Braga: dichterlijke mengelingen. 1844

[p. 55]

De zegepraal der Huwlijkstrouw.
Dramatische voorstelling van eene oude gebeurtenis, in vijf tafereelen.
(Ingezondene schets, ter uitwerking voorgesteld aan alle poëtische project-geniën van den lande.)

Personen.

Sprekenden.	Zwijgenden.
Calpurnia, vrouw van den provoost.	Eenige gasten.
Eufrasia, hare dochter.	Een hond.
Valerius, ridder en man van Eufrasia.	Een boom.
Een tuinman.	Een speld.
Een barbier.	Een lancet enz.

(Het stuk speelt te Rome en loopt uiterlijk binnen drie dagen af.)

Eerste tafereel.

Huiskamer van Valerius. Calpurnia. Eufrasia.

Op roerenden toon deelt Eufrasia aan hare moeder het rampzalige lot mede, dat haar getroffen heeft door den echt met Valerius. Hij is een ongevoelig monster, die liever naar bed gaat dan 's nachts een gezigt te zetten tegen de maan, nat van tranen en van daauw, die met een kalm gelaat op de klok zit te kijken hoe laat of het is en den Haarlemmer Courant leest met drooge oogen. Eufrasia verklaart dus dat zij besloten heeft een anderen man aan te leggen, die gevoelig is voor uitroepingsteekens en streepjes: zij meent dien gevonden te hebben in zekeren jeugdigen ridder, wien hare moeder kent. Calpurnia zoekt hare dochter eerst af te brengen van dit plan, zich beroepende op hare getrouwheid aan Eufrasiaas vader, die niet veel beter is dan Valerius, maar keurt de zaak ten leste goed, haar nogtans radende, om eerst eens te beproeven, hoe groot haar magt en invloed is op haren man en in hoever zij hem kan blinddoeken.

Tusschen het I^e en II^e tafereel wordt er een groot vuurwerk afgestoken, in hetwelk een Noordamerikaansche boschbrand geestig wordt voorgesteld.

Tweede tafereel.

Hetzelfde vertrek; vuur op den haard. Eufrasia, de tuinman, de boom ligt midden in de kamer.

Cavatina van den tuinman, die zich verontschuldigt dat hij op Mevrouws uitdrukkelijk bevel den lievelingsboom van Mijnheer heeft moeten omhouwen en in een smeltend mineur zijne vreeze te kennen geeft voor de gevolgen. Eufrasia verzekert dat haar echtgenoot, geheel verkleumd te huis komende, verkwikt zal worden door den gloed, wanneer zij den boom in het vuur werpen, 't geen geschiedt. Tuinman exit. Valerius komt snuivende en ruikeude binnen en beweert dat er groen hout op het vuur ligt, - daar herkent hij zijnen boom en overstelpt Eufrasia met een vloed van scheldwoorden (NB. de uitwerking in rijmelooze jamben kan hier het werk veel verligten). Deze antwoordt met een vloed warme tranen en betuigt, dat zij alles ten beste overlegd had, maar alles ook door hem ten ergste wordt opgenomen. Valerius getroffen door zoo vele goedheid schenkt haar vergiffenis.

Tusschen het II^e en III^e tafereel wordt er aan eenig ontluikend talent gelegenheid gegeven, om door het publiek geäpplaudisseerd te worden.

Derde tafereel.

Slaapkamer van Valerius: een ouderwetsch ledekant met opgeslagen gordijnen. Het bed is gedekt met eene schoone linnen sprei, waarop het nachtgoed van Valerius en Eufrasia ligt; een nachttafeltje, een hondenmand enzv. Eufrasia, een hond, later Valerius.

Bedrukt leest Eufrasia en demi-toilette een brief van moeder, die, in antwoord op haar schrijven, dat alles wèl gelukt is, haar eene tweede proefneming aanraadt, namelijk door het dooden van den schoothond van Valerius. Eufrasia besluit moeder te gehoorzamen.

