Het Boek. Jaargang 5

[p. 359]

Nederlandsche vertalingen der Moralia van Plutarchus.
(Naschrift tot bov. p. I vgg., p. 85 vgg., 229 vgg.).

Spoediger dan ik kon verwachten (bov. p. 3)> is mij nog enn vertaling bekend geworden van een der stukken der Moralia, van welke tot dusver nog niet een vertaling kon worden aangewezen. De Bibliotheek der Kon. Akademie van Wetenschappen bezit een boekje: Iets over en uit de Apothegmata [sic], zinrijke en korte gezegden van Plutarchus. Te Amsterdam, bij de Erven Wed. F.G. onder de Linden, 1835, 24 pag. Het wordt in den Catal. vol. II (1868) p. 482 no. 1358 vermeld en kon mij bij mijn vroeger onderzoek gemaklijk ontgaan, omdat het in het Register niet op Plutarchus, maar op den naam van J. de Vries geregistreerd is, die het voorwoord aldus onderteekend heeft: J....... s. Het boekje - dat nog onopengesneden was - bevat een uittreksel uit de regum et imperatorum apophthegmata, (Bern. vol. II p. 1 - 99, Xyl. n. 15); niet uit de apophthegmata Laconica of uit de Lacaenarum apophthegmata, wat uit den titel evengoed zou kunnen worden afgeleid. Vele dezer concetti komen tegenwoordig nog in Grieksche en Latijnsche schoolboeken voor. Daar de regum apophthegmata ontleend zijn aan of althans terugkeeren in de Vitae van Plutarchus, waren zij reeds in onze taal vertaald, zij 't ook niet afzonderlijk. Enkele heeft de vertaler van aanteekeningen voorzien, die evenals de text wel ontleend zijn aan een Grieksche uitgave met Latijnsche vertaling en noten. Merkwaardig is het feit, dat het woord apophthegma niet alleen op den titel, maar ook in het boekje zelf steeds verminkt wordt (al wordt het als erratum later verbeterd); ook is 't allerlaatste, zeer bekende, apophthegma n. 46 niet begrepen: Toen Seriphius tegen Themistocles zeide, dat hij niet wegens zich zelven, maar omdat hij van Athene was, beroemd was, zeide hij: ‘Gij spreekt naar waarheid, maar zoo ik Seriphius geweest was, was ik niet beroemd geworden,

[p. 360]

noch gij, zoo gij een Athenienser geweest waart.’ (Bern. p. 36 Themist. n. 7, vgl. Plut. Them. 18). Met ‘Seriphius’, zooals blijkbaar de Latijnsche vertaling luidde, wordt een bewoner van het kleine eiland Seriphos bedoeld (bij Herodotus VIII. 125 is het een bewoner van het eilandje Belbina), en dan eerst is de pointe duidelijk. De bewerker was de bekende beoefenaar der klassieken Mr. Jeronimo de Vries, lid van het Kon. Instituut - vandaar dat het boekje in de Bibl. der Kon. Ak. zich bevindt -, gelijk blijkt uit het levensbericht van hem door Bern, ter Haar in de Hand, der Mij. v. Ned. Lett. 1853 p. 192. Het geschriftje is weinig bekend. Zelfs in Tijdemans lijst van Vert. (1839) wordt het niet gevonden.

Verder kan ik nog iets mededeelen omtrent de bov. p. 4 vgg. besproken vertaling van Boomgaert, die tot dusver alleen bekend was uit het eenige exemplaar van den nadruk, dat de Leidsche Bibl. bezit, gedrukt in 1644 door Matthijs Perfect in Gouda, voor Marten de Bot te Dordrecht, die een bot met randschrift ne contra fluminisictum als boekdrukkersmerk voerde. Van dit boekje nu bezat dr. A. Beets te Leiden niet minder dan twee exemplaren, die eveneens in 1644 bij den zelfden drukker gedrukt zijn, maar voor een anderen boekhandelaar: t' Amstelredam, bij Ian Fredericksz. Stam in de Hope [nl. in de Zandstraat, vgl. Kleerk. en v. St. I p. 770]. Anno 1644. Het titelblad, ook de omlijsting, is overigens volkomen hetzelfde als bij het bov. p. 5 afgebeelde Dordrechtsche boekje, in het midden een klein vignet. Een van deze beide ex. - dat dr. Beets mij mildelijk ten geschenke gaf - is samengebonden met een in de meeste onzer Bibliotheken voorkomende, eveneens bij Stam in 1644 verschenen, uitgave van Coornherts vertaling van Seneca de beneficiis. Ook het titelblad van dit boekje heeft dezelfde omlijsting. Hieruit volgt dus dat de Goudsche drukker Boomgaerts Plutarchusvertalingen het eerst heeft nagedrukt voor Stam en er tevens een overdrukje van heeft gemaakt voor De Bot. Zoo zijn dus bijna alle 17^e-eeuwsche Plutarchus-vertalingen in Amsterdam verschenen.

Amsterdam, Dec. 1916.

M. Boas.