Het Boek. Serie 2. Jaargang 32
(1955-1957)– [tijdschrift] Boek, Het–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 140]
| ||||||||||||||||||||||||||||
De tweede druk van Wouter Nijhoff's bibliographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingenGa naar voetnoot1)Dat een tweede druk van een bibliografisch werk verschijnt is een hoge uitzondering. Een uitzondering, die alleen dan gerechtvaardigd is als de behandelde stof belangrijk is en het boek dus veel gebruikt wordt; en indien de bibliografie zélf, wat de vorm en wijze van bewerking betreft, aan hoge eisen voldoet. Beide voorwaarden zijn zeker vervuld bij Nijhoff's bibliographie van Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen. Immers hoe velen maken niet telkens gebruik van dit voor de geografie, plaatsbeschrijving en geschiedenis onmisbare hulpmiddel. Het boek was dan ook, zoals in de inleiding van de nu verschenen tweede druk gezegd wordt, sinds lang uitverkocht en alleen voor hoge prijs antiquarisch verkrijgbaar. En wat de bewerking betreft prijst de inleider terecht de grondigheid en de deskundigheid, waarmede Wouter Nijhoff als bibliograaf te werk ging. Er behoefden slechts weinig werkelijke fouten verbeterd te worden. En zó volledig was de bibliografie, dat bij de 342 in 1894 beschreven werken slechts 20 nummers moesten worden bijgevoegd. Een concordans op blz. 124-125 geeft de nummers van de eerste en de tweede druk. Wij kunnen ons volkomen aansluiten bij de lof in het voorwoord van de nu verschenen tweede uitgave uitgesproken over de oorspronkelijke bibliografie van 1894. Het maken van een goede bibliografie is niet ieders werk. Wat een boekenkennis en speurzin is er niet nodig om van alle beschreven boeken een exemplaar in handen te krijgen. En welk een nauwkeurigheid, ijver en geduld is er niet vereist om in alle beschrijvingen datgene zonder | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 141]
| ||||||||||||||||||||||||||||
vergissingen te vermelden, dat essentieel is, zonder anderzijds in onnodige uitweidingen te vervallen. De bibliografie van Nijhoff is - binnen de gestelde grenzen, dus alleen Noord-Nederlandse plaatsbeschrijvingen vóór 1800 - zeer volledig. En - ik nam enige steekproeven - alle beschrijvingen zijn zeer nauwkeurig. Wij zullen dus geen pogingen doen om toch nog ergens een foutje in een beschrijving of een over het hoofd gezien werk te signalerenGa naar voetnoot1). Wij mogen volstaan met de hoop uit te spreken, dat deze nieuwe uitgave, evenals de vorige, in veler handen zal komen om met vrucht geraadpleegd te worden. Voor een bibliografie is een van de moeilijkste problemen de juiste begrenzing te vinden. Hoe vaak heeft niet een bewerker van een bibliografie al doende het veld van zijn arbeid verruimd, totdat het terrein te groot werd en elke begrenzing steeds moeilijker, zodat tenslotte helemaal niets tot stand kwam. Nijhoff heeft in 1894 gelukkig een juiste grens gevonden, n.l. alle Noord-Nederlandsche plaatsbeschrijvingen vóór 1800. Echter kleeft aan het werk helaas een vitium originis. Het boek is ontstaan, omdat P.A. Tiele in zijn: Nederlandsche bibliographie van landen volkenkunde (Amsterdam 1880) de stedebeschrijvingen niet had opgenomen. Nijhoff besloot toen deze lacune aan te vullen, maar hij nam daarom niet op de bij Tiele te vinden algemene beschrijvingen van Noord-Nederland of die van afzonderlijke gedeelten, tenzij deze aangevuld of verbeterd konden wordenGa naar voetnoot2). Het is begrijpelijk, dat Nijhoff aldus te werk ging. Maar voor de gebruiker, die niet steeds deze voorgeschiedenis in de gedachten heeft, blijft het bezwaar, dat hij nu vele titels, die men bij Nijhoff verwacht, bij Tiele moet zoeken tussen een veel groter aantal | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 142]
| ||||||||||||||||||||||||||||
titels van reisbeschrijvingen, atlassen en beschrijvingen van vreemde landen. Waarom, om enkele voorbeelden te noemen, vindt men bij Nijhoff wel de ‘Kleefsche en Zuid-Hollandsche Arkadia’ (nieuwe uitgave nos. 49 en 50), wel Jacob van Oudenhoven's ‘Beschryvinge der Stadt ende Meyerye van 's Hertogenbossche’ (no. 231), maar niet Boxhorn's Theatrum Hollandiae of Guicciardini's beschrijvingen van de Nederlanden, beide van groot belang voor de stadsbeschrijvingen? Het antwoord luidt: omdat de laatste werken in Tiele's bibliografie (resp. nos. 179-180 en 420-430) vermeld zijn. Wij menen de gebruiker van Nijhoff's bibliografie van dienst te zijn met hieronder een lijst te geven van nummers bij Tiele, die men eigenlijk bij Nijhoff zou verwachten. Uit de aard der zaak heb ik de beschrijvingen, die bij Tiele zeer uitvoerig zijn, sterk bekort en heb ik alleen die nummers van Tiele vermeld, waar uitgaven van vóór 1800 beschreven worden. De atlassen liet ik onvermeld, behalve als deze, zoals Blaeu's stedenatlas, belangrijke stadsbeschrijvingen geven. In enkele gevallen vermeldt Nijhoff's bibliografie een stadsbeschrijving behorend bij een kaart. Zo no. 308, Verzijde's beschrijving van Rotterdam behorend bij een kaart van die stad. Op dit punt is de bibliografie bepaald niet volledig. Immers er bestaan b.v. prospecten van Amsterdam en andere steden met plaatsbeschrijvingen, die niet zijn opgenomen. Tenslotte nog een opmerking. Tiele zegt in het voorwoord van zijn bibliografie, dat hij het betreurt, dat hij niet altijd bij de zeldzame boeken vermeld heeft in welke bibliotheek men dat boek kan vinden. Hetzelfde geldt voor Nijhoff's bibliografie. Mocht het nog eens tot een derde uitgave komen, dan kan wellicht bij alle zeldzame boeken (en veel van de beschreven boeken zijn niet gemakkelijk bereikbaar) opgegeven worden in welke bibliotheek een exemplaar voorhanden is. Met hulp van de Centrale Catalogus in de Koninklijke Bibliotheek zal dit in de meeste gevallen gemakkelijk te vinden zijn.
B. van 't Hoff | ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 143]
| ||||||||||||||||||||||||||||
Titels vóórkomende in P.A. Tiele Nederlandsche bibliographie van Land- en Volkenkunde Amsterdam 1884, die men in Nijhoff's bibliographie zou verwachtenGa naar voetnoot1)
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 144]
| ||||||||||||||||||||||||||||
| ||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 145]
| ||||||||||||||||||||||||||||
Summary
|
|