De Brakke Hond. Jaargang 7

[p. 160]

K. Peeraer
Grijze jassen en Mongoolse hotpot. Geen blaam.

Het is wachten op de trein naar Nanning. Hij zal me op weg zetten naar Kashgar, naar Indochina ook, hoewel ik dat laatste nog niet weet. Het station ligt tussen de velden. Het meisje achter de tralies lacht vriendelijk. Het woord Nanning komt vlot over mijn lippen. Al even moeiteloos vertel ik het smoesje dat ik een student ben in Taiwan. De weinige lessen Chinees die ik van Li Cheng Fu kreeg, werpen vruchten af. Ze geeft me zonder aarzelen een goedkoop ticket. Ik speel het spel van de regulaties onberispelijk. Taiwan is volgens Beijing een Chinese provincie. Alleen in China werkende of studerende buitenlanders hebben recht op kaartjes aan volksprijzen. Ik hoef haar niet eens mijn Taiwanese, ‘made in Hong Kong’ studentenkaart te tonen omdat ik zo onberispelijk vals speel in deze tijd van liberalisering waarin het ieder voor zich is, zoals Cheng Fu beweert. Een vleugje pragmatisme kan geen kwaad. Ik wil zolang in dit land blijven als ik kan. Niets doet me naar huis verlangen en ik ga zo ver reizen als ik van mezelf eis, tot in Kashgar, nog zo'n X duizend km per trein, kilometers die me beter uitkomen aan volksprijzen.

Groter dan de nood om regulaties te omzeilen is de nood aan winterkleren. Ik zit opnieuw in de kou; vijf graden boven nul en mistig. Op Hainan was ik dit grijze weer bijna vergeten. Ik haal twee katoenen dekens boven, terwijl ik de ‘verdwijning’ van mijn jas in Sanya vervloek, en zet me tussen twee mannen die warm zijn ingeduffeld. Ze begrijpen mijn nood en schuiven dicht tegen me aan. De wachtzaal is zes meter op zes en uitgerust met houten banken. De tijd draalt. Kah bladdert. Hier en daar zit metselwerk bloot. De koude dringt door mijn doeken. Halfvijf. De trein vertrekt om tien uur. Ondanks de gewatteerde jassen aan mijn beide zijden kan ik maar niet indutten. Nog vijf uur en het is stil in de zaal. Heel af en toe breekt kindergeschrei door de lange wachttijd. Nog vier uur. Ik ga buiten en kan er kiezen tussen twee eethuisjes, allebei even kil als het station. Ik neem het linkse en bestel een hete soep. Eén van de twee

[p. 161]

mannen die naast me zaten, zet zich tegenover me. Het meisje dat bij hem is, hurkt haastig voor de ingang. De spleet in haar broekje schuift vanzelf open en haar water stroomt tot voor de houtskachel waar het de gloeiende asse sissend dooft. Wanneer haar vader, of is hij een nonkel, ziet dat ik toekijk hoe water en vuur op mekaar reageren, doet hij teken dat ze dringend moest vanwege de koude. De kok maakt een opmerking waarop ze haar hoofd schuw in de wachtende arm legt. We eten onze maaltijd in stilte. Alleen het geslurp van noedels is hoorbaar. Wanneer hij gegeten heeft, haalt de man een bamboepijp uit zijn tas, giet er water in en vult de kop met tabak. Hij reikt ze aan. Nog steeds geen woorden en toch verbreekt zijn gebaar de beklemmende stilte en wachttijd. Het meisje kijkt gespannen toe. Ik zet mijn mond op de open bamboestam, wacht tot de brandende lucifer de kop verlicht en trek diep. Naargelang het gelurk in de pijp aanzwelt, stijgt haar enthousiasme. Ze klapt in haar handjes. In één trek zuig ik de smeulende tabak door het bodemgaatje van de kop de verdwijning in. De rechtstreeks ingehaalde nicotine vindt langs mijn longen een weg naar mijn bloed en hoofd. Ik laat me op mijn stoel vallen en voel de kortstondige verdoving door me heen gaan. ‘Hao’, zegt de man - zijn eerste woord - en rookt dan zelf. Ik bestel rijstwijn. Na de stilte verdwijnt nu ook de verkleuming. Op een ogenblik dat de koude, de vreemdheid en het gebrek aan communicatie een dieptepunt veroorzaken, doet dit banale voorval deugd en lijkt alles inderdaad weer ‘goed’. We houden de fles bij ons en met elke kop giet ik een dosis warmte naar binnen. Ik voel niet langer de banaliteit, maar wel een vreugde die zo groot is dat ik me nadien afvraag of ik manisch ben.

