Van den Borchgrave van Couchi

(1949)–Anoniem Borchgrave van Couchi, Van den– rechtenstatus



[pagina 7]
Van den Borchgrave van Couchi Ende also wel gheadobeerde Vant men kume upter eerde. Also vul was die stede Met volke van der edelhede, 5[regelnummer] Dat zi cume mochten binnen Alle ostelrie ghewinnen, Sine moesten buten weghe zijn. Nu willic der materien mijn Volghen ende bliven bi 10[regelnummer] Den borchgraven van Couchi. Als die edel ridder goet Den dach entie tijt verstoet, Dat het naecte den termijn Dat die feeste zoude sijn, 15[regelnummer] So ne woudi langher tijt Beiden, maer an den ermijt Nam hi orlof den vierden dach Die vor den Tsinxenen ghelach,Ga naar voetnoot18. Dat crone soude draghen 20[regelnummer] Die coninc met zinen hoghen maghen, Ende zinen zone ridder maken. Hi haddem up alle zaken Beraden metten neve zijn, Die hem gaf een brievekijn 25[regelnummer] An den coninc Lodewijc, Twelke den ridder rijc Dede harde grote stade. Die borchgrave bi vorzienen rade
[pagina 8]
Dede al zine wapine 30[regelnummer] Ane onder eene zlavine, Die goet waren ende gave. Gheene beter drouch hertoge no grave, Noch daer toe also goet een zwert. Hi was oec also wel ghepeert 35[regelnummer] Als eenich heere diemen vant. Lucaen zijn neve, die seriant, Hadde zine male wel bewaert Aldaer up zijn zomerpaert, Daer hi selve up was gheseten. 40[regelnummer] Sijn derde paert woudi vergeten, Want hi peinsde om tprofijt, Dat ostelrien quaden tijt Souden wesen te Parijs;Ga naar voetnoot43. Ende in den clooster te Sente DenijsGa naar voetnoot44. 45[regelnummer] So hadde Lucaen eenen broeder, Die van den wine was behoeder. Mochti niet bet, hi dede verstaen Doe zinen meester, Lucaen, Si zouden daer herbergen wale. 50[regelnummer] Doe namen zi met scoender tale Orlof an den goeden ermijt, Diese heeft ghebenedijt Metter hant alle bede Ende Gode bevolen mede, 55[regelnummer] Ende daer met zijn si ghesceiden: God die neemse in ziere gheleiden!Ga naar voetnoot56. Si zullens hebben wel te doene.
[pagina 9]
Het en was nye ridder also coene, Haddi bestaen dat hi bestont, 60[regelnummer] Hi ne hadde in der herten gront Sorghe gheadt ende vaer, Hoe dat hi zoude van daer Hebben gheraect, daer hijs began Ende in der eren bleven dan, 65[regelnummer] Der ghelijc dat hi dede, So ghi zult horen die waerhede. Beide reden zi te samen, Na dien dat zi orlof namen, Te Faiuweele in die stede;Ga naar voetnoot69. 70[regelnummer] Wantcooplieden alle bedeGa naar voetnoot70. Hieten zi waer zi quamen. Si veranderden hare namen Onder hem beiden in secreit Bi groter behendicheit. 75[regelnummer] Hine leefde oec niet, gheloves mi Die den borchgraven van Couchi Ghekent hadde int openbaer, Diene over drie der jaer Hadde ghekent of over viere, 80[regelnummer] So was hi an zine maniere Verkeert ende an zine ghedane, Hine hadder al zijn meerken aneGa naar voetnoot82. Gheleit an wezen ende an sprake Met goeder moete ende met ghemake, 85[regelnummer] Ende oec bi secreter dinc.
