Het Boek. Jaargang 5

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

Delft. - Bibliotheek der Technische Hoogeschool. - In het laatst verschenen Verslag der hooge middelbare en lagere scholen, over 1913-1914 wordt over deze bibliotheek het volgende meegedeeld.

Daar het nieuwe gebouw, dat zijn voltooiing en inrichting nadert, nog niet in gebruik kon worden genomen, bleef de algemeene toestand gelijk.

Aan den catalogus werd, zoo goed als de ongunstige omstandigheden dit toelaten, geregeld voortgewerkt.

Het bezoek op de leeszalen bleef vrijwel stationair. Voor uitgeleende werken werden afgegeven 7234 bons. Het gebruik naar buiten is toenemende. Van het aantal geraadpleegde boeken op de bibliotheek wordt geen aanteekening gehouden, het kan op een 12.000 worden geschat.

Het getal banden vermeerderde met 1387, behalve den gewonen aangroei door jaargangen van tijdschriften en stukken van vervolgwerken. Van deze 1387 banden werden 1104 door aankoop verkregen en 263 ten geschenke ontvangen van personen, vereenigingen, instellingen en Regeeringslichamen. In het bijzonder mogen vermeld worden: een collectie werken over Deensche bouwkunst van de Deensche Regeering, een belangrijke aanvulling der verzameling publicaties van de R. Commissione geodetica italiana en van de Bibliothèque Coloniale intern., uitgegeven door het Inst. colon. intern, te Brussel, door middel van het Ministerie van Koloniën.

De kosten van het bindwerk loopen gestadig op, ten gevolge van het steeds aangroeiend getal periodieken en stukken van vervolgwerken. Behalve wat de eigen binderij afleverde werden ruim 2500 banden gebonden.

Eenige malen kwam het voor, dat een verloren of zoek gemaakt werk moest worden vergoed. Vele bezoekers veroorzaken de administratie van het uitleenbureau veel werk, doordat ze de geleende werken, ook na herhaalde aanmaning om terugbezorging, onder hunne berusting houden. Tweemaal moesten strengere maatregelen worden genomen.

Groningen. - Universiteitsbibliotheek.- Verslag over 1913-1914 (uit het Versl.d.h. m. en l. scholen).

Het gebouw begint in elk opzicht te klein te worden. Voorstellen tot vergrooting op eigen terrein zijn in teekening gebracht.

Een groote kast met 72 laden werd aangeschaft voor de titelkaarten, die maandelijks ontvangen worden van het aan de Koninklijke Bibliotheek te 's Gravenhage gevestigde bureau van documentatie.

De verschillende catalogi werden regelmatig bijgehouden. Van de aanwinsten werden 3179 nieuwe titels gemaakt. Getypte afschriften hiervan werden in den alphabetischen en grootendeels ook in den systematischen catalogus ingevoegd. Bovendien werden in den alphabetischen catalogus 632 nieuwe verwijzingen ingelascht. De alphabetische catalogus telt thans circa 102.500 blaadjes, waarvan circa 91.000 met titels en circa 11.500 met verwijzingen.

In dezen cursus werd aangevangen met de behandeling van het omvangrijke legaat-Enschedé, waarvan de ontvangst in het vorig

[p. 170]

verslag werd vermeld. De op Nederland en Nederlandsch-Indië betrekking hebbende boeken van dit legaat werden alle gecatalogiseerd en geordend, en, voorzoover dit niet reeds het geval was, gebonden. Er wordt van deze boeken reeds thans eer. veelvuldig gebruik gemaakt. De catalogiseering der overige boeken van het legaat is aangevangen. Waarschijnlijk zal tegen het einde van den volgenden cursus het geheele legaat gecatalogiseerd zijn.

Met catalogiseering der vóór het jaar 1850 aan Nederlandsche hoogescholen verschenen medische dissertaties en disputaties (de nà 1850 verschenen zijn reeds gecatalogiseerd), werd een aanvang gemaakt. Bovendien wordt de medische afdeeling van den systematischen catalogus herzien.

Met het Rijksarchief te Groningen had wederom een ruiling plaats. Thans werden het op de bibliotheek aanwezig exemplaar der Ommelander, later Provinciale Groninger Courant, en het op het archief aanwezige exemplaar der Groninger Courant door wederzijdschen afstand zooveel mogelijk gecompleteerd.