De conducteur laat me niet eens gaan zitten. Ik moet hem volgen nog voor de trein begint te rijden. Hij brengt me naar de slaapwagen. ‘Mei you’, zeg ik enkele keren, een woord dat ik heel goed ken omdat het me voortdurend wordt toegesmeten. Het is de ultieme negatie, goed voor al wat niet mag, kan, moet of voorhanden is. Het wordt een korte nacht, en ik kan hem net zo goed pijprokend doorbrengen op een houten bank als hier in

[p. 162]

een luxueuze coupé met gordijntjes, vier ligplaatsen en porseleinen theekoppen. De man laat echter niet af. Hij lijkt er wel belang bij te hebben. Ik herinner me dat er kan afgeboden worden en vraag hoeveel dit pleziertje mag kosten. ‘Vijfentwintig yuan.’ Ik pak gedegôuteerd mijn tas en stap naar de deur. ‘Negen yuan.’ Wat een mens niet nodig heeft, krijgt hij steeds aan de beste voorwaarden. Ik draai me om. Na wat over en weer gepraat en de nodige misverstanden komen we tot een overeenkomst: vier yuan, wat me een normale Aziatische prijs lijkt. De man schudt meewarig zijn hoofd. Ik doe hetzelfde, terwijl hij het geld in zijn eigen zak steekt.

Nanning, zes uur 's morgens. Het is druk op straat. Ik heb hier niets verloren. In het tweede hotel mag ik al binnen. Ik beschouw mezelf gelukkig. In de moderne hal lopen personeel en goed geklede klanten rond. Buiten geen illusies. Fietsers en voetgangers halen plasticbeschermers boven. Het is beginnen regenen. Ik heb er genoeg van. Vandaag koop ik een winterjas. Ik weet heel precies welke: een grijze, gewatteerde die tot aan de knieën reikt. Grijs omdat hij moet passen bij de lucht en de nieuwe betonnen constructies die aangepast zijn aan het weer en me daarom beter en beter bevallen. Klassiek Chinees ogende posters plakken op voordeuren, maar de helden zijn proletariërs, bonkige ruiters van het Volks Bevrijdings Leger op Brabantse boerenpaarden. Ik krijg er honger van en zet me in de rij voor een eethuis. Het groot aantal wachtenden zou een garantie voor kwaliteit moeten zijn. Rijkere Chinezen lopen ons voorbij, de trappen op. Boven worden dezelfde broodjes geserveerd, hoewel vlugger en in een aangenamer kader. Het is geen geheim dat er klassen bestaan in een klassenloze maatschappij. Beneden is het even wachten omdat er geen broodjes meer voorhanden zijn. Boven uitgedeeld, denk ik, maar het geeft niet want ik heb tijd zat. In een hotel is het ook al van belang tot welke categorie je behoort. Wie je bent, bepaalt uiteindelijk de prijs. Daarnet zag ik vier verschillende prijzen voor eenzelfde kamer. De man achter de counter bedacht me onmiddellijk de hoogste voor een

