland. Een plezierritje was het helemaal niet.

Op de velden waar het blonde graan stond te korrelen en te knisperen, kwam zijn aanval van zomergekte niet tot bedaren. Goed, hij koelde wat af, zijn hemd droogde op. De ergste paniek was voorbij. Maar het naamen gezichtsloze iets bleef zijn onrust voeden.

Het blies golven over het graan die in hem hun branding zochten, het kruiste energiek vliesvleugelig zijn pad, het gleed als een lome valk uit het zicht en keerde weer, het stond stil en bewoog.

Het maakte ruzie in een populierenbos vol eksters en kakelde van lust door de keel van fazanten, het fladderde als vlinder naar een bloem, het barstte van onmenselijk leven waar een mens in verloren liep en overkoepelde zijn gemoed met eindeloos ongrijpbaar hemelsblauw.

Het hing als de volle vrucht van een julidag voor zijn neus en liet hem hongeren naar een doel voor dit alles, onuitputtelijk en uitputtend tegelijk. Het was oneetbaar. Wat moest hij er eigenlijk mee aanvangen? Gewoon negeren misschien? Maar wat deed hij daar dan? Zou hij niet beter ergens anders zijn tijd gaan verdoen? Misschien moest hij gewoon nog maar eens een stevig potje neuken, kandidates zat, opperde hij. Maar er jeukte niets echt van die aard, het jeukte zonder dat hij wist waar te krabben.

Allerwegen viel geen mens te bekennen. Hij ging ruggelings in het gras liggen en staarde naar boven. Wollige kolossen van stapelwolken dreven voorbij als de onverschilligheid zelve. 't Is allemaal maar damp, zeiden ze, zich behaaglijk uitrekkend en oprollend in deze luchtige zekerheid.

Hij stapte maar eens op, zette er flink de pas in, vertraagde weer, schopte wat stenen voort over de stoffige wegen, keek naar leeuweriken die hun trillende zanglijn naar boven trokken. Hij peilde het uitspansel tot hij er duizelig van werd. Hij bewoog en stond stil...

In de natuur, die goed in mekaar stak, dat wist hij, dat was zijn vak,

[p. 21]

tuimelde hij rond als een doelloos element zonder vrucht of nut. Zelfs niet het nietigste twijgje werd hem hier toegewezen in de levensboom. Hij had hier niets te zoeken, behalve natuurgenot, maar hij kon niet genieten. Hij kon maar beter terugrijden naar de stad, naar de mensenwereld, waar hij wel een plaats had, een goedbetaalde plaats zelfs, en waar men beweerde dat hij talent had. Daar kreeg hij tenminste erkenning, daar stelde men hem enigszins gerust. Het enige probleem was dat hij niet wist of hij dat vermeende talent wel richtte op de juiste zaak, en dat was een vraag die men daar niet graag hoorde van iemand van zevenentwintig jaar. Hier, waar niets of niemand beweerde dat hij talent had, mocht hij die vraag in alle vrijheid stellen. Nee, zijn talent was niet gericht op de juiste zaak, zo luidde het antwoord hier zonder omwegen. Op die manier zei de natuur hem dan toch nog iets.

Toen kwam hij op het plekje uit. Het was een heuveltje, een bobbeltje in het landschap van ongeveer drie meter hoog, geflankeerd door een zilveren abeel die als de mooiste boom ter wereld met zijn lichtende blaadjes stond te zwaaien. Het was begroeid met gras en ander wild gewas, maar minder ruw dan in de bermen. Het vegetale tapijt was er geweven tot een gekamd, streelzacht groen waaruit stekels, doornen en haartjes van venijn waren geweerd. Maar er was meer dan alleen maar esthetische beroering in het spel.

‘Een heilige plek,’ beweerde Rijker luidop zonder veel nadenken. Waarom niet? Er was toch geen mens in de buurt, dus je mocht zeggen wat je wilde.

Hij legde zich neer op de flank van het heuveltje, met zijn gezicht naar de zon gekeerd, en besloot daar te blijven tot hij zich zou gaan vervelen. Er ging een heel tijdje voorbij zonder dat hij zich verveelde of weer onrustig werd.

Echt een bijzonder plekje.

Het heuveltje lag op een hoogte en bood een vergezicht. Er was plaats. Het oog kon, zonder te botsen, op lichtsnelheid ronddwalen binnen een ruim perk van horizonten.

Achter een paar glooiingen lag in de nevel van de verte het spiegelglas van de apenrots te schitteren, de nijvere grote stad en zijn voorsteden, de brutale megalopool waar de tijd werd geteld, waar ieder, gespitst op het eigen nummer, bijdroeg aan het totaalbedrag, waar men getallen blies als bellen en waar geluk iets was waarvoor je nu eenmaal geluk moest hebben,

[p. 22]

dat had je niet in de hand, daar hoefde je dus niet lang over te zeuren, pech gehad...

Hier en daar dook tussen de welvingen van het landschap een autosnelweg op, bulkend en blinkend van onuitputtelijke energie, razend als een waterval die begin noch einde kende.