Aangekocht werden 292 nieuwe werken met 544 deelen; verder 576 deelen van vervolgwerken en 688 deelen van tijdschriften, gezamenlijk 1808 deelen. Ten geschenke werden gekregen 343 nieuwe werken met 750 deelen, verder 749 deelen van vervolgwerken en 64 deelen van tijdschriften, gezamenlijk 1563 deelen. In het geheel werd dus de bibliotheek verrijkt met 3371 deelen. In dit getal zijn niet begrepen de brochures en andere kleine geschriften en de in ruil ontvangen binnen- en buitenlandsche proefschriften.

Onder de geschenken verdient de aandacht eene belangrijke verzameling werken op het gebied der ethiek, ten geschenke ontvangen van den oud-hoogleeraar Meyboom, en een exemplaar van het prachtwerk ‘Graphische Kunst in Nederland, 1300-1800’, uitgegeven door de Nederlandsche Commissie voor de Internationale Tentoonstelling van het Boek te Leipzig in 1914. Onder de aangekochte werken verdienen de aandacht de Catalogue of Greek coins in the British Museum, aangekocht op eene auctie te Amsterdam, waarvoor door het Groningscb universiteitsfonds een belangrijke subsidie was verleend, verder verscheidene seriën van belangrijke tijdschriften, als Bibliographie der Deutschen Zeitschriften-Literatur 1897-1914, Bulletin de la Société mathématique de France 1881-1914, Rendiconti del Circolo matematico di Palermo 1887- 1914, Mitteilungen der Vorderasiatischen Gesellschaft 1896-1914, Proceedings of the Royal Society of Medicine 1908-1914, Transactions of the Zoölogical Society of Londen 1896-1913.

De door den bibliothecaris bewerkte geschiedenis der universiteitsbibliotheek zag in dezen cursus het licht. Een aantal exemplaren van dit werk werd aan onderscheiden bibliotheken in binnen- en buitenland toegezonden.

Tijdens de feestviering van het 300-jarig bestaan werd in de leeszaal en de oude boekerijzaal eene tentoonstelling gehouden van portretten, platen enz., betrekking hebbende op de gechiedenis der universiteit en van eenige bijzondere handschriften en drukken. Het bezoek aan deze tentoonstelling, zoowel van de vreemde gasten als van de inwoners van Groningen was zeer bevredigend.

Het aantal bezoeken aan de bibliotheek bedroeg gedurende den cursus 1913/1914 18.790, waarvan 3313 des avonds. Van het geheele aantal bezoeken werden 12.344 gebracht door personen, die als hoogleeraar, student of anderzins aan de universiteit verbonden zijn, 6446 door personen, die buiten de universiteit staan. Van de avondbezoeken werden 2161 gebracht door personen, die tot de universiteit in betrekking staan, 1152 door anderen.

De systematische catalogus werd 366 maal geraadpleegd, waarvan 24 maal door personen van elders, die schriftelijk inlichtingen vroegen.

Uitgeleend werden 18.546 boekdeelen, waarvan 2412 naar elders werden verzonden, en wel naar personen of bibliotheken in de provincie Groningen (buiten de stad) 546, naar Friesland 263, Drenthe 142, Overijsel 207, Gelderland 218, Utrecht 203, Noordholland 399, Zuidholland 249, Zeeland 47, Noordbrabant 108, Limburg 29, naar het buitenland 1.

Van de handschriften werden 24 in de leeszaal geraadpleegd en 6 naar elders ter leen gezonden.

[p. 171]

Bovendien werden 33 handschriften hier van elders ten gebruike ontvangen.

Leiden. - Universiteitsbibliotheek. - Het Verslag der h.m. en l. scholen over 1913-1914 bevat de volgende uitvoerige mededeelingen over de Bibliotheek en het daarmede verbonden Prentenkabinet.

Het gewone onderhoud had geregeld plaats. De bliksemafleiders en de brandbluschmiddelen werden tweemaal nagezien en beproefd; kleinere defecten werden direct in orde gebracht.