[p. 163]

eenpersoonskamer. Ik ging heel nadrukkelijk niet akkoord en converseerde blijkbaar voor een keer op de juiste toonhoogte. Hij raakte overtuigd van mijn studentenstatus en liet me meteen zakken op de bodemprijs, een bijna proletarische aanbieding voor wat achteraf een deluxe vertrek bleek te zijn: twee rollen w.c.-papier - geen krantenpapier -, een toilet met waterspoeling in een badkamer met ligbad en heet water, een balkon en glas op de schrijftafel. Mag ik me dan eindelijk een heel iemand voelen, een gevierd kuiser die niet in een volkshotel hoeft te slapen? Of ben ik aangenaam afgezonderd van het China dat ik kom bekijken?

De gestoomde broodjes laten op zich wachten. Als tijdverdrijf diep ik in de eeuwenoude organisatorische talenten van de Chinezen. Nergens op de planeet bestaat zo'n indrukwekkende bureaucratische machine. Ze schuift miljoenen dossiers in de gewenste orde. Men zou er de Chinese Muur mee kunnen vullen, mocht die nog volledig zijn. Dat zou echter onpraktisch zijn. Om een dossier van één van de duizenden Li's op te diepen zou men dagen onderweg zijn.

Het keukenpersoneel werkt zich krom. Voorgesneden plakjes deeg krijgen een gehaktvulling, gaan de bamboezeven in, die zes hoog worden gestapeld en op het vuur gezet. Verkoopsters tassen de gestoomde broodjes in metalen kommen. Voor twee bonnetjes krijg ik er vier. Ik haal een potje soyasaus met chillies en begin te eten, te smakken in navolging van de anderen. Het gekruide vlees stimuleert mijn maag. Ze stoot luid op. Ik ruik look bij mezelf en dat stemt me tevreden. Mijn ingewanden worden er proper van. Na het bad van daareven is de lijfelijke schoonmaak zo goed als gedaan. Alleen nog een bezoek aan een kapsalon. Ook daar veel volk. Langs de lange spiegelwanden tel ik dertig roodlederen stoelen en laat me in één ervan wegzinken. Ik sla de Daily China open, elke dag acht bladzijden dik. Universiteitsstudenten van Xian, zo lees ik, dachten dat Prince de zoon was van de Britse koningin, logisch toch, Michael Jackson een oud-president van de Verenigde Staten, de Beatles

[p. 164]

een kleinburgerlijke familie uit Engeland en Madonna de eigenares van een fastfoodketen. Beroemd worden zegt me vanaf nu niets meer. De grootste bevolkingsgroep van de wereld zou me niet eens kennen. Een struise Chinese mama legt me een hete, natte doek op het gelaat en ik zink verder in mijn stoel. Dit doet deugd, China doet me deugd. Hoe kan het ook anders in een land waar vrouwen mannen scheren en waar men zegt dat Sting een gevaarlijk insect is. Negen trekken met het mes en ik ben geschoren. Geen man die me tot nog toe zo efficiënt heeft aangepakt. Ik ben onder de indruk en vraag of ze mijn haar wil knippen. Na precies drie minuten is ze met me klaar. Langs de zijkanten ben ik bijna kaal. Boven gaat mijn haar de hoogte in en op mijn voorhoofd heb ik enkele klissen kunnen sparen. Toevallig een modieuze snit waarvoor men in de meeste ‘ontwikkelde landen’ een half uur uittrekt. Ontwikkeling is een vreemd begrip. Tevreden geef ik drie mao en half en verban definitief de gedachte dat het de beruchte luidsprekers zijn die het haar van Chinese mannen doen rechtop staan. Ik wil haar wat drinkgeld geven, maar ze weigert. De tarieven zijn vastgesteld.

Buiten regent het pijpestelen. Ze storen me evenmin als ze een Bouddha in topvorm zouden storen. Ik heb vanmorgen bewondering voor de Chinezen. Ze negeren de ongemakken en de triestheid van de regen met spreekwoorden: ‘Regen is per slot van rekening alleen maar regen. Het is geen slecht weer.’

