|
| |
Een schoone historie vander Borchgravinne van Vergi, in Bourgoendien, die in overspel leefde met eenen ridder, daer groote moort af quam; met veel schoone refereynen, van sinnen ende amoreusheyt.
| |
| |
Prologhe.
Die sonde vanden overspele daer dese historie af spreken sal, is een sonde sonderlinghe van God gheplaecht. Aenmerct den heylighen prophetelijcken coninc David, een vrient Gods, die in allen strijden victorie hadde, soo die Bybel wel seyt te veel steden. Maer als hy overspel ghedaen hadde met Bersabea, Urias wijf, soo wert hi van God gheplaecht ende alle dingen vielen hem contrarie. Dat kint dat in overspel gewonnen was, leet so groote pijnen eert sterf, datter David dicwil om schreyde, maer alst doot was ghinc hi eten ende drincken ende stelde hem te vreden. Sijn soon Absolon verdreef hem uut sijn rijc ende hi verfoortste sijns vaders huysvrouwen. Sijn sone Absolon verslooch sinen broeder daer hi sadt ende adt ende maecte blijde chiere. Sijn een soon vercrachte sijn suster, oock Davids dochter. Siet o ghi overspeelders, is dit gheschiet eenen vrient Gods, hoe veel te meer moechdy wel sorgen voor plagen, ghi die daer blijft vianden Gods. Och betert u ende besiet wat u leven is ende hoe cort den tijt is.
| |
| |
| |
Een deel der prologhen.
Ontwaect dien vaect, tis meer dan tijt
Eer u gheraect een eewich verwijt.
Die viant die volcht u tallen stonden,
Man, wijf, kint, in wat state ghi sijt.
Hanteerende tgoet, want sonder respijt
Als coemt den tijt, sal u die doot verslonden,
Die ongebonden die werelt doorrijt
Eer ghi dan coemt wilt hier op gronden,
Ick ben, ick was, ick sal sijn,
Niet ende niet is dleven mijn.
Vreest u die sijt die weelde hantierende
Der werelt belijdt met sonden verchierende,
Levende na tvleesschelijck bekueren.
Vreest u die gheenen tijt en sijt vierende
Van sonden, maer u daer in regierende.
Weet dat u loon so sal ghebueren
Na dat bespueren, ghenaect u pijn
Haddijt ghevoelen ghi moecht wel trueren
Denckende ick ben, ick was ende ick sal sijn,
Niet ende niet is dleven mijn.
Int eynde vanden levene, onnosel als dlam,
Met weenen, met bevene int sondich dam
Besloten, daer ons in wort ghegheven
Door hem die de menscheyt om ons aen nam
Onsen eyghen wille als ons vader Adam,
Die om tserpents raet moest zijn verdreven
Door ons hi quam int sondich begrijn.
Stelt u in hopen, in vreesen, int beven,
Denckende ick was ende ick sal sijn,
| |
| |
Niet ende niet is dleven mijn.
Waer op so moghen wi ons verlaten
Die buyten die weghen van caritaten
Ons leven hier leyen, soot openbaer is
En ons gheen duechden comen te baten.
En sonder haer, so wijt uut leeraers vaten,
En is gheen verdienen, dit toch al claer is.
Den wech midts scheyden in sulck ghedwijn.
My wondert dat yemant hier sonder vaer is,
Hi en denct ick ben, ick was, ick sal sijn,
Niet ende niet is dleven mijn.
Elck sie in sijn spieghel, merct hoe hi leeft
Als Moyses reghel ons leert ende gheeft
Uut Gods monde selve ghemeten.
Wee, wee, die nu swaerlijck in sonden sneeft,
Met herten, met sinnen daer aen cleeft.
Ick rade gheestelijck, weerlijck, mans, vrouwen fijn,
Oude, jonghe, hoe hoghe gheseten,
Onthout, ick ben, ick was, ick sal sijn,
Niet ende niet is dat leven mijn. [dr.: dat dleven]
| |
Prince
Prince, dus dan sluyt ick mijn lesen.
Wat baet wijf, man, seer hooge ghepresen
Dan wel leeft wel sterft, vaet den sin wel.
Stelt vaste der conscientien pesen,
Tot sonden en wilt niet spoeyende wesen.
Hoe slecht, hoe mate, hoe dat ick bin fel,
Och, och, dat is ons leste termijn,
| |
| |
Dus elck studere dan hier in wel
Tonthouden, ick was, ick ben, en sal sijn,
Niet ende niet is tleven mijn.
| |
Die na prologhe totten overspeelders.