Behalve het gewone onderhoud van het meubilair valt alleen te vermelden, dat wederom, wegens plaatsgebrek, voor een tiental boekenrekken in de bovenverdieping van het groote magazijn dubbele draaibare rekken werden aangebracht. Nieuw geleverd werden een groote tafel voor de geographische afdeeling, een kleine tafel voor de Japansche boekverzameling, een bankje voor het uitleenbureau en een staande koperen gaslamp op de schrijftafel van den bibliothecaris.

De bestaande verzamelingen werden uitgebreid, zoowel door vele geschenken, als door aankoopen, waarbij steeds zooveel mogelijk rekening werd gehouden met de behoeften van het universitair onderwijs. Ten einde alles zoo goed en zoo vlug mogelijk dienstbaar te maken aan het studeerend publiek, werd veel moeite besteed aan het spoedig catalogiseeren en het inschikken van nieuwe titels in de bestaande catalogi. Ongeveer 4300 nieuwe titels werden gedrukt en ingevoegd. Ook gelukte het in den loop des jaars gereed komen met het in vorige jaren aangevangen groote werk tot samensmelten van de twee alphabetische fichescatalogi van de bibliotheek zelve en de collectie der maatschappij der Nederlandsche Letterkunde. Voor de beambten, zoowel als voor de bezoekers geeft deze combinatie, nu zij compleet tot stand gekomen is, groot nut en veel tijdsbesparing en wordt aldus het gebruik der verzamelingen ten zeerste bevorderd.

Buiten de bibliotheek werden uitgeleend 15.585 werken, waarvan 3226 aan de maatschappij der Nederlandsche Letterkunde, tegen respectievelijk 15.883 en 2699 in het vorige jaar.

Buiten de stad werden 2663 pakketten met boeken verzonden (in het vorige jaar 2298). Het getal personen, die voor het eerst in de gelegenheid gesteld werden boeken te ontvangen, bedroeg 334 (in het vorige jaar 368).

Groote en hoogst belangrijke inzendingen werden gereed gemaakt voor de bijbeltentoonstelling, door het Bijbelgenootschap te Amsterdam, bij zijn eeuwfeest in Juni 1914 gehouden, en voor eene tentoonstelling van topographische teekeningen en prenten inde Academie van Beeldende Kunsten te 's-Gravenhage in Maart 1914.

Ook werd het een en ander beschikbaar gesteld voor de Internationale Ausstellung für Buchgewerbe und Graphik, dezen zomer te Leipzig geopend.

Een groot aantal boeken werd in depôt afgestaan aan het Juridisch Laboratorium te Leiden, door hoogleeraren der rechtsgeleerde faculteit, in een zaal van het universiteitsgebouw ingericht ten bate van hunne studenten, naar analogie van hetgeen in een vorig jaar in de Leeskamer Bosscha voor studeerenden in de wisen natuurkunde was tot stand gebracht.

Uit andere verzamelingen werden ten behoeve van Leidsche studeerenden tijdelijk in de bibliotheek te Leiden gedeponeerd 60 bandschriften en 474 boeken. Omgekeerd werden van de Leidsche bibliotheek naar andere bibliotheken en archieven in binnenen buitenland, behalve een zeer groot aantal boeken, te leen gezonden 90 handschriften, waarvan 29 van de maatschappij der Nederlandsche Letterkunde.

De conservator der handschriften besteedde veel tijd aan de beantwoording van vragen om inlichtingen betreffende handschriften, zoowel schriftelijk als door bezoekers persoonlijk tot hem gericht. Hij beschreef uitvoerig voor de catalogi de nieuw ingekomen handschriften, 18 deelen en 23 autographische brieven, waarvan respectievelijk 4 en 5 van de verzameling der maatschappij der Nederlandsche Letterkunde.

Van de te Leiden onder leiding van den bibliothecaris staande onderneming tot fotografische reproductie der meest belangrijke en oudste Grieksche en Latijnsche handschriften, werden het 19de deel en een supplementdeel voorbereid en grootendeels reeds afgewerkt.

