Historie van de borchgravinne van Vergi

(1988)–Anoniem Borchgravinne van Vergi, De– rechtenstatus


Hoe die hertoghinne uutbracht dye heymelicheit vander borchgravinne van Vergi. Die hertoghe voerseyt hadde jaerlijcx voor een wijse dat hi altijt open hoof hyelt op Sinxen dach voor sijn edele heeren, vrouwen ende joncvrouwen. So ghevielt op een tijt dat dye hertoghe ontboodt sijn heeren ende vrouwen om ten hove te comen totten hertoghe om met hem hof te houden ende goet chier te maken ende hulpen hem onderhouden den dach sijnder gebuerten met blijscappen. Soo quamen si allen ten ghebode des hertoghen, daer oock metten eersten mede quamen dye borchgravinne van Vergy, dye seer blijde was. Als nu dye hertoghinne sach die borchgravinne van Vergy, soo ontstack de hertoginne in haer aensicht van grooten nijde als een vier, maer si sweech doen ende verbeet haer gramscap, maer si hietense feestelijck wilcome ende feestese buyten goede meenighe haerder herten. Doe dede dye hertoghe ten eten blasen, soo dat elck daer ter tafelen ghesedt werdt nae sijnen staet ende ghedient, daer werdt gheten ende ghedroncken ende blijde chier ghemaect. Ende alst nu ghegheten was, soo leyde dye hertoghinne alle dye vrouwen ende joncfrouwen, die daer veel waren, in haer camer om dat si danssen souden ende vrolijck sijn. Soo quam daer oock dye borchgravinne van Vergy, daerse toe seyde willecome lieve nichte, weest blijde, want ghy hebt eenen schoon lief, eenen frayen vrijer. Doe seyde de borchgravinne, weerde nichte laet varen alsulcken woorden want ghy weet wel dat ick nyemant en minne dan mijnen heere mijnen man, die God in gesondicheyt moet sparen; doen antwoorde dye hertoghinne, lieve nichte dat is waer, maer ghy hebt u ambacht wel gheleert ende u hondeken can wel zijn bootschap doen; ende dit aenhoorden alle dye vrouwen ende joncvrouwen dye daer waren, maer niemant en had daer af verstant wat si beyde meenden. Maer dye borchgravinne van Vergy verstaende dye woorden vanden hondeken, so ghinckse achterwaert in een camere daer een joncfrouwe vanden hove sieck lach, dat de borchgravinne nyet en wiste want daer meer bedden waren bedect metten gardijnen; ende daer wert dye borchgravinne seer weenende ende begonst te claghen deerlijck, segghende.
[Folio f4r]
O god Cupido, o Venus goddinne, Hoe mach u rechtverdicheit dit verdragen, Dat den loon van reynder ghestadigher minne Niet anders en is dan een afgront van plaghen. Tschijnt dat ghi selve liste legt ende laghen Om mi te brengen in desperatien, Want hoe ic dagelicx een boeck vol claghen Doe met weenender lamentatien, Ghi versteent sijn herte, dien ic vol gratien Vant te voren, So dat in mi tot allen spatien Hope is verloren. Nochtans blijve ic sijn eyghen gesworen, Onsalich den dach dier mi toe brochte, Ick sterve door hem dies noyt en rochte. Dedick als die vrouwen breusch als glas, Die haer lievers deerlijck bedrogen, Dier seer veel is also ick las, So soudick mijn leedt patientich ghedoghen. Mer ick mach die contrarie wel betoghen, Want therte en heves noyt gheploghen Ten was om lijden eeven ghereet. O valsche fortune, mijn bitter sweet Roept op u wrake, O schorpieusich fenijn seer heet, Bloetghierighe drake, Ghi verslint mi met sulcken onghemake Dat mi verwondert hoe ict verdraghen mochte. Ick sterve door hem dies noyt en rochte. Draken, beeren, leeuwen, leeuwinnen, In haren speloncken wreet onghiere, Tyrannen wijlen eer verwoet van binnen
[Folio f4v]
Vintmen ghesaecht bi soeter maniere, Haer wreetheyt smeltende als was ten viere. Jae God selve vergramt wert wel ghepaysiert, Mer dalder edelste dier onder alle dieren Is daer natuere selve ghenade in stiert En boven al dat leeft gracelijck doorviert, Vol alder beradicheyt Is met puerder wreetheyt gheregiert Vol alder versmadicheyt, Ghenuechte makende in sijn onghenadicheyt. Dus seg ick met bevender sielen onsochte, Ick sterve door hem dies noyt en rochte.