Toen overkwam Rijker iets dat sommige waarnemers zouden omschrijven als een lokale, krachtige en ongerichte uitbarsting van neuronale activiteit in de rechtertemporaalkwab met hyperstimulatie van de amygdala tot gevolg. Maar er waren geen waarnemers, er was alleen maar Rijker en die was, meer dan een waarnemer, een met huid en ziel betrokkene. Alle ventielen van zijn hoofd klapten dicht en in het aldus afgesloten vat nam de inwendige druk gonzend toe. De natuurlijke geluiden van buitenaf drongen nauwelijks nog tot hem door. Toen ontving hij de Boodschap. Het was alsof het licht tot hem sprak.

De Boodschap luidde, kort en goed, dat de liefde een god was, en dat je zo moest liefhebben dat je de god nabij kwam.

Zonlicht scheen van zijn radiale pad te zijn afgeweken en zich te concentreren in bochten en bellen die links en rechts van Rijkers gezichtsveld doorlopend vervloeiende configuraties vormden. De Aanwezigheid, niet gevleugeld overigens, was helderder en vaster als stem dan als beeld.

De liefde een god? vroeg Rijker zich verwonderd af. Dat waren toch maar woestijnpraatjes. Aan zoiets deed toch geen zinnig mens meer mee. Je kwam zoiets nog weleens tegen in een boek, of in een film, ja, en er werden ook nog belachelijk veel liedjes over geschreven, onwaarachtige troep allemaal, want in het echte leven was de liefde gewoon een pragmatische zaak waarin je je zo flexibel mogelijk had op te stellen, jij het jouwe, ik het mijne en ieder het zijne, of het was binnen de kortste keren afgelopen. Onderhandeld werd er in het echte leven, en men verloor zich niet in dromerij. In het echte leven woonden echte mensen en ook de geliefde was dus zo'n echte mens. En echte mensen hielden er helemaal niet van om naar een luchtkasteel te worden verhuisd. Daarom bouwde je er ook geen voor een ander, en liet je er evenmin een voor jezelf bouwen. Jacques Brel, ja, maar Jacques Brel is geen echte mens, dat is een cd.

De Boodschap luidde andermaal dat de liefde een god was en dat je zo moest beminnen dat je voor deze god een heilige werd. Er was niks aan te doen. De Stem onderscheidde zich op een aantal punten van de meer alledaagse stemmetjes waarop Rijker als zevenentwintigjarige al gepast

[p. 23]

had leren reageren. Ze sprak met een onaantastbare stelligheid die op een tastend, onzeker schepsel als Rijker West een haast bovennatuurlijke indruk maakte. Ze was volmaakt onverschillig voor de menselijke zwakte. Ze sprak als een stem die alle andere het zwijgen wilde opleggen. Toch had ze niets tirannieks of aanmatigends. Ze sprak simpelweg het beste in hem aan. En het beste in hem ontwaakte dan ook, maar dan wel met het verschrikte gevoel dat het levend was begraven.

Het lichtende bochten- en bellenwerk links en rechts van zijn gezichtsveld vloeide naar het midden en kwam dichterbij. Rijkers hart roffelde. Zijn handen werden er ijskoud van. Een spiedende gloed drong naar binnen en brandde tot in zijn kloppende keel. Hij voelde zich opgetild worden alsof hij op het punt stond een prijs, een krans, een check van glorie met vele nullen in ontvangst te nemen. Achter zijn ribben werd loeiende lucht in ijzeren kegels gekookt. Alle schaduwen schoten weg uit zijn hoofd en overal heerste hetzelfde scherpe licht van de uitverkiezing, was het mogelijk dat hij geen hoofd meer had? Het was in ieder geval onmogelijk dat hij er wel nog een had, wat een onhoudbare toestand vormde voor een geslachtsrijpe jongeman van zijn leeftijd in zo'n vergevorderde staat van maatschappelijke integratie en daarom sloot hij de ogen.

Dat verbrak de stralende betovering.

Daar was zijn hoofd weer, vervuld van de vertrouwde schaduwen. Het lichaamskabaal nam langzaam in volume af. Hete stoom veranderde in kil gewicht. Hij voelde zich neergezet worden.

Dat de prijs aan hem voorbij zou gaan, verdroot hem als een groot verlies, maar hij kon er niets aan doen, hij kon onmogelijk op zijn knieën gaan uit liefde. Hij was vroeger weleens door de knieën gegaan, en de meisjes voor wie hij dat gedaan had, vonden het wel schattig en aandoenlijk, maar na een tijdje toch ook weer aanstellerig. En dat was het ook, besefte hij op een gegeven moment. Er was geen reden om door de knieën te gaan. Liefde was een realiteit als een andere, net als tijdsbeheer en gezondheidszorg, en je kon er maar beter een beetje nuchter bij blijven. Liefde was de kunst van het mogelijke, hij was nu realist geworden. Daarvan was hij trouwens een paar kilo aangekomen, zo reëel was zijn realisme. En het was een heel hardnekkige vorm van vet die zich niet makkelijk liet wegwerken.

Hij opende de ogen. Links en rechts waren de bubbelende lichtformaties nog altijd zichtbaar, maar zwakker, smaller en minder beweeglijk.