[pagina 10]
Hi scheen die scoenste jongelinc Wesen van der werelt al, Eer hi quam int ongheval Dat hi van zinen lieve sciet 90[regelnummer] Ende dat hi int zwaer verdriet In den woude lach drie jaer. An zinen baert haddi noyt haer, Die hem lanc was worden doe. Te Faiuweele quamen si toe 95[regelnummer] Over cooplieden ghevaren, Daer si wel ontfanghen waren In eene scone ostelrie. Des avonts so vraechden zie Wie dat here was van der stede, 100[regelnummer] Dies men hem die wareit zede, Ende dat die vrouwe was der ghelike Des coninx nichte van Vrankerike, Die beste entie scoenste mede Die men wiste in kerstinede. 105[regelnummer] Doe so vraechde Luuc aldaer, Of daer eenich constenaer Ware die conste nieuwen zanc, Si zoudens hem weten danc Ende ghevens hem oec miede. 110[regelnummer] Si hadden ghehoort nieuwe liede Van rovers die lagen in den wouden, Dat zi gheerne horen zouden. Cume hadde Lucaen twoort Van dien zange gebrocht voort,Ga naar voetnoot114. 115[regelnummer] Men hietene zwijghen daer, Want niemen so coene ne waer
[pagina 11]
Dies vermaende in die stede, Het ne soudem lijf of lede Costen van der vrouwen goet, 120[regelnummer] Op dat soe worde der zaken vroet; Want daer men dat liet van Maecte was die beste man, Die wile hi woende in die stede, Die noyt wapine ane dede,Ga naar voetnoot124. 125[regelnummer] Ende oec ghemint also zeere Metter vrouwen ende metten heere Ende metter ghemeender stat, So dat men niemen mochte om datGa naar voetnoot128. Quaet van hem horen spreken, 130[regelnummer] Men zout an zijn leven wreken. Lucaen zeide: ‘Belcht hu niet, Wi ne weter of gheen bediet,Ga naar voetnoot132. Want wi zijn vremde cooplieden, Ende gheerne horen wi bedieden, 135[regelnummer] Dat rovers ende mordenaren In haren tiden qualijc varen, Dor die vrese die si ons doen Dicken zonder occissoen’. Daer met lieten si die tale. 140[regelnummer] Luuc die vraechde te dien male, Als die behendich was ende wijs, Of zi niet te Parijs, Here of vrouwe, zoude wesen. Men andworde hem na dezen:
[pagina 12]
145[regelnummer] Ja si zeker alle bede, Want hare camere huter stedeGa naar voetnoot146. Voren ghevaren was. Die borchgrave verblijdde om das So zeere dat hi verscoot, 150[regelnummer] Al hadt ghezijn van coude groot, Ende vervinc al zijn gheblu,Ga naar voetnoot151. Ende metten worde zeidi tLuGa naar voetnoot152. Al der ghelijc of hijt dor coudeGa naar voetnoot153. Dede, dat niemen merken soude. 155[regelnummer] Daer so spraken zi menich woort Binnen der maeltijt rechte voort, Beede van desen ende van dien. Blide was, gheloves mien, Die borchgrave van Couchi, 160[regelnummer] Dat die edele vrouwe vri Sijns hadde vergheten niet, Ende haer leet was zijn verdriet, Ende dat die vrouwe faitijs Soude wesen te Parijs. 165[regelnummer] Dies so verblijdde hi zere in dien: Hi hoopte dat hise zien Noch zoude vor zine doot, Ende dat soe die wareit bloot Noch weten zoude algader, 170[regelnummer] Hoe datse die verrader
[pagina 13]
Valschelike hadden beloghen, Daer bi dat zi noch bedroghen Wesen zouden, mochte hise scouwen, Ende van der valscher ontrouwen, 175[regelnummer] Die hem zijn oem hadde ghedaen: Daer of zoudi wrake ontfaen, Want van al was hi tbeghin. Vele peinsdi in zinen zin, Daer hi over tafle sat, 180[regelnummer] Dies men hem vermaende dat, Waer bi dat hi niet en ate.Ga naar voetnoot181. Hi zeide hi hads ter goeder mate,Ga naar voetnoot182. Hi woude zijn ter rusten waert. Doe so was hi ter vaert 185[regelnummer] In eene camer gheleet al daer, Ende zijn cnape daer naer Rekende ende betaelde medeGa naar voetnoot187. Met wel groter hovesschede, So dat mens hem zeide danc. 190[regelnummer] Die nacht waren doe niet lanc: Het was int uutgaen van Meye. Luuc ghinc na zinen greye Besien ten peerden, ende daer naer So ghinc hi te rusten daer 195[regelnummer] Ment hem wijsde, daert was scone. Tote die zonne an den trone Lichte, zo sliep Lucaen. Hine hadde niet bevaen Sulc ghepeins int herte binnen
[pagina 14]
200[regelnummer] Ende zulken last van minnen Als die borchgrave goet, Die zulc ghepeins in den moet Hadde dat hi lettel ruste. Alst dach was een lettel luste 205[regelnummer] Hem te lukene sijn oghen. Doe zo quam hem een vertoghen In vormen van vizioene, Dat hi riden sach int groene Die vrouwe van Faiuweele, 210[regelnummer] Met vruechden ende met riveele, Ter steden van Parijs waert. Daer mede ontspranc hi ter vaert, Ende hi riep lude: ‘Lucaen, Hebdi noch niet ghedaen 215[regelnummer] Den peerden hare orboren? Die vrouwe die es lange voren. Vullijc laet ons riden naer!’ Mettien quam hi them selven daer. Sine oghen ontdedi ende zach 220[regelnummer] Dat het was scone dach. Niemen ne was hem daer bi: Die borchgrave van Couchi Die zo ghinc hem zelven cleeden Ende wapinen ende ghereeden: 225[regelnummer] Ghewone zo was hi der pine. Ende Luuc, die cnape sine, Hadde hem zelven up ghedaen. Te zinen peerden es hi ghegaen. Het was worden scone dach. 230[regelnummer] Die vrouwe dat hi porren zachGa naar voetnoot230.
[pagina 15]
Doe ute dien casteele Enten heere van Faiuweele Met eenen ghezinde elc zonderlinc, Al hadt eenen riken coninc 235[regelnummer] Ghevolgt, hine dors hem scamen niet. Sonder te lettene yet So es al doe Lucaen Te zinen meester ghegaen, Dien hi vant al bereit. 240[regelnummer] Al daer heeft hi hem ghezeit Of hi zoude willen riden, Want hi hadde ghezien liden Vrouwe ende heer uter stat.Ga naar voetnoot243. Als die borchgrave dat 245[regelnummer] Hoorde, zeidi: ‘Lucaen, Het es harde quaet ghedaen, Dat ghi hebt zo lange ghelegen. Wi zouden sijn an die wegen Emmertoe milen drie’. 250[regelnummer] Lucaen zeide: ‘Meester, mie Luste te slapene wel. Onse peerden die zijn snel, Si zullen corte milen maken.’ Hi wiste lettel van der zaken, 255[regelnummer] Waer omme dat zijn meester zede. Met wel groter neerensthede So ghinc torsen Lucaen,Ga naar voetnoot257. Ende alsi al hadden ghedaen, Saten si up beide te zamen.