O redelijcke creatuere, o mensche broosch, die ghescapen is na Gods beelde, arbeit doch om een salich eynde, dwelck die overspeelder selden criget. Daerom bemerct in dese historie wat druc, wat liden van overspel quam, hoe hier drie menschen doot bleven; ende tis te sorgen dat Jesus bloet haren sielen niet en bate, want de overspeelder wert bisonder hier van God geplaecht openbaerlijck met vijf plagen. Oft hi wert arm van goede, oft hi werdt gevangen ende inden stock gesloten met groter pijnen, oft hi wert vermengt in sijn leden, tsi met eenich ongeval, oft hi verliest sinen goeden name of fame, soo dat hy niet gheacht noch ghelooft en is, oft hi sterft quader doot haestelijck oft onversiens. Ende spaert hem God hier van desen voorseyde plaghen, so is te sorgen dat hi vercrijgen sal dye quaetste oneyndelijcke plage, die eewige verdoemenisse. Dus o edel mensche die langen tijt in overspel gheleeft hebt, betert u, betert u, keert om u sondige siele eer u die plagen over comen, bidt Jesum om verghiffenisse, hy staet bereet om u te ontfanghen. Mer denckende God sal mi noch sparen, ende ghi en latet u sonden niet, dan coemt God somtijts ende sendet wel sijn ware al en gheeft hi gheen ghelt.
| |
Refereyn.
Die Heere die ons vander aerden ghewrocht heeft
Ende met sinen bloede ons ghecocht heeft,
Want sijn ghereet ghelt dat was seer dinne.
Bedenct u ghi sondaers die in sonden socht leeft,
| |
| |
Merct hoe ons God tzijnder glorien gebrocht heeft,
Daer hem toe dwanck natuerlijcke minne.
Al sijn wy dwasen seer gheck van sinne,
Segghende God is ons sijn rijcke schuldich,
Hi heeft ons ghecocht, dat is dat ick kinne,
Op dat wi hem met herten zijn ghehuldich
Ende dat wi in allen lijden blijven verduldich
Van dat hi ons toe seyndt hier en daer.
Gods gratie en is niemant tovertuldich,
Mer sijn betalinghe is menichfuldich,
Al en geeft God geen gelt, hi seyndt wel sijn ware.
Ghi versteende herten die onversaecht sijt
Der wraken Gods, hoe dick ghi ghedaecht sijt,
Blivende vast in u sondich leven,
Slachtende den sculdenaers de dicwil beclaecht sijn
Segghende gheeft mi dach Heere, maecht sijn,
Want ick heb seer luttel ghelts om gheven,
Ghi sijt over menich jaer schuldich bleven,
Wildi noch altoos van mi dach hebben.
U goet dat heb ick dobbel bescreven,
Betaelt, oft ghi sult int eynde beclach hebben.
Ay lacen, tgelt is cleen dat ick mach hebben
Om u te betalen, gheseyt int clare,
Geeft wat in mindernisse, ghi sult verdrach hebben
Ende drinct met God, ghi sult goet gelach hebben,
Al en geeft God geen gelt, hi seyndt wel sijn ware.
Dus die Gods wrake in dancke ontfaet,
Verduldich te wesen sonder te spreken quaet,
Blivende op sint Jobs woorden alteenen,
Ick segge ick en doets Gode gheen verlaet,
Want het claerlijck ende wel bescreven staet,
Hi sal ons sijn rijcke daer voren verleenen.
| |
| |
Laet ons dan onse sonden beweenen
Die wi ghedaen hebben van jonghen kinde,
Wi sullen den viant daer mede verbeenen
Ende schouwen daer bi die helsche allinde.
Gheenen beteren raet ick dan en vinde
Dan biechten, berou en penitentie sware.
God gaf, God nam, was sint Jobs legende,
Als hi hem selven naect en goedeloos bekende.
Al en geeft God geen gelt, hi seyndt wel sijn ware.
Prince, men vinter, verstaget dbediet,
Wanneer hen God toe seyndt eenich verdriet,
Dan sweeren si menighen swaren eedt,
Segghende, ick heb liever dat ghi mi verbiet
U glorie, Heere, ende en moeyt mi niet,
Want ick en can niet wel verdraghen, o Heer, u leet.
Dan vermanense Gods passie, zijn bloet, zijn sweet
Ende sijn martelie van jare te jare.
Al is God terstont niet te wreet,
Hi cant wel onthouwen, verstaet dbescheet,
Al en gheeft God gheen gelt, hi seynt wel sijn ware.
O redelijc mensche, o broosch aerden vaetken, denct doch om sterven; o ghi overspeelders, betert u in tijts, die Heere sal onser ontfermen; denct doch als wi al nae ons sinlijcheyt ende ghenuechte geleeft hebben, so moetet al ghestorven sijn; och laet ons wel doen.
| |
Een refereyn hier af.
Den salighen tijt, wilt u devoot maken,
U sonden belijt, vruecht sal u groot maken.
Misdaet versmaet, wilt duecht hantieren.
U vleesch castijt, het sijn nootsaken.