Aanwinsten geschiedden in de eerste

[p. 172]

plaats door aankoop uit de gewone subsidiën: 1289 vervolgdeelen en 1574 werken. Uit de gelden van het legaat Wamer werden aangekocht 60 vervolgdeelen en 16 werken; uit dat van Riemersma 24 vervolgen; van Chastelain 23 boeken; van Perizonius 9 boeken; van Stolp 10 boeken en 20 vervolgen. Voor rekening der Thorbecke-stichting werden aangekocht 70 vervolgdeelen en 11 werken; voor de Tiele's kamer 8 boeken en 44 vervolgen. De verzameling van de maatschappij der Nederlandsche Letterkunde werd vermeerderd met 7 handschriften, 210 boeken en 230 vervolgen; die van het seminarium der Remonstrantsche Broederschap met 30 boeken, 6 vervolgen en 14 kleine geschriften. Van de periodieken, in bruikleen van de Hollandsche Maatschappij der Wetenschappen, werden de vervolgen geregeld gezonden.

Ten geschenke werden ontvangen van de verschillende departementen van bestuur 63 boeken en 258 vervolgen, 86 kaarten; van binnen- en buitenlandsche genootschappen 507 boeken en 942 vervolgen; van particulieren 281 boeken en 183 vervolgen. Door ruil met de beschikbaar gestelde exemplaren van het Internationales Archiv für Ethnographie werden verkregen 42 tijdschriftendeelen. In ruil voor de verzonden Leidsche dissertaties werden ontvangen 7247 dissertaties en andere academische geschriften van tal van buitenlandsche universiteiten. Van de leeskamer Amicitia alhier werden ontvangen 16 boeken en brochures en 31 vervolgen.

Van genoemde aanwinsten verdienen afzonderlijk vermeld te worden: de geheele juridische bibliotheek (voor zoover nog niet voorhanden), nagelaten door wijlen den hoogleeraar Tichelaar, waardoor eene rijke en welkome aanwinst wordt verkregen in het bijzonder voor het Romeinsche recht; een hoogst zeldzaam werkje van den Leidschen hoogleeraar Th. Erpenius ‘De peregrinatione Gallica’ an. 1631, eene soort ‘Baedeker’ voor Nederlanders, die voor hunne ontwikkeling en studie eene reis door Frankrijk wilden ondernemen; voorts eene volledige serie, fraai gebonden in 38 deelen, van het belangrijke tijdschrift ‘Archif für Sozialwissenschaft und Sozialpolitik’, geschenk van den hoogleeraar mr. H. Krabbe; de uitgebreide en aan hoogst zeldzame boeken overrijke Baskische bibliotheek van wijlen den heer jhr. W.J. van Eys te San Remo, door hem vrij van rechten gelegateerd. Het grootste gedeelte daarvan is reeds te Leiden ontvangen; het overige zal volgen, wanneer veilige verzending uit Italië mogelijk is.

Naar aanleiding van eene reis, onlangs door den hoogleeraar van Wijk door Rusland en de Balkanstaten ondernomen, werd besloten van die gelegenheid gebruik te maken om relaties aan te knoopen met wetenschappelijke genootschappen en instellingen, die hetzij in ruil of als geschenk publicaties op het gebied der Slavistiek zouden willen afstaan. Veel belangrijks wordt met name verwacht van de Keizerlijke Russische Akademie van Wetenschappen te Petersburg, die harerzijds bleek prijs te stellen op een exemplaar van 's Rijks Geschiedkundige Publicatiën. De bibliotheek werd in staat gesteld een exemplaar dier Publicatiën aan bedoelde akademie aan te bieden.

Bij den grooten brand in de stad Leuven in Augustus 1914 is ook de bibliotheek der katholieke universiteit verwoest. In die bibliotheek waren van de bibliotheek te Leiden vier handschriften en vier gedrukte boeken te leen gedeponeerd. Bij het stellen van dit verslag verkeert men nog in het onzekere, of deze gespaard zijn gebleven.

Prentenkabinet. - Het gewone onderhoud had geregeld plaats. Wegens vocht in de buitenmuren van de benedenzaal werden deze uitgehakt en aan de binnenzijde met cement bestreken, waardoor waarschijnlijk eene afdoende verbetering verkregen werd.

De brandbluschmiddelen werden tweemaal beproefd en in orde bevonden, behalve één brandslang, die op verschillende plaatsen lek bleek te zijn en vernieuwd werd.

