De Brakke Hond. Jaargang 12

Désanne van Brederode
Sample-literatuur

Zonder generatiegenoot en collega Rob van Erkelens hiermee te willen voordragen als aanvoerder van een nieuwe beweging in de Nederlandstalige literatuur, geloof ik niettemin dat er een mooie toekomst ligt weggelegd voor het ‘sample-schrijven’. Me dunkt dat het lezen van volledige boeken met een kop en een staart, plaats zal moeten maken voor het lezen van pakkende, aangrijpende citaten, al dan niet verwerkt in nieuwe verhalen. (Dus niet in nieuwe pillen. Wie heeft er over pakweg vijftig jaar nog zin in bezigheden die langer dan een dag duren?) Ik kan me zelfs voorstellen dat er veel thematisch gerangschikte citatenboeken zullen verschijnen, zoals er nu al steeds meer bundels in de winkel liggen die niet een bepaalde stroming in de literatuur tot uitgangspunt hebben gekozen, noch een duidelijk afgebakend genre, maar slechts een herkenbaar thema als titel voeren. ‘Veertien Nederlandse Schrijvers over Homo-ero-

[p. 27]

tiek’ of: ‘Leven in oorlog - een bloemlezing’ zullen de nieuwe boeken heeten, gok ik zo.

Hoewel de schrijvers van deze boeken en postmoderne verhalen feitelijk niet méér zullen zijn dan samenstellers en verzamelaars, denk ik dat ze wel degelijk moeten beschikken over talent, visie en gevoel voor zeggingskracht, om uit complete oeuvres precies die fragmenten te isoleren die zelfs tijdloos en contextloos kunnen ontroeren, schokken, prikkelen of inspireren. Daarbij denk ik aan hedendaagse toneelregisseurs die nu al precies hetzelfde doen door bijvoorbeeld Griekse tragedies of onbewerkte Shakespeare-teksten hooguit van een nieuw decor te voorzien of van anderssoortige personages, om daarmee een verrassende, actuele voorstelling neer te zetten die desondanks trouw blijft aan de oorspronkelijke bedoelingen. Van toekomstige schrijvers moet niet zozeer gevraagd worden of ze wel in staat zullen zijn tot geven van een uitleg bij al bestaande literatuur; ik verwacht geen letterkundigen, eclectici en interpreterende (moraal-)filosofen die volslagen objectief en wetenschappelijk verantwoord de twintigste eeuw ‘onder handen’ zullen nemen. Integendeel. Ik verwacht kunstenaars die zowel de literaire erfenis als hun eigen creativiteit op waarde weten te schatten en het lef hebben om uit oud en recent materiaal iets te bouwen dat misschien zelfs wel duurzamer is dan sommige moderne boeken waarin een tijdsbeeld wordt geschilderd dat voor generaties na ons te specifiek is om nog interessant te kunnen heten. Daarnaast vraag ik me ernstig af, of bovengenoemde ‘sample-literatuur’ nog wel in boekvorm het licht zou moeten zien... Als de grenzen tussen oude en nieuwe boeken wegvallen door het samenbrengen van citaten, en als de grenzen tussen uiteenlopende auteurs wegvallen door het re-mixen van hun werk door een nieuwe auteur, zie ik niet in waarom de

[p. 28]

grenzen tussen verschillende kunstvormen nog langer overeind moeten blijven. Moet literatuur in een kaft? Moeten er herdrukken blijven komen van twintigste eeuwse boeken? Zolang er vraag naar is, wél natuurlijk. En vraag zal er misschien blijven naar romans en poëzie waarin de allerpersoonlijkste gevoelens en gedachten worden uitgesproken, waarin voldoende psychologische diepte schuilt om empathie bij de lezer op te wekken die hem in staat stelt zich mee te laten nemen door woorden. Literatuur die daar in mindere mate aan voldoet zou niettemin waardevol kunnen blijven wanneer er toneel van werd gemaakt, ballet of ‘totaaltheater’. Literatuur in clip-vorm kan een trend gaan worden, denk ik. Of, nog prikkelender, ‘literatuur interactief’. Tot iemand over tweehonderd jaar het boek weer uitvindt. Als iets nieuws.