[pagina 16]
260[regelnummer] An den weert si orlof namen Al doe in hovesscher wijs. Uter poorten van ParijsGa naar voetnoot262. So zijn si ghereden daer. Den zelven wech volchden zi naer, 265[regelnummer] Die de vrouwe was ghereden. Omtrent twee milen buter steden Mochten zi voren wesen. Den borchgraven, so wi lesen, Was te bet in allen zinne, 270[regelnummer] Dat hi die edele graefnedinne Wiste voren in den pat. In hem zelven dochtem dat Die roke quam van haer ghewayt, Dies zijn herte was ghepayt. 275[regelnummer] Also vullijc hem die heere Haeste ende reet so zeere, Dat hi die moude metten winde Van haer ende van haren gezinde Stuven zach te hemele waert. 280[regelnummer] Bet an so nopedi zijn paert, Dat hise achterhaelde naer. Doe sone wildi daer Niet vorder riden vortwaert, Hine wederhilt zijn paert. 285[regelnummer] ‘Faelt hu yet?’ sprac Lucaen. ‘Waer omme doedi niet bet an gaen Hu paert, dat wi die vrouwe zien? Maer ghi hebt een ontsien, Dat men hu verkennen mach’.
[pagina 17]
290[regelnummer] Die borchgrave upten cnapen zach Ende hi zeide: ‘Lucaen, Het ware onnedelheit ghedaen, Souden wi als bouven riden Ende heeren ende vrouwen liden 295[regelnummer] Vor bi binnen haren lande.Ga naar voetnoot295. Ic die vruchte mi der scande, Ende wi die hebben tijt ghenouch’ Lucaen om die tale louch, Als die hem bemoede wel 300[regelnummer] Dat zoet was ende niemen el Dien hi minde also zeere, Want met menegen nauwen kere Haddire meerc an gheleit, Als yet van haer was ghezeit, 305[regelnummer] Dat hi veranderde al daer bi. Maer van den here van Couchi Constijt anders niet gheweten Dan hire na mochte meten.Ga naar voetnoot308. Al zcoenkine na dien tiden 310[regelnummer] So began hi achter riden, Altoes die ogen dare waert. Doe quam ghereden up een paert Een page ute Bartaengen lant, Die welke den affarantGa naar voetnoot314. 315[regelnummer] Sinen meester hadde ontreden, Ende van groter blijtheden So zanc hi dat nieuwe liet, Twelke van den borchgraven hiet,
[pagina 18]
Hoe hi ghehangen was te Troes, 320[regelnummer] Ende dat met zo luder voes, Dat die edele vrouwe hoorde, Die haer in den zin verstoorde Ende zeide: ‘Groten ondanc Moeti hebben die dat zanc 325[regelnummer] Boven den verbode mijn!’ Doe beval die vrouwe fijn, Dat men al daer zoude vangen Ende an eenen boem hangen. Haer ghezinde was tien tiden 330[regelnummer] Daer ghereden an eere ziden. Die meyere van Faiuweele der steden Es daer an den cnecht ghereden, Ende zeide: ‘Wie leerde hu dat liet?’ ‘Lieve heere, of ghijt ghebiet,’ 335[regelnummer] Sprac die cnecht ende was vervaert: ‘Mijns meesters zo es dit paert,Ga naar voetnoot336. Maer ic die hebt hem ontreden, Ende ic zaelt hem zonder bedenGa naar voetnoot338. Weder ghehenden, laet mi gaen’. 340[regelnummer] ‘Ja’, sprac die meyere, ‘ghi hebt gedaen. Om dat ghi hebt dit paert ghestolen, So zuldi moeten gaen ter scolen, Met eere leeder tuwen grave’. Doe zo dede hine beeten ave 345[regelnummer] Ende leedene onder eenen boom. Van den paerde nam hi den toom, Daer hinc mede hangen dede.
[pagina 19]
Die borchgrave ende zijn cnape bede Quamer ghereden toe. 350[regelnummer] Die borchgrave vraechde doe, Wat die cnecht hadde mesdaen. Die meyere andworde zaen: ‘Hi heeft ghezongen twee liedekine, Daer hi omme te quaden fineGa naar voetnoot354. 355[regelnummer] Comen es, also ghi ziet. Deen dat es tverboden liet Van den borchgraven van Couchi; Dat ander sanc hi jeghen mi, Dat hi was een dief der paert. 360[regelnummer] Dies heeft hi zine uutvaert Nu an desen boom ghedaen’. Die borchgrave andworde zaen, Die den meyere kende wel: ‘Het doet quaet singen ende maken spel, 365[regelnummer] Daer omme dat men hangen moet. Het scijnt dat die vrouwe goet Den borchgrave haette zeere, Dat niemen mach zingen van den here, Hine moeter omme ghehangen zijn’. 370[regelnummer] ‘Dat ne doet soe niet anschijn, Dat hi was van haer ghehaet; Haer es leet dat men verzmaet Heeft met alsulker doot, Want zijn vromicheit was groot 375[regelnummer] Entie doghet entie trouwe, Die hi dede onzer vrouwe Ende die haer ghingen an’.
