De Brakke Hond. Jaargang 9

[p. 4]

[nummer 33]

Bart de Man
Nolens volens heilig

De Bossen van Vlaanderen liggen in de buurt van Hoek van Holland en hun bewoners zijn vaak bezeten door eenzelfde graad van hemeltergend artiestendom. Ik ging op bezoek bij de Vlaamse Heidegger die in de bossen van Edegem zichzelf tormenteert en daar nog versjes over maakt ook: ‘De hele dag hing hoofdpijn als een hete lamp in het verstand.’ Geef toe: dergelijke confidenties in al hun beeldrijke migraine doen de lezer zelf naar het hoofd grijpen. Trouwens, Leonard Nolens vindt in die typische bescheidenheid van hem dat hij voor het formuleren van zo'n beginnersversjes zijn leven lang dient onderhouden te worden door de goegemeente. Verlicht poëzie-despoot Nolens: ‘Ieder land moet minstens tien mannen onderhouden die denken voor (en gedeeltelijk in de plaats van) de bevolking; tien wijzen zonder beroep, die dag in dag uit bezig zijn, elk voor zichzelf, op te schrijven wat er gebeurt in en rondom hen.’

Toen onlangs zijn verzameld poëtisch oeuvre werd gepubliceerd onder de al even schokkende en ongelofelijke directe aanspreking met Bond-zonder-Naam-allures Hart tegen hart stond Noord en Zuid aan zijn boshut te gluren hoe de heilige Leonardus dat voor mekaar bracht. Zegt hij immers zelf niet op pagina 463 bij wijze van genereuze verantwoording voor een dergelijke lawine van poëtische hartigheden: ‘In dit boek staat alles wat ik goed vind.’ Ed Leeflang (Noord) en Bernard

[p. 5]

Dewulf (Zuid) lagen in de Kerstdagen aan de voeten van de meester en ziedaar: volgens Ed staat er in Leonardus' ‘kluis’: ‘Een grote tafel, twee stoelen uit het ouderlijk huis en een houtkachel’ ( Vrij Nederland , 21-12-91). Volgens Bernardus ( De Morgen , 27-12-91) hoort er ook nog een fauteuil bij. En waar is de kapstok waaraan Nolens zijn ego's hangt en zijn zweepjes?

Spreken over zijn werk doet Sint-Leonardus niet graag vermits zijn werk al sprekend genoeg is: ‘Als journalisten hem vragen komen stellen, moet hij het werk nog eens doen. Hùn werk. Het zint hem niet’ (aldus Ed). Mij zint het werk van Nolens in al zijn anachronistische grootsprekerij ook niet. Als ik het geworstel van de estheet met de kreatieve engel wil meemaken in al zijn glorie, lees ik liever het origineel van zeventig jaar geleden bij Benn of Rilke. Nolens' afzienerig geschrijf met zijn brallend exhibitionisme is alleen maar tweedehands. Als een poëtische ambtenaar bij het kleinburgerlijke ministerie van Grote Kunst - onderhouden door ‘Zoet’ Leen en staatssubsidies - pendelt hij elke dag heen en weer met de bus tussen zijn woonst in Antwerpen en die fameuze kapel om daar te wachten op ingevingen uit den hoge. Kan het nog banaler?

Wie Nolens' dagboek erop naslaat, hoort het ruisen van het orakel met al zijn pijnlijke platitudes. Een lichtjes verkouden flagellant over zijn lievelingsbezigheid: ‘Het heeft er veel van weg dat ik pijn moest krijgen om mijn eigen stem te vinden. Wat haat ik die stem.’ Een autentiek gesprek met de stem die spreekt zoals het inderdaad gedrukt staat in zijn dagboek Stukken van mensen . Voorwaar een onthullende ervaring!

Volgens uw acolieten pendelt u ‘in principe elke dag’ (Ed) ‘een kwartier met de bus’ (Bernard) naar uw ballingsoord in Edegem. Zo een busrit werkt allicht heel inspirerend?