Peyst wie ghi sijt, hoe sal u die doot smaken.
Met goeder daet willet therte verchieren
| |
| |
Dware uwe siborie, laet God logieren
In u, tis nu den tijt van gratien,
Want u die doot corts mach schoffieren.
Hoedt u memorie, schout alle temptatien,
God sal u brenghen in jubilatien.
Houdt desen regule, wilt sonden derven,
Broosch aerden vaetken peynst om sterven.
Denct dleven bekent is maer een wincken,
U quaet regement wilt overdincken,
Want alle messusen moeten gheweghen sijn.
Ter caritaten went, aelmoessen wilt schincken.
Dijn vleesch present sal namaels stincken,
Doet abstinentie, duecht sal vercreghen sijn.
Wilt des viants raet altoos teghen sijn.
Biecht volmaectelijck met goeden ghedochte.
Hoe wel u sinnen tot sonden gheneghen sijn,
Hoedter u voren, duer hem die ons cochte.
Denct dat u Christus van slijcke wrochte,
Cranck als een teghele, rotter dan scherven,
Broosch aerden vaetken peynst om sterven.
Voor de eewighe pijne, die groot en stranck is,
Soect medecijne, want tleven cranck is.
Ghi rapers en scrapers van aertschen goede,
Schout het fenijn, den tijt onlanck is.
Doet duecht aenschijne, Gods wille en danck is
U siele tontfanghene in sijnre hoede.
Elck pijne tontgane des viants roede,
Int quellen der hellen men dach en nacht sneeft.
Danct God in weelden ende in armoede.
De doot om wijsheyt noch om cracht gheeft,
Schat noch goet en helpt, dus wel bedacht leeft,
Ja seghele noch brief, wi moetens derven,
| |
| |
Broosch eerden vaetken peynst om sterven.
Prince, denct dat wi al eerden vormen sijn,
Al machmen ons hier wat borghen oft kerven,
Wi moeten alle nochtans spijse der wormen sijn.
Cranck is ons leven in swerelts erven,
Broosch eerden vaetken peynst om sterven.
O kersten menschen, laet ons in tijts ons beteren, laet ons onse rekenschap net ende claer maken, ende denct hoe cort den tijt is.
| |
Refereyn.
Nota.
O sondich saet, Adams broetsele,
Die vroech noch laet en hebt bevroetsele,
Maer neemt u voetsele int sondich belijt,
Dijn oghen slaet, twort u een boetsele,
Tot Gods raet, inder duecht versoetsele,
Deewich behoetsele u dan bevrijt.
Denct waen ghi quaemt, wie ghi sijt.
Al mach u profijt oft vruecht om ringhen,
Wy en hebben hier gheenen vasten tijt,
Dach noch respijt, dan na Gods ghehinghen.
Dus laet berou int herte dringhen,
Wilt biechte voortbringhen soot wel in seden is,
So muechdy sviants listen ontspringhen,
Ende wildy u metten enghelen minghen,
Peyst wat den tijt is, wanneer hi leden is.
Peyst om die daghen voor ghepasseert
Die om tbehaghen u net palleert
En meest regneert na ghelt en goet.
Ghi muecht wel claghen die dus glorieert,
Int druckich knaghen wort ghi ghepunieert,
Oft accordeert inder duechden vloet.
Denct om die arm siel wat ghi doet
| |
| |
Diet namaels moet al heel betalen.
Denct die vier uuterste, weest wijs ende vroet,
Twort u behoet der helscher qualen.
Laet Gods passie int herte dalen.
Dijn vruecht sal smalen die vol wreetheden is,
Ymmer wildy u siele in vruechden palen.
Soo moet ghi u sonden dick overhalen,
Peynst wat den tijt is, wanneer hi leden is.
Voort overdenct wel uwen last
Die siele crenct, u sonde wast.
Een yeghelijck tast met hopen groot,
Men danst, men springt, men hooft, men brast,
Men clinct, men singt met vruechden vast,
Nyemant en past op de ure der doot.
Nochtans moet elck inder laetster noot
Tdeerlijck exploot des lichaems ontfaen.
Als dan ten eynde gherolt is den cloot,
Dan roeptmer bloot alle santen aen.
O menschen, twaer beter in tijts ghedaen,
Dus betert u saen die hier beneden is
Wildy in state van gratien staen
Ende namaels Gods rijcke ontfaen,
Peyst wat den tijt is, wanneer hi leden is.
Prince men mocht u die duecht niet ontpluycken
Des tijts; dien hier in duechden ghebruycken,
Die moghen gheraken daert vol vreden is.
Maer die hier int sondich leven duycken,
En achten den tijt niet, mer in sonden beluycken,
Denct wat den tijt is, wanneer hi leden is.
|
|
Auteursrechtelijk beschermd