[pagina 20]
Die meyere reet doe van dan Haestelike ziere veerde 380[regelnummer] Al doe henen metten peerde, Daer die cnecht up quam ghereden. Altemale die waerheden Seidi der vrouwen doe. Mettien quam ghereden toe 385[regelnummer] Die heere van Faiuweele Met spele ende met riveele Al daer an der vrouwen waghen, Daer zijt beide anezaghen Die borchgrave ende Lucaen, 390[regelnummer] Die te mallijc andren zeiden saen:Ga naar voetnoot390. ‘Het es nu te ziene goet, Dat die vrouwe in den moet Drouve es, gheloves mi, Om sborchgraven doot van Couchi, 395[regelnummer] Die buten Zalons in die traelge Hanghet’. ‘Ic prise die faelge’, Seide die vrome Dominicus. ‘Ic die hebt oec liever dus,’ Seide doe weder Lucaen: 400[regelnummer] ‘Wilt der vrouwen riden aen, Daer so sit in haren wagen. Si leven diese gheerne zagen, Ende niet verre zijn van hier.’ Doe zo zeide die ridder fier: 405[regelnummer] ‘Dat ne staet mi niet te doene. Het es quaet wesen al te coene, Daer men wesen heet mesdadich.’
[pagina 21]
‘Wat, heere! vrouwen zijn ghenadich,’ Seide doe weder Lucaen: 410[regelnummer] ‘Al heeft zoe desen cnecht verdaen, Soe ne zoude hu hangen niet, Al wiste zoe hoe dat ghi hiet: Ghi hebt doch dor haer ghedaen.’ Dus goddeerde Lucaen 415[regelnummer] Jeghen den meester zijn, So dat bemoedde die ridder fijn, Dat die cnecht daer up beende,Ga naar voetnoot417. Datti die scone vrouwe meende Ende minde, so hi dede. 420[regelnummer] Maer hi ghebaerde te diere stede, Als oft hijt verstoede niet, Maer emmer volchde tvrome diet Also naer als hi mochte. Dicken was hi int ghedochte 425[regelnummer] Dat hi aldaer zoude jagen Metten peerde an den wagen Ende groeten tscone wijf. Doe quam hem een vaer int lijf, Dat hi den breidel weder helt. 430[regelnummer] Seere so was hi ontstelt Al daer van gherechter minne. Als een die es cranc van zinne Baesdi jeghen hem zelven daer.Ga naar voetnoot433. Luuc, die daer hoorde naer, 435[regelnummer] Hadder in ghenouchte groot, Want die wareit vernam hi bloot,
[pagina 22]
Dat zoe die ghene ter waerhede Was diene zuchten dede Ende caermen nacht ende dach, 440[regelnummer] Ende daer al zijn troost an lach Sine doot ende sine ghesonde, Die noyt niemen van zinen monde Gheweten conde no verstaen. Onsen Heere bat Lucaen, 445[regelnummer] Dat hijs loen moete ghewinnen, Als diene hadde in groter minnen.Ga naar voetnoot446. Ic weet, die heere van Couchi Volchde naer die vrouwe vri Al toter hogher noene. 450[regelnummer] Doe hilt die vrouwe stille int groene Metten wagene daer soe in zat, Entie redene was om dat Si eenen heigher up eenen pit Saghen, enten valke witGa naar voetnoot454. 455[regelnummer] Deder werpen na die vrouwe, Die haer zende up rechte trouwe Die borchgrave van Couchi, Want hine wan, die ridder vri, Te Couchi in den tornoy 460[regelnummer] Daer ute dat tgrote vernoy Van den borchgrave sproot. Die valke van duechden groot Die so zach den heygher risen, Dien hi na ziere natuere bewisen 465[regelnummer] Edelike boven clam,
[pagina 23]
Ende staken so dat hi quam Ghevallen vor der vrouwen wagen. Si prijsden alle diene zagen Den werden goeden valke wit, 470[regelnummer] Ende die vrouwe zeide dit: ‘God hoede die ziele van den heere Van den viant Lucifeere, Die mi gaf den valke goet!’ Die borchgrave dat woort verstoet, 475[regelnummer] Die doe biden wagen leet. ‘Amen!’ seide hi ghereet, Ende groete die vrouwe mede, Maer nalincs hi uten gherede Viel van verdarentheit,Ga naar voetnoot479. 480[regelnummer] Daer hi die vrouwe wael ghemeit Metten groetene sprac an, Die lettel upten goeden man Achte te diere tijt, Dor dat hi ztac in zelc abijt.Ga naar voetnoot484. 485[regelnummer] Kennesse soe gheene drouchGa naar voetnoot485. An den ridder, die welke slouchGa naar voetnoot486. Sijn peert doe metten sporen Ende reet die vrouwe voren,Ga naar voetnoot488. Die zijns zlouch cleine gade. 490[regelnummer] Maer hi die was tenden rade Worden in dat claer anschijn, Doch so was die herte zijn
[pagina 24]
Gherust in dat edel beelde, Die welke uut ghenouchten speelde 495[regelnummer] Scaec in den zelven tiden. Met zinen cnape reet hi beziden Ende zeide: ‘Lucaen, saechdi dit, Hoe varinc dat die valke wit Den heygher hadde onder voet?’Ga naar voetnoot499. 500[regelnummer] ‘Het es zeker een voghel goet,’ Seide weder doe Lucaen, ‘Ende die vrouwe wel ghedaen Bat over die ziele van den heere,Ga naar voetnoot503. Diene haer gaf te harer eere, 505[regelnummer] Ende ghi waert die coster doe. Mi es te moede of zoe, Die ziele, noch steect int gruus’.Ga naar voetnoot507. Doe so zeide Dominicuus: ‘Luuc, daer an zegdi waer. 510[regelnummer] Ic gaffen der vrouwen maer In den tornoy van Couchi: Aldaer so ghebuerdi mi In den tornoy als een danc. Het es zeder leden lanc, 515[regelnummer] Dat ic voghel nochte vrouwe Niet en zach in goeder trouwe, Dan nu upten dach van heden. Soe die heeft in weerdicheden Noch den voghel, dinke mi,’ 520[regelnummer] Ende metten zelven so liet hi Hem een zuchten daer ontgaen.