Prince. Princelijck wesen, vol soeter specie, Houdt op met desen, toont jonst in tijden. Euraelus en was niet soo bemint van Lucresie Apoteke vol specie, tspijt diet benijden, Als ick u sie doet mi verblijden Die noyt tuwaerts en miswrochte. Al soude mi tsweert van bitterheyt doorsnijden, Ick ben eewich bereet met blijden ghedochte Door hem te sterven dies noyt en rochte. Als die borchgravinne, dye inder minnen soo verwonnen was, dus deerlijck hadde gheclaecht, soo wert si seer weenende ende seyde. Ay lacen wat mach dye hertoghinne seggen vanden hondeken, aylacen heeft hy onse minne gheopenbaert dien ic alle de secreten mijnder herten verclaerde, voor wien ic niet verborgen en hielt; och, och, ick en hadts hem nemmermeer betrout. Ic had hem betrout mijn lijf, mijn eere, mijn goet, maer lacen heeft hi haer dit gheseyt, dat heeft hi in spijte van my ghedaen,
[Folio g1r]
om dat hy haer liever heeft dan my. Mijn herte sal hem nochtans ghetrou blijven totter doot ende sal hem beminnen ende lief hebben boven al dat leeft; hi is, hi blijft mijn solaes, mijn troost, dat confoort mijnder herten, hi is dien ick meene, hem soeck ick, hem wil ick ende anders niemant en mach mi helpen, bi hem staet mijn lijf ende leven. Hem heb ic over ghegeven de drie crachten mijnder sielen, als den wille, dye al gheheel in sijnen wille ghevesticht is, mijn memorie denct op niemant dan op hem, mijn verstant is wech, want het loopt al verdoolt met sijnder liefden, want al had hi voor mi ghestorven, ic en hadde niet langher begeert te leven, maer tsoude my een troost en solaes hebben gheweest doot neffens sijn sijde te ligghen. Maer lacen God wilt hem vergheven dye onse minne heeft uut ghebracht, want het sal mi mijn leven costen ende ooc en begheer ic nu niet langer te leven, mer als ic op sijn suete minne noch dencke, so valt mi tsterven te saechtere. Wat baten mi nu alle minnelijcheden, baykens, lamaykens, rosetten, bancketten, al blijde opsetten, als nu die doot coemt mi van als berooven ende moet druckelijck gaen sonder te weten een goet eynde. Na al dit clagen so is die borchgravinne gaen liggen opt bedde ende wranc de armen onder haer borstkens so sterckelijc dat si versticte dat herte ende doode so haer selven in sulcker desperatien ende brant der liefden. Die [ridder die] ooc onder dat geselscap was van den hertoghe, niet siende die borchgravinne sijn lief tot gheender plaetsen, so ghinck hijse soecken al omme ende hy quam ooc in die camer daer die vrouwen vrolijck waren ende dansten, maer wat hi sach, hi en vernam sijn lief niet; soo is hi voorder achter gegaen in die camer daer die joncfrouwe sieck lach ende daer vant hijse ligghen op een bedde, niet wetende dat si doot was; ende de ridder wildese eens cussen, so gevoelde hi datse geheel cout was ende hy bevant
[Folio g1v]
datse doot was, soo wert hy seer deerlijck weenende, sijn haer uuten hoofde treckende, sijn handen wringhende van grooten drucke ende hi ghinc terstont totter joncfrouwe die daer siec lach ende vraechde haer oft si niet ghehoort en hadde hoe dye borchgravinne soo haestelijck ghestorven mochte sijn. Doe seyde die siecke joncfrouwe. Si quam hier haestelijc lopen, seer bedruct, wonderlijc clagende over eenen die si lief hadde, dat hi haer minne uut gebracht hadde ende dat haer verweten was van eenen hondeken. Als dit die ridder hoorde so wiste hy wel dat hy dye oorsake was van haerder doot en hi ghinc weder tot haer bedde ende claechde seer deerlijck ende sey\de. O lacen lief, wat heb ick gemaect, dat ic u aldus vermoort heb, och u minlike oogen, hoe sijn die verdonckert ende verkeert, dijn blosende lieflijcke wancxkens, hoe sijn si verbleect, u roode soete honich vloedende lippekens, hoe sijn si ontverwet ende metter doot bevaen. Och waer is nu u soete spreken daer ghi mi so menichwerven so lieflijc mede vertroost hebt, waer is nu u schoon ghelu haer ghelijck den goude, daer ick my in plach te wenden, waer is nu tomvangen van uwen armkens, och lacen tis nu al ghedaen, och, och, ick ben die sake van uwer doot, ick en weet wat maken dan u liefde te betalen met my selven, want ic en begheer niet langer te leven mer met u mijn lief te sterven. Ende die ridder was seer mistroostich ende dede soo veel deerlijcker clachten dattet een steenen herte ontfermen mochte, so dat hy hem niet langher onthouden en conde, ende track uut sijn sweert ende stelde dat op sijn herte ende viel daer in ende doode so hem selven by sijn lief. Ende als dit die siecke joncfrouwe al had ghehoort, so was si seer vervaert ende dede den hertoge bi haer comen, dien si vertelde die jammerheyt die dese twee bedreven hadden ende daer na hem selven door liefde vermoort,