STUKKEN VAN NOLENS 1: ‘Toen ik vanmiddag de bus wou nemen naar Edegem, moest ik me dwingen om in te stappen. De autobus zat volgeladen met schoolkinderen. Van

[p. 6]

zulke grote groepen gaat altijd een ontzettende agressiviteit uit, alsof ik word geëlektrokuteerd door duizenden ogen. (Sint-Leonardus kijkt me als in zielepijn aan; ik knik hem begrijpend toe en vraag me af waarom hij dan geen taxi neemt) Vroeger trachtte ik hardnekkig mijn aandacht te concentreren op een afwezige (Leen) of op mijn werk. Toen dat niet lukte greep ik, zoals vandaag, naar een boek: Les confessions van Rousseau. De leestijd doet de ‘werkelijke’, de pijnlijk trage tijd te midden van de agressieve groep vlugger verlopen. Als ik het waag op te kijken van mijn boek, ben ik verloren. Aangekomen in Edegem, tracht ik me vol te laten stromen met wolken en gezichten, met de bloeiende forsythia's en de stilte van de Lentelei.

Kijkt u nooit eens naar buiten tijdens die marteltocht van zeggen en schrijven vijftien minuten?

STUKKEN VAN NOLENS 2: ‘Vier jaar lang met de bus voorbij een winkel gereden, waarboven in koeien van letters geschreven staat: J.H.Kennis - Levensmiddelen. Nu pas dringt het tot me door dat die naam een Nederlands woord met een specifieke betekenis is. Ik had bij J.H. Kennis nooit aan kennis gedacht.’

Terwijl dynamische mensen van uw leeftijd ondertussen het land naar een volgende economische piek stuwen zodat het artistieke leven eveneens kan bloeien, zit u als dichter op een doordeweekse namiddag in uw blokhut (onderbreekt me plots en ontneemt me zonder meer het woord)...

STUKKEN VAN NOLENS 3: ‘Terwijl dynamische jonge mensen van zijn leeftijd (Dichters en andere waanzinnigen spreken vaak over zichzelf als over een ander) het land afrijden als vertegenwoordigers, een enthousiaste klas de ethische ablatief inlepelen, in het zweet huns aanschijns de nieuwste Toyota in elkaar boksen of hijgende vrouwen een kind uit het lijf rapen, zit de dichter om drie uur op een doordeweekse namiddag in zijn patisserie en troost zich met het verorberen van een enorme wafel met slagroom en gekonfijt fruit.

[p. 7]

Wanneer u voor één keer niet naar de patisserie bust maar naar uw dichterlijk inspiratienest; wat voor schokkende dingen gebeuren er daar dan wel eens dat u de deur naar de wereld achter u dicht slaat?

STUKKEN VAN NOLENS 4: ‘Een bruin elastiekje maakte daarnet bij het oprapen een verdachte beweging, het sprong uit mijn hand en lag nadien in een andere slaap op de keukenvloer. (Sint-Leonardus pauzeert triomfantelijk, allicht om die gewaagde beeldspraak van een slapend elastiekje tot mij te laten doordringen) Een minuut later, terwijl ik het hete water uit de boiler liet stromen voor een kop koffie, zag ik in de spoelbak een spin bijna verdrinken. Ik hielp haar met een lepeltje op de rand.’

Volgens Hugo Brems en Dirk de Geest bent u ‘de meest gewaardeerde Vlaamse dichter uit de generaties die tussen zestig en tachtig debuteerden’. Ed en Bernard spraken u zowaar zalig tijdens hun journalistieke heiligverklaringen - inclusief uw sacraal portret - in de Kerstdagen. En niemand minder dan Joost Zwagerman maakt zelfs een ‘revérence’ voor uw ‘hartstochtelijke, onverzoenlijke poëzie’. Bent u inderdaad een beetje heilig, Sint-Leonardus?