[pagina 25]
Daer up andworde Lucaen: ‘Laet varen zuchten ende wenen Ende caermen ende stenen. 525[regelnummer] Ghi hebbet langhe ghenouch ghehayt Vor haer, here, nu zijts ghepayt.Ga naar voetnoot525/6. Dat zo dinct mi wel ghedaen, Want heden hebbic wel verstaen, Dat soe hu mint die ghi niet haet. 530[regelnummer] Noyt ne wistic uwen staet Dan nu upten dach van heden, Dies ic ben bet te vreden Dan ic tote noch hebbe ghezijn. Ic hebbe oec dor hu carijn 535[regelnummer] Harde vele doghens leden. Sijt te rusten ende te vreden. Uwen noot suldi verwinnen Ende oec hebben loen van minnen, Ende dat wel in corter tijt, 540[regelnummer] Op dat ghi bout ende coene sijt.’ Menich troestelijc scoene woort Brochte Lucaen al daer voort Om te payene zinen heere, Die so vele trooste noyt eere 545[regelnummer] Van gheenen mensche ghecreech, Sonder van hare. Stille hi zweech Al daer hi reet in der prayerien. Hine wilde loechenen nochte lyen: Haddi gheloechent, hi hadde ghelogen,Ga naar voetnoot549. 550[regelnummer] Ende dat lyen hadden so bedrogen,
[pagina 26]
Dat hiere niet woude comen aen. Doch verstoet wel Lucaen Wat dat van den dinghen was. Aldus reden si dor tgras, 555[regelnummer] Sprekende in menegher wijs, Tusschen daer ende Parijs, Twelke was twee dachvaerde. Als nu was hi metten paerde Voren, nu bachten, nu besidenGa naar voetnoot559. 560[regelnummer] Van der vrouwen tallen tiden; Ende waer soe lette ofte bede Dede, daer so lette hi mede,Ga naar voetnoot562. Al haddi van haren meisnieden Ghesijn; maer over cooplieden 565[regelnummer] Voeren si in diere wijs. Dus volgheden si tote Parijs Ende tote die edele graefnedinne Was te harer herberghen inne. Doe alre eerst hi van haer sciet,Ga naar voetnoot569. 570[regelnummer] Maer zi ne conden vinden niet Herberghe binnen al Parijs, Si ne moesten te Sente Denijs Al doe in den cloester riden. Daer vant Luuc ten zelven tiden 575[regelnummer] Binnen den broeder zijn, Die achterwaerde daer den wijn.Ga naar voetnoot576. Daer so was Lucaen Van sinen broeder wel ontfaen,
[pagina 27]
Ende daer toe zijn meester mede. 580[regelnummer] Hi ne hadde gheene waerhede Van hem ghehoort in vijf jaren, Waer dat hi was bevaren, Ende hiltene over doot. Eere ende weerde groot 585[regelnummer] Hevet hi hem beiden daer Ghedaen, ende eene camere vorbaer So dedi hem hebben doe, Ende al dat daer hoorde toe, Ende oec stal te haren paerden. 590[regelnummer] Het was een coopman van waerden Sijn meester, zeide Lucaen, Die welke hem hadde ghedaen Doghet ende eere groot Ende ghelost van der doot, 595[regelnummer] Ende hi hadden langhe ghedient.Ga naar voetnoot595. Die goede monec was doe zijn vrient Ende dancte hem van sbroeders weghen. Haddi wel ghekent den deghen, Hi haddem eeren meer ghedaen, 600[regelnummer] Maer doch was hi wel ontfaen Naer dat het gescepen stoet. Blide was in zinen moet Die edel borchgrave rike, Dat hi daer was zo heimelike, 605[regelnummer] Want het hiesch zijn upzet. Si ondervraechen al te met Van der feesten van Parijs, Ende van den heeren wijs
[pagina 28]
