Het Boek. Jaargang 5

Uit Noord- en Zuid-Nederlandsche bibliotheken.

Amsterdam. - Bibliotheek van het Tijdschrift voor ziekenverpleging. - Deze boekerij van beperkten omvang, en zeker voor het gebruik van een niet zeer grooten kring van lezers en lezeressen bestemd, verdient vermelding, omdat er een nieuwe catalogus, gedateerd 1 Januari 1916, van verschenen is, met zorg geredigeerd, en in keurigen druk - van J.H. de Bussy.

Wij ontvingen een vorigen catalogus er naast. Beide dragen den naam van Mej. Chr. Nijman, Vondelstraat 146, als bibliothecaresse. Uitgebreid heeft de verzameling zich niet; vroeger 13 bladzijden met elk 25 à 30 titels, nu 26 bladzijden van ongeveer 12 titels elk. De Redactie is echter geheel nieuw; de bibliothecaresse had te voren de titels maar in alfabetische orde laten drukken, zooals ze toevallig waren opgeschreven, met soms ‘teerste woord, soms 't eerste substantief, soms een willekeurig gegrepen woord, nooit den schrijversnaam voorop, zoodat men b.v. onder elkaar kreeg:

De dagen van olim....

De Bosch Kemper (Jonkvr.)....

De l'Emploi rational.....

Diacones (De)....

Nu daarentegen heeft zij blijkbaar raad ingewonnen bij iemand die ervaring van catalogiseering heeft. Alles is systematisch ingedeeld volgens het eenvoudige systeem, sinds jaren door de Maatsch. t. bev. d. geneesk., en trouwens in hoofdzaken voor elke geneeskundige bibliotheek gebruikt. Bij de indeeling zijn korte, duidelijke opschriften zonder cijfer- of lettersysteem gebezigd, en van al te minutieuse onderrubrieken is het kleine catalogusje vrij gehouden. Alle titels zijn, zoover men zien kan, correct, kort en compleet; een alfabetisch naamregistertje maakt het vinden gemakkelijk, ook als men de rubriek niet weet. Werken van bijzonder belang trekken de aandacht niet; de best voorziene rubriek is natuurlijk die van de ziekenverpleging. Bij een latere catalogiseering zou het misschien aanbeveling verdienen, hier ook het woord Ziekenverpleging als hoofdopschrift te nemen in plaats van Staatsgeneeskunde.

Amsterdam. - Engelsche bibliotheek. - Op 7 Dec. 1915 werd te Amsterdam opgericht de Vereeniging ‘De Engelsche bibliotheek’. Zij beoogt door het aanschaffen van letterkundige werken tegemoet te komen aan allen in het land die de Engelsche letterkunde bestudeeren of daarin belang stellen. De vereeniging zal in hare boekerij opnemen belangrijke werken van moderne schrijvers en dichters en tevens de in den laatsten tijd verschenen kritieken over eenig deel der Engelsche letterkunde. De keuze der boeken zal bepaald worden door een commissie bestaande uit de HH. J.H. Kern, A.E. H. Swaen, C. Grondhout en W. van Doorn. De bibliotheek is voorloopig gevestigd in het lyceum voor meisjes, Pieter de Hooghstraat, Amsterdam, en zal geopend zijn maandags, dinsdags en donderdags van 12-1 uur. Bibliothecaresse is mej. J.T. de Wilde.

's Hertogenbosch. - R.K. Boekerij en openbare leeszaal. - ‘Men meldt ons uit 's-Hertogenbosch dd. 26 Nov. 1915:

Hedenavond werd in het pand ‘De Lely’ naast het stadhuis de openbare leeszaal op R.K. grondslag geopend. Zeer vele geestelijken en leeken waren aanwezig, om het gebouw te bezien.

[p. 77]

Nadat de boekerij en de studiezaal waren bezichtigd, vereenigden zich de belangstellenden in de leeszaal, welke gelijkvloers gelegen is. Deze zag er voor een beginnende onderneming uitstekend uit. De leestafels zijn in het midden der zaal geplaatst, enkele kleine tafeltjes tegen de wanden, welke met stemmig groen behangen zijn. Eenige schilderijen van Frans Kops en Herman Moerkerk sierden de muren.

Aan de bestuurstafel namen plaats de heeren dr. H. Moller, voorzitter der beheerende vereeniging, pastoor Sweens, censor, dr. Schoengen, lid der Rijkscommissie van toezicht op de openbare leeszalen, en eenige bestuursleden.