[Folio g2r]
ende die borchgravinne claechde dat haer van een hondeken verweten was, maer daer en haddic voorder geen verstant af. Als dit die hertoghe hoorde ende sachse daer beyde doot liggen, so wiste hi wel dat hy dye oorsake was van haer beyder doot om dat hijt sijnder vrouwen gheseyt hadde, dye dat sijnder nichten der borchgravinnen verweten had; ende die hertoghe wranck sijn handen ende was seere bedruct van herten, maer nochtans wert hi so gram op de hertoginne dat hy sijn swaert uut track ende hy liep uuter sieck camer in dye camer daer die vrouwen dansten ende hi greep de hertoginne vanden dansse ende sloech haer dat hooft af, so dat al de ander vrouwen seer vervaert waren ende daer wert groten rouwe bedreven vanden heeren, vrouwen ende joncfrouwen. Ende so wert die blijschap in druck gheeyndt. Laet ons bidden om deewighe blijschappe daer nemmermeer lijden noch verdriet en sal sijn ende laet schouwen dat overspel ende siet wat deerlijcker jammer ende moort door dat overspel gheschiet is. Hier om laet ons leven beteren ende dencken dat wi sterven moeten. Ende laet ons dat bedde onser conscientien wel maken, dat wi wel ende rustelijc slapen moghen als den langhen nacht der doot coemt.
Een schoon gedicht van dbedde te maken. Naer dat die hooghe godlijcke cracht Bi haerder ghebenedijder macht Ons heeft ghegeven dach ende nacht Daer alle tijden in belenden, So eest nu van noode dat si ghewacht Van elcker kerstelijcker dracht Den dach ende nacht ende so geacht Dat wel besteet si svaders senden. Inden dach moghen wi ons wenden Tot allen labuere
[Folio g2v]
Mer snachts als ons doghen blenden Moet rusten natuere. Ghi die dan rustens begheert ter kuere, Ick rade u ende weest daer inne ghestilt, Maect u bedde so ghi slapen wilt. Want lasen so ick bevroeden can Die lange nacht die coemt ons an. Elck reede sijn bedde om slapen Ende die te reeden nye began, Beghinne doch nu, tsi wijf oft man, Want vraye mare ick corts ghewan, Den nacht coemt ons betrapen. Och heeren, vrouwen ende knapen, Maect uwen leghere, Den nacht die vangt als wolf die scapen Tis sulck een pleghere. Al is den dach een blijde beweghere, Den nacht sal comen ongetijlick, Maect u bedde so ghi slapen wilt. Mi wondert hoe hem rusten doet Die onghemackelijck ligghen moet, Die oock in siecten pijnt ende wroet, Die met verdriet is behanghen Die in eenen bosch verliest den voet, Die in storme lijdt ebbe ende vloet, Die onder den roovers is behoet, Die vanden lijve is ghevanghen, Die altoos knaghinghe moet ontfanghen Sijnder conscientien, Die snachts naerder slapers ganghen Doen penitentie, Haren slapen en heeft gheen excellentie
[Folio g3r]
Want elck duecht te sijn ghekilt. Maect u bedde so ghi slapen wilt. Ay lacen om een wel verstaen, Wie eest hi en is met siecten bevaen Bi sonden groot die overslaen. Maer leyder men mach vermonden niet. Wie leet ghemackelijck naer uwen waen, Wie hevet verdriet al wech ghedaen, Wie is der dolender werelt ontgaen, Wie eest die stormens tempeest ontsiet Wie eest, hi en is van roovers bespiet, Oft vanden lijve, Wie eest die conscientie biet Dat haer beclijve Ruste, daer ick nu meest af scrive. Dus seg ick hoe ghijt dryakelt oft pilt, Maect u bedde so ghi slapen wilt. Tsviants bedroch, swerelts listichede, Tsvleesch aentreck die hebben ons mede Bestreden met groter moghenthede In dese gheleverde droeve zee. Dus mensche merct, ick doets di bede, In wien dat God oyt leven dede, Die sterf, hier en is gheen seker stede. Ick sach hem eens, wi en hebbens niet mee, Ghi wordet van hoofden totten tee Der wormen spijse, Vuylder dan vuyl, weeder dan wee Wert dijn divijse. Den dach ontgaet, dies ick afgrijse, Den nacht die coemt, dus eert u schilt, Maect u bedde so ghi slapen wilt.