Die ter feesten waren comen, 610[regelnummer] Daer toe dat heeft ghenomen Die borchgrave goeden goom. Hi verstoet wel dat zijn oom Een drussate was te hove, Ende van den meesten love. 615[regelnummer] Hi was een out costumier Ende een edel princhier, Die vele hadde metten brande Ghedaen uptie Gods viande. Al was hi licht van ziere spraken, 620[regelnummer] Niemen es in allen zaken Vulmaect danne God alleene. Die borchgrave, van herten reene, Die was blide in zinen moet, Als hi die waerheit verstoet, 625[regelnummer] Dat zijn oem was aldaer, Want hi meenden int openbaerGa naar voetnoot626. Te beroupene in een crijt,Ga naar voetnoot627. Als het poynt ware ende tijt. Niet woudi hem openbaren. 630[regelnummer] Wel te ghemake dat zi waren, Beide meester ende cnape, Al daer metten goeden pape. Van gheere dinc waerzi vergeten, Wat men drinken ofte eten 635[regelnummer] Mochte na goeder betamen, Twelke zi in weerden namen. Na maeltijt zi te rusten traken Ende ordineerden hare zaken
[pagina 29]
Heimelijc naer haer ghevouchGa naar voetnoot639. 640[regelnummer] Ende des morghens vrouch Sijn zi beide upghestaen. Die borchgrave heeft anghedaen Naest zinen live eens draken vel, Gherijet, dat hem harde welGa naar voetnoot644. 645[regelnummer] Stoet, het hadde groot virtuut. Qualijc mochte men hem die huut Quetsen, diet anedrouch; Venijn ende hitte het oec verzlouch Ende moetheit ende zweet. 650[regelnummer] Het plach te draghene als hi street Die eerste tover der wostine,Ga naar voetnoot651. Die die tente zidine Maecte met ziere fayerienGa naar voetnoot653. Nu zo hadt in ziere baelgien 655[regelnummer] Die borchgrave van Couchi, Diet minde, gheloves mi, Vor gout ende vor groten scat. Hi hads menichwaerf te bat Ghehadt binnen den fellen woude. 660[regelnummer] Daer over dat die ridder boude Dede sinen halsberch goet, Daer dore dat hi noyt zijn bloet Sach, als hine anedrouch, Wat men up hem stac ende slouch: 665[regelnummer] Omme dat minde hine zeere. Boven den halsberghe dede die heere
[pagina 30]
Een tornikeel van kele stijf,Ga naar voetnoot667. Wel ghebonden in zijn lijf,Ga naar voetnoot668. Met eenen cruce zelverijn, 670[regelnummer] Daer in drie scavoten fijn Van goude, daer hise mede brac.Ga naar voetnoot670/1. Die edel ridder sonder lac, Die noyt in stride was vervaert, Gorde an ziere siden een zwaert, 675[regelnummer] Twelke was ghetempert wale Ende fijn van goeden stale. Eenen widen tabbaertGa naar voetnoot677. Toten voeten nederwaert Heefti boven anghedaen. 680[regelnummer] Der ghelike dede Lucaen, Maer hi ne was ghewapent niet. Messe hoorde tvrome diet In den clooster te Sente Denijs. Doe so woudi tote Parijs 685[regelnummer] Gaen over zine voet, Dat niet verre van dannen stoet. Dit was upten Tsinxendach, Dat men den edelen coninc sach Crone draghen ende houden hof, 690[regelnummer] Om te meersene zinen lof,
[pagina 31]
Ende om datti den zone zijn Woude ridders ordijnGa naar voetnoot692. Uptien dach doen nemen an. Ic wane so menich edel man 695[regelnummer] In menegen jare was int stede,Ga naar voetnoot695. Noch so meneghe vrouwe mede. Die coninc was wel ghemint Ende Karel, zijn scone kint, Beide met cleinen ende met groten. 700[regelnummer] Daer waren alle zine ghenoten Van Vrankerike binnen der stede Ende van den keyserike mede, Dat scone was te ziene an. Ghelijc eenen coopman 705[regelnummer] So quam die borchgrave int stede Ende daer toe zijn cnape mede, Omme dat zi te bet mids dien Die feeste zouden wel bezien Ende die vrouwen entie heeren. 710[regelnummer] Cume consten zi hem bekeeren Uptie straten, daer zi ghingen, Sine moesten dore dringen: So vele volcs was al daer. Te hove ghingen si daer naer. 715[regelnummer] Open so stoeden al die doren: Na des hoves toe behoren Ende na des daghes hoecheit Was thof niemen wederzeit, Was hi cleene ofte groot.