STUKKEN VAN NOLENS 5: ‘Leonard Nolens is een creatie van Leon Nolens: de wansmakelijke heiligverklaring van een luis. (ontsteekt plots in een heilige furie) Ik ben geen heilige, godverdomme, ik zoek geen pijn. Mij zijn geen rampen overkomen, geen armoede, geen verraad of ontrouw van vrienden of geliefden, geen vreselijke ziektes, dus: waar heb ik het over? Maar er is pijn, pijn, pijn, en ik weet niet waaraan. Pijn aan de man (is dit een heimelijk prikje in mijn richting: Bart de Man?), aan de mens in mij die niet naar buiten kan? Whisky. Slaap. Tot morgen, Leon? (Zie bovenvermelde opmerking over dichters en zwakzinnigen...) Ik berust in niets, met niets heb ik vrede. Ik leef bijna steeds op het scherp van de snede. En niemand ziet het. Ook Leen niet. Dat hoeft ook niet. Laat me maar doen. Ooit zal

[p. 8]

blijken wie ik was. Niemand weet welk duivelachtig monster van goddelijkheid opgesloten zit in de charmante teddybeer die ik lijk. Overdenk het bestaan van een schrijver die samenleeft met een vrouw die niet kan lezen.’ (Dit laatste is inderdaad een uit zijn verband gerukt citaat, waarvoor mijn excuses)

Ontroering is u nochtans niet vreemd...

STUKKEN VAN NOLENS 6: ‘Wij zijn gemaakt van sterren, en dat vind ik een zeer ontroerende vaststelling - wetenschap en poëzie... Lange, blonde, slanke vrouwen met grote borsten en spillebenen: ontroering.’

Ondanks uw pijnlijk gereutel en uw koesteren van de eenzaamheid bent u eigenlijk een gevoelig mens die voortdurend op zoek is naar de ander in een perfecte communicatie van godgegeven eenvoud?

STUKKEN VAN NOLENS 7: ‘De kunst van het converseren: woorden die uren lang hangen te vrijen, hangen klaar te komen in de ruimte tussen twee monden. Een kamer, een wereld vol mensen die alleen maar spreken als ze iets te zeggen hebben, iets waar je enkele dagen van kunt eten. Een man stelt na een lange stilte de vraag: “Wat is het leven?” De vrouw tegenover hem kijkt verveeld geeuwend door het raam en antwoordt: “Het leven is de buitenkant van de dood.” (Geef toe: Nolens is een uitermate wijs man, ook al zegt hij er onmiddellijk bij dat die boutade allicht ontleend is aan Fernando Pessoa. Dit is Nolens ten voeten uit: anderen napraten als zichzelf en dan maar kronkelen en zweten tijdens het uitbraken van al dit déjà-lu's) Ik verlang naar zo'n kamer, zo'n wereld. Geen gezanik over spruiten met varkenslappen, zomervakanties, zilverwerk van Christophe, het aantal uren slaap en dure pensioenverzekeringen. (Smakt met zijn tong) Plots, tijdens een boeiende discussie over onthecht leven, het onstilbare verlangen naar een kop flink gepeperde kervelsoep.’

[p. 9]

Is er nog iets dat u kwijt wil aan onze lezers voor ik u alleen laat met uw afgrondelijk aftandse en excessief existentiële twijfels en dergelijk gratuits meer?

STUKKEN VAN NOLENS 8: ‘De essentie van het kakken is niet de drol, maar de behoefte zich te ontlasten. (Denkt na over het gewicht van zijn woorden, kreunt daarbij lichtjes) Ik hou niet van de mensen, ik hou van de mens als gegeven, als mogelijkheid. (Dus toch een heilige die zijn medemens het liefst ziet verrekken in een concentratiekamp; zolang ze hem maar met rust laten in zijn patisserie of in zijn blokhut aan de Lentelei. Alsof hij mijn gedachten heeft geraden, stelt hij nog een retorische vraag) Waar zal dit eindigen, Leon?’

Wij weten ondertussen het antwoord op die retorische vraag. Het zal eindigen in prijzen, veel prijzen en in aanbidding. Amen!