In den buitenmuur, pleinzijde, der benedenzaal heeft de hoofdopzichter der universiteitsgebouwen onlangs een aan de nagedachtenis van mr. Herman Coster gewijden gedenksteen doen inmetselen, die vóór dien tijd in den zijgevel van het universiteitsgebouw aan het Rapenburg was bevestigd.

Het meubilair werd geregeld onderhouden en aangevuld met twee houten (eiken) boekenrekken op de bihliotheekverdieping. Eene electrische schelgeleiding werd aangelegd van de bovenverdieping naar de bene-

[p. 173]

denzaal tevens werkplaats van den concierge. De kleine voorkamer beneden werd nieuw behangen.

Nu het kabinet geregeld dagelijks toegankelijk is en het publiek daar een deskundig ambtenaar steeds bereid vindt tot voorlichting en hulp, blijkt herhaaldelijk, dat de inrichting groot nut voor velen kan stichten. Het aantal bezoekers bedroeg 130 (in het vorige jaar 159), ongerekend de dikwijls talrijke bezoekers der colleges, die de hoogleeraar Martin ook dit jaar wederom in het kabinet gaf. Bovendien werd een druk gebruik gemaakt van de kunsthistorische boekerij, waaruit vele boeken uitgeleend werden door bemiddeling van de universiteitsbibliotheek.

Voor den inventaris werden beschreven ongeveer 2300 prenten van de Hollandsch-Vlaamsche school. Ruim 1100 prenten en portretten werden op carton opgezet en voor zoover noodig, schoongemaakt en gerestaureerd. Met kracht wordt thans voornamelijk voortgegaan met de rijke afdeeling der portretten.

Van geschenken valt alleen te vermelden het prachtwerk ‘Graphische kunst in Nederland 1300-1800'’, geschenk van het Uitvoerend Comité der Nederlandsche afdeeling van de Internationale Ausstellung fiir Buchgewerbe und Graphik. Leipzig 1914.

Aangekocht werden: 6 omslagen met oude historieprenten, etsen, kopergravure, topographische e.a. prenten; een zeldzaam exemplaar van een prent van Matham: twee landarbeiders ‘Arua male quicquam’'enz.; 217 werken; 164 tijdscbriftdeelen.

Verliezen werden niet geleden.

Utrecht. - Universiteitsbibliotheek. - Het verslag over 1913-1914, opgenomen in het laatst verschenen Versl. d.h. m. en l. scholen, luidt als volgt:

Het bibliotheekgebouw voldeed in het algemeen goed aan zijne bestemming.

Het toenemend gebrek aan ruimte in het bureau en de aangrenzende leeszaal deed zich in nog sterker mate dan het voorgaande jaar gevoelen.

De statistiek van het bezoek en het gebruik dezer inrichting schijnt in den vorigen cursus haar hoogtepunt te hebben bereikt. Immers de behandelde aanvragen daalden van 31.396 in 1912/1913 tot 30.103 in 1913/1914; het leeszaalbezoek ging terug van 13.212 op 11.173; alleen het getal uitgeleende boeken, (17.979) en dat der naar buiten gezonden pakken (2552) wijzen op een kleine vermeerdering van het gebruik. De boekenvoorraad nam eveneens toe met 1131 werken, waarvan er 414 als geschenken werden ingeschreven.

Van de belangrijke geschenken, welke werden ontvangen, verdient in het bijzonder melding dat door het Oud-Studentenfonds en eenige oud-leerlingen der universiteit geschonken ter gelegenheid van het honderdjarig herstel dezer inrichting in hare oude rechten op 3 December 1913. Dit geschenk bestaat in een groot aantal, ruim 600 boekdeelen, groot en klein, even zoovele pamfletten, brochures en overdrukjes, benevens 112 deelen dictaten, alles af komstig van personen, die aan deze universiteit onderwijs hebben gegeven. Deze verzameling bevat o.a. werken van de hoogste zeldzaamheid en is in haar geheel een zeer belangrijke bijdrage tot de kennis van de geschiedenis van het hooger onderwijs te Utrecht.