[pagina 32]
720[regelnummer] So ne was spise, wijn no broot, Hoy nochte voeder coren: Die coninc die gaft al te voren Also langhe als duurde thof, Dies men hem eere sprac ende lof 725[regelnummer] Verre ende wide in menich lant. Alse die heeren soffisant Ghingen te hove uut ende in, Daer toe gaf hi zinen zin Die borchgrave, wie zi waren; 730[regelnummer] Ende als hi die hoghe barenGa naar voetnoot730. Niet ne kende, zo heeft Lucaen Also vele daer toe ghedaen, Dat hi wiste wie zi waren. Wel onthiltse die edele baren,Ga naar voetnoot734. 735[regelnummer] Want het stoet hem wel te doene. Den hertoge der BorgenjoeneGa naar voetnoot736. Sach men daer van state groot.Ga naar voetnoot737. Amelieur ende MeinfrootGa naar voetnoot738, 752. Ghingen beide bi hem daer, 740[regelnummer] Als twee heeren vorbaer, Moy ende stout in haer ghebaren; Maer hine kende die mordenaren
[pagina 33]
Al daer niet in haer abijt, Maer hi ondervant te diere tijt, 745[regelnummer] Lucaen, wie zi beide waren, Want hi kende an zijn gebaren Amelieure harde wale: Hi hadden te meneghen male Beide ghesproken ende ghesien, 750[regelnummer] Ende volghedem so verre na dien Bi suptijlheden groot, Dat hi hoorde MeinfrootGa naar voetnoot738, 752. Heeten die bi hem ghinc, Entie waerhede van der dinc 755[regelnummer] Heefti den borchgrave geseit. Al die heeren wael ghemeit Hebben si meest oversien. Men ghinc reeden cort na dien Seere ten etene waert, 760[regelnummer] Want die coninc wide vermaert Ende zine heeren al te male Wouden in die hoghe zaleGa naar voetnoot762. Eten int openbaer. Dies waren die stagen daer 765[regelnummer] Ghemaect an die taflen diere, Daer binnen dat die princhiereGa naar voetnoot766. Entie vrouwen zitten souden, Na dat zi waren ghehouden Van hoecheden ende van eeren.
[pagina 34]
770[regelnummer] Doe zach men die grote heeren Uter capellen al te male Comen in die hoghe zale Bi den coninc Lodewijc, Ende tusschen tween coninghen rijcGa naar voetnoot774. 775[regelnummer] Quam die jonchere wel ghedaen, Karel die Caluwe, ghegaen, Die also lanc was als die vader. Der princhen kinder al te gader Quamen daer met hopen bi, 780[regelnummer] Want alle gader wouden zi Ridders met Kaerle wesen. In ouden jeesten dat wi lesen, Dat niemen ridder wesen mochte, Vor dat hi ter wapinen dochte, 785[regelnummer] Ende hi hadde des ridders slach, Hoe vele datter ane ghelach.Ga naar voetnoot786. Nu zijn zi ridders zonder zlaen, Princhen kinder, also zaen Alsi ter werelt zijn gheboren: 790[regelnummer] Die ordine bringen zi met hem voren!Ga naar voetnoot790. Dus es tvolc veredelt zeere! Lodewijc, die grote heere, Dede eenen pellel spreiden daer, Die van goude blicte claer, 795[regelnummer] Ende daer up wapenen zinen sone,
[pagina 35]
Dien hi in den hals na tgone Slouch, als hi was bereit, Ende hevet hem gheseit Die poynte die daer hoorden an, 800[regelnummer] Ende hieten wezen goet man. Preus was die jonghe heere, Die den vader dancte zeere Ende daer toe den andren heeren, Diene holpen adobeeren. 805[regelnummer] Cortelike waren ghinder Vele der groter heeren kinder Na Kaerle ridder ghedaen. Hogher ordine men daer ontfaen Meneghen zimplen ridder zach 810[regelnummer] (Also menich ridders slach Was daer ghegeven in vele jaren),Ga naar voetnoot810/11 Dies men vroylijc daer ghebaren Sach in die hoghe zale. Die borchgrave zaecht al te male 815[regelnummer] Van beghinne toten endt, Dat hi van niemen was bekendt.	voetnoot18. naar G; M Tsinxen. voetnoot43. naar M G; De Vr soude, maar de verandering is onnodig, vgl. Ts. XVII, p. 307. voetnoot44. naar De Vr; M G S. Denijs (zo ook 572, 683). voetnoot56. naar G, vgl. Mnl. W. VII, 1037; M neems i. voetnoot69. naar G; M Fauiweele; De Vr Famweele, vgl. Ts. XVII, p. 305; in het vervolg zal de naam steeds naar G gelezen worden. voetnoot70. vgl. Ts. XIV, p. 8-10. voetnoot82. naar De Vr, vgl. aant.; M meerk ī ane. voetnoot114. naar G; M vort. voetnoot124. naar M, G wapinen; ane naar G, M an. voetnoot128. M G ontbr. men; ingevoegd door Verdam (ex. Leeskamer Univ. Bibl. Leiden). voetnoot132. naar De Vr en G; M