[Folio g3v]
Tslapen der eewigher doot Int barnende solpher, int wallende loot, Int vlammende vier, rooder dan root, Dat is tontsiene seere. O wach der jammerlijcker noot, Datter so luttel, cleen oft groot Ontsiende sijn den wederstoot. Ick claechs den hoochsten heere. Tis wonder dat hem yemant emmermeere Te slapene plucht, Anders dan hi telcken keere Te sterven ducht. Wildi dan rusten onghesucht, Verschudt u stroo eer dattet dilt, Maect u bedde so ghi slapen wilt. Tbedstroo dijnder koetssen stade Verouderde quaetheyt vol van quade, Werpt uut gheringhe met wijsen rade Ende legter fray berouwe voren. Roept aen den ghecruysten God ghenade, Doet uut den boeck dijnder herten trade Die letteren der doot, eert di verspade. Den nacht begheert ruste, dats verloren, Soo sal bejach van duechden vercoren Ghewoente werden Ende ghi wert weder nieu gheboren Om een volherden In duechden, God laet u stadelijck terden. Ick raedt u om dat ick eerst onthilt, Maect u bedde so ghi slapen wilt. Ende boven al dit bedde gepresen Moet suyver u conscientie wesen.
[Folio g4r]
Al ware een sieck hi worde ghenesen, Om slapen en is gheen beter aert. Minne tot Gode voor al gheresen Sal tkussen wesen boven desen, Om rusten, studeren, bidden, lesen. Dese riecken al waert een rosegaert. Caritate ten even mensche waert Sal tdecxel sijn. Die hem aldus te slapene paert Heeft ruste fijn. Wie anders werct wint die eewighe pijn, Want ten baet ghehaspt, gheroct noch ghespilt, Maect u bedde soo ghi slapen wilt. Spreect metten prophete in u ghedachte, Ick sal beweenen bi daghe bi nachte Mijn bedde ende makent van tranen sachte Met ootmoedigher vreesen sonder gronden; Dat is ick sal met volder machte Int bedde mijnder conscientien crachte Elcke sondelijcke jachte Af dwaen met tranen tallen stonden, Soo werdy in tgheslachte vonden Van Israel. Ontrent dijn bedde soetheyt heeft ontbonden Salomon wel Twelck sijn Gods enghelen als wachters snel. Die hoeden u snachts vant helsche wilt, Maect u bedde soo ghi slapen wilt. Al wist ick den cours der planeten, Al conde ick der sterren ommeloop meten, Al kende ghi alder natueren secreten, Al hadde ghi alle der cruyden cracht begort, Al verstondy tsecreet van allen propheten,
[Folio g4v]
Jae hemelsche ende aertsche conste beseten, Nochtans soo eest al niet om weten, Leefdy anders dan soo ghi sterven dort Een glas is broosch, veel lichter stort Die mensche voorwaer. Experientie u onlancx kenlijck wort, Jae openbaer Te menigher stont, tsi hier, tsi daer. Al seg ict ruyt als een hanebilt, Maect u bedde soo ghi slapen wilt. Hier eyndt die historie vander Borchgravinnen van Vergy. Dit boeck is ghevisiteert ende gheapprobeert by eenen geleerden man, daer toe ghecommitteert. Gheprint Tantwerpen op die Camerpoort brugghe inden schilt van Artoys, by die weduwe van Jacob van Liesveldt.

Hoe die hertoghinne uutbracht dye heymelicheit vander borchgravinne van Vergi.

Prince.

Een schoon gedicht van dbedde te maken.