[p. 56]

Valerius komt binnen. Het paar kleedt zich uit en Valerius stapt eerst in bed. De hond springt hem na, doch Eufrasia grijpt het dier in den nek, kwakt het tegen den muur en de hond blijft dood liggen. Valerius springt uit bed en tiert en raast. Zijne vrouw wijst weenende aan, hoe de hond met zijne pooten de schoone sprei bezoedeld heeft, klaagt over miskenning van hare zuivere beginselen en krijgt ten langen laatste Valerius tot bedaren, die met haar in bed stapt. Het gordijn valt.

Tusschen het III^e en IV^e tafereel Simfonie uit C mol, die het snurken der echtgenooten, het opkomen van de zon, het hanengekraai, het ontbijt en het koffijdrinken nabootst.

Vierde tafereel.

Eetzaal van Valerius: de tafel is geheel gedekt. Eufrasia. Calpurnia.

Eufrasia meldt den gewenschten uitslag aan hare moeder en verklaart dat zij nu, verzekerd van het vermogen harer tranen op Valerius, aan den jongen ridder zich met lijf en ziel wil overgeven, doch moeder raadt haar aan, om nog eene proeve te wagen. Verschillende gasten en Valerius zelf treden inmiddels binnen. Calpurnia fluistert aan hare dochter iets in en men zet zich aan tafel. Eufrasia verbindt met eene speld haar staatsiejapon aan het tafellaken en plotseling zeggende dat zij iets vergeten heeft, staat zij in allerijl op, doch sleept het tafellaken mede. Alle schotels rollen door en op elkander: verscheidene verbrijzelen op de hoofden der gasten, die achteruit stuivende de gansche tafel om verre werpen. Groot tafereel: Valerius ligt geheel bedolven onder de assi, etten en zwemt in de vlade rond; alle gasten liggen op en onder malkander. Calpurnia alleen en Eufrasia staan overeind en heffen den grafzang aan, welken het orchest voorspeelt. Het gordijn valt.

Tusschen het IV^e en V^e tafereel groote dans met pirouetten, uitgevoerd door acht barbiersjongens en acht sappeurs, waarbij de sappeurs op eene verwonderlijk vlugge wijze geschoren worden.

Vijfde tafereel.

Huiskamer van Valerius. De barbier, later Valerius, Eufrasia enz.

De barbier wordt door den huisknecht binnengeleid: zoodra de barbier het publiek ziet, begint hij te zingen, maar staakt het lied, nadat Valerius en Eufrasia geärmd zijn binnengekomen. Valerius geeft respectueus aan zijne vrouw te kennen, dat ze moet gelaten worden. Eufrasia is verwonderd en verzoekt de reden te weten. Nu volgt eene scène, welke het oorspronkelijke zijn moet van die tusschen Guij den Vlaming en Machteld, waarin Valerius haar duidelijk bewijst, dat zij verdoemd bloed in haar lijf heeft en daaraan alleen de parten zijn toe te schrijven om den boom af te houwen, den hond dood te slaan en hem beschaamd te maken voor al de gasten. Vergeefs smeekt zij om genade: hij haalt den dooden hond uit zijn zak en houdt haar dien voor als het corpus delicti. Zij bezwijkt eindelijk onder zijne bedreigingen en de barbier gaat aan 't werk, totdat zij door bloedverlies geheel flaauw valt. Juist treedt Calpurnia daarop binnen. Slot-groep: op het midden Valerius, die van de gelegenheid gebruik makende zich laat scheren. Ter linkerzijde de doode hond en de pot met bloed. Calpurnia ter andere zijde vraagt aan de weder bijkomende Eufrasia, hoe of zij over den jongen ridder denkt? maar zij wenscht hem naar alle duivelen en zweert, voortaan niemand dan zich zelve te zullen beminnen. Het gordijn valt.

Finale van het orchest. Allegorische voorstelling hetzij van de begrafenis van den hond of wel van den zegepraal der deugd.