De Brakke Hond. Jaargang 9

[p. 115]

Eddy van Vliet
De laatste dagen van 1991

Zondag 29.12.1991

Het hebben van een kater biedt het voordeel dat je niets van jezelf hoeft te verwachten. Je kan heerlijk kuieren door je onsamenhangende gedachten, een versregel oprapen om hem onmiddellijk weer te laten vallen, blind naar de boekenkast staren, een willekeurige vrije zender beluisteren zonder te merken dat er onafgebroken hammondorgel wordt gespeeld. Kortom de uitgelezen stemming om de boekenbijlage te lezen. En het wonder geschiedt.

Mijn adrenaline waarvan ik dacht dat zij te slapen lag, rekt zich uit, richt zich op en holt door mijn bloed bij het lezen van de in De Standaard der Letteren gepubliceerde index der boekenrecensies 1991. De belangrijkst geachte culturele krant van Vlaanderen slaagt erin om op een totaal van 788 recensies twee oorspronkelijk in het Nederlands geschreven dichtbundels te bespreken, een en ander omkranst door de welwillende aandacht voor negen poëziebloemlezingen. Ik ben te moe om een en ander in percentages uit te drukken maar iets in mij zegt dat elf op 788 beschamend weinig is. Mijn adrenaline roept: waar is mijn zweep, waar timmer ik de schandpaal?

Ik trek mijn jas aan en ga met Goedele naar de Vogeltjesmarkt. Ik ben gek op markten. Een beetje ongeordend kopen, ademloos luisteren naar de pathetische overredingskracht van de marktkramers, de geur van fruit en bloemen, de schoonheid van diverse huidskleuren. Mijn vrouw vraagt een verkoper naar de prijs van een antiek poppenwagentje. Haar gebrekkige beheersing van het Antwerps dialect wreekt zich. In een imitatie Hollands wordt haar toegesnauwd: 350 gulden. Als zij de man in kwestie duidelijk maakt dat zij Antwerpse is, wordt de prijs niet alleen in Belgische munt uitgedrukt maar tevens bijna gehalveerd, met de verontschuldiging dat het toch practisch alleen ‘Ollanders’ zijn die komen kopen. Het weze toegegeven,

[p. 116]

het racisme van de Antwerpenaar beperkt zich niet enkel tot kleurlingen. De tijd is wellicht niet meer ver af dat in een der grootste Europese havensteden alleen nog de bewoners die gedurende tenminste vier generaties binnen haar stadswallen hebben gewoond zullen getolereerd worden. Een staaltje van die tolerantiedrempel werd onlangs nog door onze burgemeester gegeven toen Luc Perceval hem de in Antwerpen wonende Nederlandse auteur Benno Barnard voorstelde en hij hem verwelkomde met de gevleugelde woorden: ‘Daar hebben wij er al genoeg van. Vooral op zondag.’

Voor mij begint zondag pas echt om 2 uur 's middags. Het uur waarop de leden van onze pétanque-club ‘La Boule Parquée’ zich voor het café ‘Het Nachtegaaltje’ verzamelen.

Gewoontegetrouw komen Goedele en ik te laat. Vanuit mijn auto zie ik de vrienden staan die mij de laatste twee jaar door de moeilijkste periodes hebben geloodst. Daar staan ze dan: Jan en Lia Calewaert, Jan en Andrea Van der Borgt, Veerle de Wit en Hugo Claus, Jan en Simonne Vanriet. Ik voel mij gelukkig: niets hoeft, niets valt te vrezen, niets moet bewezen worden, het bedrog en het verraad liggen ver weg in het verleden.

Morgen vertrekken wij met zijn allen naar Fort-Mahon aan de Noord-Franse kust.

Maandag 30.12.1991

Heden ochtend met het ware vakantiegevoel wakker geworden: een beetje zenuwachtig, zin om op te staan en de geur van vers stokbrood op te snuiven. Na het ontbijt meteen de dag een flinke duw in de goede richting gegeven en in een warm bad de verhalenbundel Vrome Leugens van Irène Dische uitgelezen. Intrigerende verhalen waar het zelfbedrog centraal staat. Terecht schrijft zij dat het het zelfbedrog is dat de mensen van elkaar onderscheidt. Ook niet mis vind ik haar uitspraak over artsen die wiedend en hakkend door de jungle van de mensheid wandelen, af en toe een vogel schieten en zich inbeelden dat zij verantwoordelijk zijn voor alles wat toch al bloeit.

[p. 117]

Het lezen van een mooi boek doet uitkijken naar een nieuw mooi boek. Ik steek de verhalenbundel Niets voor niets van Walter Kirn in mijn koffer samen met een walgelijke hoeveelheid sigaretten en sigaren.

Om 10 uur stipt staan Veerle en Hugo voor de deur. Warmte. De reis kan beginnen.