Zo sta ik in de regen met een erg fris humeur en een al even overdreven, modieus verlangen dat me door de straten drijft, het verlangen naar een gewatteerde jas van het soort dat één op twee Chinezen draagt. Enig probleem is dat bijna iedereen een kakigroene heeft en ik een grijze wil. Verder mag, nee, moet hij dezelfde imitatie pelsen kraag hebben, dezelfde lengte, dezelfde dubbele rij knopen en dezelfde klokvorm. Ik ben bereid me doornat te laten zeiken voor zo'n jas en een hele dag kou te lijden. Mijn moeder moraliseerde vroeger: ‘Wie niet naar het leger wil, zal geen kaki dragen.’ Ik wilde niet naar het leger,

[p. 165]

droeg geen kaki en ging niet naar het leger. Ondanks de twaalfduizend kilometer die me van haar scheiden, doorkruis ik Nanning op zoek naar grijs omwille van haar en omwille van mijn bourgeois verlangen. Warenhuisverkopers kunnen me niet helpen. Na een uur of wat heb ik door dat de dag die zo fris was begonnen, lang en moeilijk zal worden. De platanen langs de straten druipen. Ik ril. Overal zie ik kaki en niets dan kaki. Om vier uur ben ik alle klerenzaken van de stad minstens eenmaal binnen- en weer buitengelopen zonder succes. Ik vrees dat ik elke jas gezien heb die er te koop is. Ik dool nu door zijstraten. Kinderen en ouderlingen plakken stekkedoosjes of maken speelgoed uit oud blik in ateliers. Zelfs de kleine nijverheid voel ik zo betrokken raken bij die nu bijna mythische, grijze nachtmerrie van een jas. Een grootmoeder wast in een steeg, niet met de hand, maar met een machine die ze heeft buitengesleurd. Ze draagt water aan en knoeit met verlengdraden. Binnen is geen plaats om de machine te laten draaien, alleen maar om ze op te bergen. Van zodra het even ophoudt met regenen, rijgen oude vrouwen de was aan bamboestokken waarvan ze één uiteinde aanreiken aan hun overburen zodat de straatjes overkoepeld raken. Ik kijk automatisch naar omhoog als ik plots onder een donker gevaarte sta. Een zware stok steekt door twee mouwen en schouders. De opstaande kraag heeft de uitdagende ronding van een grijnslach. Het vogelverschrikkerig ding overspant de beschikbare ruimte tussen twee woningen en is grijs, gewatteerd en positief jasserig. Ik voel me rot. Een oude man biedt me een pijp aan en een kop thee. Hij vraagt me of ik het niet koud heb zonder jas. Ik verslik me, maar uiteindelijk daagt het in me. Il faut tuer son père et baiser sa mère. De bouddhisten zeggen dat men zijn meester en de Bouddha moet doden. Dat is echter onmogelijk. De Bouddha is al meer dan twee millennia dood en voorlopig voel ik niets voor zelfmoord. Ik weet alleen dat het een groene jas zal worden. De jas van de gewone Chinese man en vrouw, de jas van de Chinese soldaat. Ik bedank de man voor zijn goede zorgen en vitale vraag en stap meteen naar de dichtstbijzijnde klerenzaak. Zonder aarzelen koop ik er de

[p. 166]

langste, groene, gewatteerde jas. De verkoopster lacht hoofdschuddend. Ik herken haar. Het is onze derde ontmoeting van de dag. Al na vijf minuten voel ik een warmte die de ongemakken van de voorbije kille dagen uitdrijft. Alleen het gewicht is even wennen en toch voel ik me een stuk lichter nu de last van het zoeken van mijn schouders is en vervangen door vier kilo jas. Ik ben klaar voor Noord-China waar de winter nog voor sneeuw zorgt en de eerste bejaarden van het prille Chinese nieuwe jaar een depressieve klimaatsdood injaagt.