weten. voetnoot146. naar G; M hute camere; em. De Vr haer camerare; vgl. aant. De Vr en Ts. XVII, p. 306. voetnoot151. De Vr ghebluuc; M G gheblu; vgl. aant. De Vr en Ts. XVII, p. 307. voetnoot152. De Vr tLuuc; M G tLu; vgl. Ts. XVII, p. 307. voetnoot153. em. De Vr; M G Of.... der coude; vgl. Ts. XVII, p. 307 en Mnl. W. IX, 186. voetnoot181. naar De Vr en G; M at. voetnoot182. naar De Vr en G; M hade. voetnoot187. em. De Vr; M G Bekende; vgl. Ts. XVII, p. 305. voetnoot230. naar De Vr; M dit; G is onzeker, vgl. Ts. XVII, r. 10 en r. 1 v.o. voetnoot243. naar G; M vrouwen ende heeren. voetnoot257. em. De Vr en G; M wesen; vgl. Ts. XVII, p. 306, Mnl. W. IV, 2351. voetnoot262. vgl. aant. De Vr. voetnoot295. em. De Vr en G; M hande; vgl. Mnl. W. III, 106; IX, 956. voetnoot308. vgl. aant. De Vr. voetnoot314. vgl. aant. De Vr. voetnoot336. naar G; M Sijns. voetnoot338. naar G; M salt. voetnoot354. naar De Vr; M G sine. voetnoot390. naar De Vr en G; M an dien. voetnoot417. vgl. aant. De Vr. voetnoot433. naar G; M baerdi; vgl. Ts. XVII, p. 308. voetnoot446. naar De Vr en G; M dine. voetnoot454. naar De Vr; M G walke. voetnoot479. vgl. aant. De Vr. voetnoot484. naar De Vr; M G zac. voetnoot485. naar De Vr en G; M Rennesse. voetnoot486. volgens G kan hier (en 660) even goed R(idder) als B(orchgrave) staan. voetnoot488. naar De Vr en G; M vrouwen. voetnoot499. naar De Vr en G; M hadder. voetnoot503. naar De Vr en G; M wat. voetnoot507. vgl. aant. De Vr. voetnoot525/6. vgl. aant. De Vr; Mnl. W. III, 29: l. naer, doch ib. VI, 15: l. na? voetnoot549. naar De Vr; M G gheloechet. voetnoot559. nu ontbr. M G; ingevoegd naar Mnl. W. IX, 1027. voetnoot562. naar G; M daer toe. voetnoot569. em. De Vr en G; M al te eerst. voetnoot576. naar De Vr en G; M de wijn. voetnoot595. naar De Vr en G; M hadde. voetnoot626. em. De Vr en G; M meende. voetnoot627. naar G; M beroepene. voetnoot639. naar De Vr en G; M ghenouch. voetnoot644. vgl. aant. De Vr. voetnoot651. G rover; vgl. Ts. XVII, p. 308-309. voetnoot653. vgl. aant. De Vr en Ts. XVII, p. 309. voetnoot667. naar De Vr en G; M tormkeel. voetnoot668. Mnl. W. IV, 602: l. an; wijziging schijnt echter niet nodig te zijn, vgl. helm in hooft, Mnl. W. III, 305; alle die wonden..... die hi ontfinc in sinen lichaem, De Vooys, Middelnederlandse Marialegenden, I, p. 112. voetnoot670/1. vgl. Bijlage De Vr, Ts. VII, p. 237-240; hierbij valt op te merken, dat cruce niet steeds onzijdig was, maar ook vrouwelijk kon zijn, vgl. Mnl. W. i.v. voetnoot677. naar De Vr en G; M rabbaert. voetnoot692. G oordijn; Verdam geeft, Ts. XVII, p. 307, de voorkeur aan G, doch zonder voldoenden grond, vgl. 790 en 808. voetnoot695. naar G; M jaren. voetnoot730. vgl. 734. voetnoot734. naar G; M onthilte; De Vr onthilti; vgl. Ts. XVII, p. 307. Er zou iets voor te zeggen zijn om, wanneer men hier G volgt, ook in 730 baren op te vatten als 1-sten nv. enk. en dan in plaats van als hi te lezen alse (= als se); het is echter ook mogelijk baren als 4-den nv. mv. op te vatten, vgl. Mnl. W. VIII, 1365. voetnoot736. naar Mnl. W. VII, 1910, vgl. VII, 1896; M ter. voetnoot737. naar Mnl. W. VII, 1896; M G stat; De Vr stelt voor: stal; Mnl. W. VII, 1910 zou dan stalle beter achten. voetnoot738, 752. naar G; M Menifroot; vgl. Ts. XVII, p. 305. voetnoot738, 752. naar G; M Menifroot; vgl. Ts. XVII, p. 305. voetnoot762. naar G; M vonden. Mnl. W. VII, 1900 wil lezen: souden, dat hier goed zou passen, vgl. 767, doch tekstwijziging is onnodig: willen kan betekenen: begeren, wensen, ook (Mnl. W. IX, 2596): zullen. voetnoot766. naar De Vr en G; M binne. voetnoot774. naar De Vr; M G II voetnoot786. M laat dit vs. volgen op 816; de veronderstelling van De Vr, vgl. aant., dat het hier hoort en dat M een verwijzingsteken over het hoofd heeft gezien, is bevestigd door G, vgl. Ts. XVII, p. 306. voetnoot790. naar Mnl. W. VI, 1333, IX, 1043; M G ordinen. voetnoot810/11 tussen haakjes geplaatst door Verdam (ex. Leeskamer Univ. Bibl. Leiden).

Van den Borchgrave van Couchi

Van den Borchgrave van Couchi

Over dit hoofdstuk/artikel

titels