[p. 24]

Hij wilde niet dat het licht zou verdwijnen of weer de vulgaire rechte lijn zou volgen waarin de overige zonnestralen, nietszeggend en zonder onderscheid te maken, op mens en dier en steen vielen. Hij wilde dat het licht iets bijzonders met hem deed. Met hém!

Blijf, ik wil, fluisterde hij.

De liefde is een god, werd onveranderd voor de derde maal verkondigd.

Hij heerst.

Al de rest is waardeloos.

Geen andere god hier in de vallei der schaduwen waardoor jij sterveling ooit zal worden bezocht.

Als je hem afwijst, zal je nooit een god hebben gekend.

Dan had je evengoed nooit geleefd.

Nee, nee, laat hem maar komen, antwoordde Rijker, niet omdat hij geen vrees kende, maar groter nog was zijn vrees voor wat er zou gebeuren als hij weigerde. Evengoed nooit geleefd! Niet elke dag sprak het licht. Wie was hij om het tegen te spreken? Daarenboven had het licht gelijk. Want al de rest leek hem inderdaad waardeloos in de vallei der schaduwen.

Er is iemand, klonk Het.

Hij heeft een naam en een gezicht.

Zoek tot je hem vindt en bemin hem als een heilige.

Als een heilige, want de liefde is een god.

Opnieuw sloten de bochtige lichtkluwens links en rechts van zijn gezichtsveld zich in het midden aaneen tot een gloeiende, warrelende wolk, opnieuw voelde hij zich opgetild worden als een uitverkorene, alsof hij door het meest begeerlijke schepsel ter wereld werd aangekeken, gepeild en gekeurd tot diep onderin zijn luchtwegen. De wolk verstrakte tot een gestroomlijnde, gepunte en op hem gerichte gloed, tot een strenge, dwingende, stralende blik die langs zijn ogen naar binnen drong en op zijn middenrif, of daar in de buurt, uiteenspatte in een laaiende plas.

Nimbus nimbus nimbo-limbus! Het was de liefde die hij daar voelde en de liefde was waarlijk een god. Maar wat nu? Hij stond op. Hij was geschrokken, ontroerd, gekwetst, verward. Alles zag er een beetje verward uit eigenlijk. Hij vertrok. De velden stoeiden blinkend in wanordelijke overvloed onder de zon. De zilveren abeel wuifde hem uit met z'n wirwar van blaadjes en stralen. Maar wat had hij nog met het gebroken licht van de dingen te maken! Al het licht dat echt van tel was, droeg hij in

[p. 25]

zijn borst. Deze verheven zienswijze gaf hem vleugels, vlucht en vaart, hij bleef nergens meer treuzelen in een halfslachtige poging om van 't natuurschoon te genieten. Hij marcheerde blindelings voort en barstte uit in gezang, ook al klonk het nergens naar, niemand kon hem horen. Onvervaard bracht hij het toononvaste bronstlied van zijn roeping. Zijn voeten liet hij helemaal vrij in het kiezen van de richting.

Maar deze hooggestemde blindheid voor zijn omgeving had op het praktische vlak zo haar nadelen. Toen de eerste vervoeringen een beetje waren weggeëbd en hij naar huis wilde, kostte het hem nog een uur om zijn wagen terug te vinden. Het was bespottelijk een uur naar zijn wagen te moeten zoeken. Hij werd er razend van. De Rode Eén-Eén-Eén stond op dezelfde stoffige veldweg trouw in precies dezelfde positie als waarin hij hem had achtergelaten, de voorwielen schuin op de as. De rode lak hing walgelijk goedkoop te blinken in de zon. Rijker was dezelfde eigenaar niet meer. Hij schopte tegen het portier. Hij begreep niet dat hij het ooit een prachtig karretje had gevonden en aan de keuze ervan zoveel overwegingen had besteed. Hij kon het wel vertimmeren tot het er onmiskenbaar zou uitzien als wat het uiteindelijk ook maar was, een dood stuk metaal met een lijfgeur van stompzinnig rubber. Maar hij had het wapen noch de kracht noch de moed daartoe. Daarenboven moest hij nog thuisgeraken. Het mag een wonder heten dat hem dat nog is gelukt. Hij voerde het verachtelijke voorwerp weer naar de stad, zich nauwelijks bekommerend om de manoeuvres van het andere rijblik waarop hij botweg voorrang afdwong. Gekrijs van remmen en woest getoeter drongen niet door tot hem die de Stem had gehoord. Verkeerslichten hadden geen uitwerking op hem die een groter licht voor ogen stond en snelheidsbeperkingen golden slechts voor een beperkter slag mensen dan hij.

Hij raakte het voertuig de eerste maanden niet meer aan. Hij bekeek het niet meer. Ten slotte deed hij het van de hand. Zijn rijbewijs raakte zoek tussen een hoop andere vergeten prullen. Hij werd een voetganger. Slechts weinigen zagen hem nog lopen of staan. Dat deerde hem niet. De liefde houdt van wandelen, God heeft haar zo gemaakt...