Van het Verslag over 1914/15 is een uitvoerig uittreksel gedrukt in het Jaarboek der Rijks-universiteit te Utrecht. Het luidt aldus:

‘Het was te voorzien dat de tijdomstandigheden niet zonder invloed zouden zijn op het gebruik der Universiteitsbibliotheek en op de aanwinsten die voor haar konden worden verkregen. Zoowel de statistiek van het bezoek als het cijfer der aanwinsten wijst op de ongunst der tijden, die ook heeft ingewerkt op den studiegang aan de Universiteit. Er werden 28007 aanvragen behandeld tegen 30103 in 1913/14; het leeszaalbezoek daalde van 11173 tot 8501. 17561 boeken werden uitgeleend; 2476 pakken naar buiten verzonden. De aanwinsten daalden van 1131 in 1913/14 tot 590 in het afgeloopen cursusjaar. De bibliotheken die in bruikleen beschikbaar zijn, verwierven de volgende aanwinsten: het Centraal-Muziek-litteratuurfonds 254 deelen; de Centrale Duitsche bibliotheek 240 deelen, het Provinc. Utrechtsch Genootschap 22 deelen en het Historisch Genootschap 29 deelen. Brochures, dissertatien, pamfletten en deelen van periodieken zijn onder bovengenoemde cijfers niet begrepen.’

[p. 174]

Hierop volgt een opgaaf van belangrijke geschenken, en een lijstje van schenkers; daarna gaat het verslag door:

Bij goedgunstige beschikking van den Minister van Binn. Zaken werd door vriendelijke tusschenkomst van Dr. D.J. Hamburger, Inspecteur van de volksgezondheid alhier, het grootste deel der vakbibliotheek, af komstig van het voormalig Parc Vaccinogène aan de Universiteitsbibliotheek afgestaan en op die wijs de aanwezige litteratuur over de geschiedenis, de methoden en de inrichtingen voor vaccinale inenting belangrijk aangevuld.

Het Penningkabinet ontving van den Senaat een zeer fraaien gedenkpenning ten geschenke, geslagen op het 300-jarig bestaan der Groningsche Universiteit.

Voor de handschriftenverzameling zijn dankbaar aanvaard eenige journalen uit het laatst der XVIII^e eeuw, geschonken door Dr. Gallandat Huet te Alkmaar. Door het Rijksarchief te Utrecht werd een bundel afschriften afgestaan van Utrechtscheoorkonden (1059-1602). Mr. Dr. S. Muller Fzn. schonk een handschrift over de haringvisscherij uit de XVIII^e eeuw. Naast deze geschenken valt slechts één aankoop te vermelden, nl. een XV^e eeuwsch handschrift met theologische tractaten o.a. van Henricus van Gorcum.

Daar middeleeuwsche handschriften slechts zelden en dan alleen tegen buitengewoon hooge prijzen aan de markt komen, is ook dit jaar naar uitbreiding van het palaeographisch studiemateriaal in hoofdzaak gestreefd door de photo's uit Noord-Nederlandsche handschriften te vermeerderen en door aankoop van reproducties met facsimiles van handschriften. Wat dit betreft verdient de aanschaffing van de Facsimiles of ancient mss., uitgegeven door de New Palaeographical Society, bijzondere vermelding omdat zij met de voorhanden oudere series der Palaeographical Society een geheel vormt dat van uitnemende waarde is voor de beoefenaars der Grieksche en Latijnsche palaeographie. Hoe meer het studiemateriaal wordt uitgebreid, des te pijnlijker doet zich het gemis aan ruimte gevoelen. Hetvertrek dat thans als collegekamerwordt gebruikt, maar oorspronkelijkvoor de handschriften-afdeeling bestemd was, is in figuurlijken zin als het beloofde land, waarheen de conservator en de bibliothecaris hunne blikken verlangend richten. De handschriftenleeszaal toch geraakt zóó overvol, dat een groot gedeelte der boeken welke bij de opening zes jaar geleden als handbibliotheek daar waren geplaatst, onlangs in de magazijnen moesten worden teruggeplaatst.