Ik heb de slechte gewoonte om de meest onooglijke notities, bioscoopkaartjes en allerhande drukwerk in mijn vestzakken te stoppen. Sommige papiertjes houden het er jaren vol en nemen de vorm aan van besmeurde minizakdoekjes. Ter hoogte van De Pinte haal ik een in vier gevouwen stuk glacé papier uit mijn zak waarop de cadeautips van Fnack vermeld staan en besef eens te meer dat het nooit meer goed komt met Vlaanderen. Vader en Oom moeten zo nodig verblijd worden met een boek over Decoratieve Verftechnieken. Oma dient haar winteravonden door te brengen met het lezen van Het Fraaie Gelaat van Vlaanderen en Boudewijn, terwijl Opa ademloos Serres en Wintertuinen verslindt. Moeder mag lezen daar waar zij anno 1992 nog steeds thuishoort, nl. in de keuken, in dampen gehuld en gebogen over Eten en Laten eten. De enige die recht heeft op literatuur is Dochterlief met Daantje de wereldkampioen. Uit eerbied voor Het verdriet van België geef ik geen lezing van deze oproep aan Vlaanderens lezerspubliek.

Fort-Mahon. Als schildpadden die net uit hun ei zijn gekropen, lopen wij naar het strand waar bittere kou en snijdende wind ons in onze overtuiging sterkt dat de mensheid uitsluitend door de pétanque kan gered worden. Slechts de duisternis is in staat om ons van het strand te verjagen. De kroeg wacht.

Zij heet ‘Bar de la Plage’. De patron heeft een door een Vastberaden alcoholgebruik verwekte en door de zeewind aangewakkerde gelaatskleur. Hij aarzelt niet om ons vrijwel onmiddellijk zijn vrienden te noemen nadat wij hem duidelijk hebben gemaakt dat wij geen Duitsers zijn. Fier stelt hij zijn zoon voor die niet alleen rijkswachter maar tevens accordeonvirtuoos is.

[p. 118]

Met een verbazingwekkend gebrek aan geheugen werkt hij onze bestellingen traag en onafgebroken af.

Onduidelijke figuren met ringbaard en zeemanspet sleuren zakken met aardappelen uit de kelder om er nadien opnieuw het café mee te betreden en ze naar hun plaats van afkomst te brengen. Smokkel of geheugenverlies? Nooit zullen wij het achterhalen.

Dinsdag 31.12.1991

Onze vriend Jan Van der Borgt is een gevreesd wandelaar. Als hij tijdens het ontbijt achteloos enkele stafkaarten tussen de croissants legt, weten wij hoe laat het is. Vluchten kan niet meer. De duurtijd van de in zijn reisgids beschreven wandelingen varieert tussen twee en vijf uren. Angst. Wij kiezen voor het minste kwaad en vangen een twee uur durende tocht aan. Een bescheiden doch goed bedoeld nieuwjaarsgeschenk voor onze longen. Geen duin zal ons weerstaan, geen jager zal ons van het voorgenomen pad verjagen, hoewel het geluid van neervallende hagel ons even aan de uitvoering van dit voornemen doet twijfelen.

Drie uren later staan wij opnieuw voor het hotel, waar wij door Hugo Claus, die wegens een acute en onweerstaanbare leesdrang was achtergebleven, verwelkomd worden.

De hele middag worden al onze handelingen, uitspraken, blikken en bedenkingen beheerst door de pétanque. Wij spelen met een wilskracht die in staat is om de meeuwen het zwijgen op te leggen en de branding kilometers ver terug te drijven. De om onze oren en monden gewikkelde sjaals, de tot over onze wenkbrauwen hangende bontmutsen en hoofddoeken en de nauwelijks zichtbare stukjes paars gekleurde wangen geven ons het uiterlijk van Koerdische krijgers.

Na het spel trekken wij opnieuw naar ‘Le Bar de la Plage’ waar wij ons onmiddellijk op een nieuw spel werpen: de Pictionary. De zandloper wordt op tafel gezet, de viltstiften worden uitgedeeld. Ik durf er niet aan denken welke indruk

[p. 119]

onze spastische gebaren, kreten en lachbuien moeten hebben achtergelaten bij de schaarse en norskijkende tooghangers.

Het televisienieuws van acht uur maakt mij woedend. Dubrovnik, waar ik op huwelijksreis was, kapot geschoten, honger in de vroegere Sovjetunie, de Suite Royal van de Carlton te Nice waarin de overnachting een half miljoen Belgische frank kost, François Mitterrand die oproept tot vrede daar waar hij een jaar geleden op precies hetzelfde uur een nakende oorlog tegen Irak goedkeurde.

De met sterren en bellen omzoomde tekst op het nieuwjaarsmenu voorspelt de grootste verschrikkingen: zeven gangen, dans, ambiance cotillon en middernachtelijke champagne.

Rond 22 uur slaat het onheil toe. De bazin van het hotel deelt met vaste hand aan een tachtigtal gasten plastic zakken uit, gevuld met serpentines, blaaspijpjes, gekleurde bolletjes in papier-maché, toeters en hoedjes. In de overlevingspaketten van de jolijt ontbreekt enkel confetti. Niets is perfect.

Enkele uren later wordt er geschiedenis geschreven. Wij verbroederen met de door het dolle heen geraakte Fransen die monden tekort komen om hun toeters in te steken. Zwetend onder onze feesthoeden hossen wij achter elkaar door de eetzaal en omhelzen geknield vreemde, eveneens geknielde mannen en vrouwen. Als de discjockey ‘In the mood’ draait, weet ik niet meer in welk oorlogs- of bevrijdingsjaar wij verzeild zijn geraakt. Eén ding weet ik zeker; de foto's van onze groep zullen in zwaar bewaakte kluizen worden opgeborgen.