Datzelfde gebrek aan ruimte bemoeilijkt ook de overigens zeer gewenschte inrichting van een nieuwe afdeeling. Het is bekend, van hoe groot gewicht de in de laatste kwarteeuw in Egypte uitgegeven papyri zijn, niet alleen voor de kennis der middeleeuwsche, speciaal Grieksche palaeographie, maar ook voor de klassieke, theologische en rechtsgeleerde studiën. Nu men in ons land, in tegenstelling tot Duitschland, waar zelfs bibliotheken van minderen rang dan de Utrechtsche in de laatste tien jaren nog kostbare collecties hebben bemachtigd, helaas onherroepelijk de gelegenheid heeft laten voorbijgaan om althans voor één onzer groote bibliotheken eene verzameling dezer papyri te verwerven, is het dubbel gewenscht, dat onze Universiteitsbibliotheek, welke zich ten doel stelt een centrale werkplaats te worden voor de beoefenaars van middeleeuwsche palaeographie, eene zoo mogelijk volledige handbibliotheek voor de papyrologische studiën inrichte, door de tot nu toe verschenen handboeken, periodieken, reproducties, tekstuitgaven en catalogi bijeen te brengen. Wanneer de tijdsomstandigheden gunstiger zullen zijn geworden, hoop ik dat daarvoor een extra jaarlijksch bedrag ter beschikking zal kunnen worden gesteld.

Ook het gebruik van de handschriftenafdeeling heeft onder den oorlog te lijden gehad. Het aantal geraadpleegde (117) en naar buiten uitgeleende (15) handschriften is lager dan andere jaren. omdat er na Augustus 1914 geen zendingen naar het buitenland plaats hadden en bezoekers uit den vreemde zich nagenoeg niet aanmeldden. Bovendien werd het vrij levendige leenverkeer met de groote bibliotheken van Brussel, Berlijn en Parijs na genoemden datum geheel gestaakt. Gelukkig was er in de laatste dagen van Juli 1914 nog gelegenheid om de hier gedeponeerde handschriften uit Brussel, Aken, Berlijn, Giessen, Wolfenbütlel en Praag terug te zenden. Dit ging niet met een handschrift uit

[p. 175]

de Bibliothèque nationale te Parijs dat nu in de brandkast blijft geborgen tot na den oorlog.

Een viertal handschriften welke vóór den oorlog aan de Universiteitsbibliotheek te Gent en het Gemeentearchief te Saint-Amand-les-Eaux waren uitgeleend, konden niet op de gewone wijze worden teruggevorderd, omdat alle verbinding met deze plaatsen ontbrak. Nadat door bemiddeling van Curatoren de hulp der Regeering was ingeroepen, werden de handschriften uit Gent door vriendelijke bemoeiingen van het Nederlandsche Consulaat te Gent en het Departement van Buitenl. zaken te 's Gravenhage in de eerste helft van Juli l.l. ongedeerd terug ontvangen. Een boek dat te Gent was uitgeleend, en het handschrift van St. Amand zijn tot heden niet teruggekeerd.

Werd hierboven de aandacht gevestigd op gemis aan plaatsruimte bij de handschriftenafdeeling, ook bij de cataloguskasten en de handbibliotheek der leeszaal doet zich dit gebrek gevoelen. Het is volmaakt overbodig er op te wijzen dat bij eene groote bibliotheek als de Utrechtsche de gelegenheid behoort te bestaan, zoowel tot uitbreiding van de catalogusruimte als van de handbibliotheek, waaruit de leeszaalbezoekers voor dagelijksch gebruik moeten worden voorgelicht. Zulk eene handbibliotheek dient telkens te worden aangevuld, niet alleen met de nieuwste bronnen en encyclopaedische werken, maar ook moeten de geheel verouderde en, zooveel mogelijk, de andere oude uitgaven door nieuwe worden vervangen. Zooals de toestand nu is, kan aan die onafwijsbare vernieuwingsbehoefte niet worden voldaan, terwijl de catalogusruimte, ondanks het meest vernuftige overleg, telkens meer te kort schiet, tot groot ongerief van hen die dien wegwijzer voor hun studiemateriaal moeten raadplegen. Hier kan worden volstaan met te constateeren dat er geene gelegenheid bestaat om aan de cataloguskasten en de handbibliotheek meerdere plaats voor de toekomst te verschaffen, tenzij door annexatie van aangrenzende lokaliteiten.