Dr. Moller, die de vergadering opende met den Christelijken groet, verwelkomde de aanwezigen. Op de eerste plaats sprak hij zijn dank uit aan de geestelijkheid der stad, die zoo mild haren steun geschonken heeft aan de nieuwe instelling. Z.D. H. mgr. W. van de Ven is een der eerste leden der vereeniging geweest en hedenmiddag is de coadjutor-bisschop mgr. A. Diepen zich persoonlijk komen overtuigen van de totstandkoming der leeszaal. Z.D. H. was uiterst tevreden, hetgeen mgr. uitdrukkelijk verzekerde. Verder dankte dr. Moller den hoogeerw. heer mgr. C. Prinsen, van wien het initiatief voor deze onderneming is uitgegaan. Om hem daarvoor te bedanken stelt spreker, namens het bestuur, aan de vergadering voor, om mgr. Prinsen te benoemen tot eere-voorzitter, welk voorstel met applaus werd aanvaard.

Spreker ging verder in op de meeningen, welke door enkele raadsleden waren verkondigd, en zette nader de werking van den Index uiteen. Aan het gemeentebestuur en de meerderheid van den raad bracht spreker dank voor den milden steun, aan de leeszaal verleend. Deze kon reeds een bezit toonen van een achtduizend boekdeelen, en nog dagelijks vermeerdert dit aantal.

Honderd bladen en tijdschriften liggen ter lezing. Aldus staat de leeszaal wat haar omvang betreft reeds op de 12^e plaats van de 35 leeszalen in den lande. Ten slotte dankte spreker Dr. Schoengen voor zijne zeer gewaardeerde adviezen.

Nadat dr. Moller telegrammen van gelukwensch had voorgelezen, welke waren ingekomen van jhr. Van Beresteyn, voorzitter der Centrale Vereeniging van Openbare Leeszalen, en van het bestuur der Leeszaal te Breda, en het aanwezige bestuur der Tilburgsche Leeszaal had begroet, kreeg Wethouder Van Meerwijk het woord.

Deze deelde mede, dat de burgemeester door ongesteldheid verhinderd was, de plechtigheid bij te wonen. Namens het gemeentebestuur sprak de wethouder de beste wenschen uit voor den groei en den bloei der leeszaal.

Dr. Schoengen, vervolgens aan het woord komend, wees de vergadering erop, dat niet de Katholieken zelf, doch andersdenkenden het eerst hebben aangedrongen op de totstandkoming van openbare leeszalen op Katholieken grondslag. Van dezen noemde spreker den conservator der Koninklijke Bibliotheek, Dr. Byvanck. Deze wenschte zulke leeszalen voor grootere steden met gemengde bevolking als Amsterdam, Rotterdam en 's-Gravenhage. Het is dus geen wonder, dat men hier in het centrum van het Katholieke Zuiden ook zulk eene leeszaal sticht. De inrichting, welke nu geopend is, draagt sprekers volle tevredenheid weg. Het begin is prachtig. Met genoegen heeft spreker gehoord, dat geestelijk en wereldlijk gezag zoo goed met de burgerij hebben samengewerkt, om deze leeszaal op te richten. Dit doet hem denken aan de vijftiende eeuw, toen hier door eenzelfde schoone samenwerking eene stadsschool werd opgericht, die bijna de gelijke was der universiteit van Leuven en waar duizend tot tweeduizend studenten de lessen volgden van de beroemde meesters, die te 's-Hertogenbosch doceerden. Ook toen bezat men hier eene welvoorziene boekerij. Nu hier een nieuw en veelbelovend instituut van onderwijs gevestigd is, met name de Roomsch-Katholieke Leergangen, past het, dat eene stad als 's-Hertogenbosch eene welvoorziene bibliotheek en eene flinke openbare leeszaal bezit. Mogen beide onder de leiding van dr. Moller der stad tot heil zijn!

Mgr. Prinsen zeide, dat hij vanavond niet hier gekomen zou zijn, indien hij geweten had wat hem boven het hoofd hing. Nu het toch gebeurd is, dankt spreker den voorzitter voor diens vriendelijke woorden en de vergadering voor haar besluit. Na te hebben

[p. 78]

verteld, dat hij veel verplicht is aan dr. Schoengen, voor diens inlichtingen en steun, en voorts aan degenen, die het bestuur der vereeniging vormen, sprak Mgr. Prinsen den hartelijken wensch uit, dat de leeszaal en de boekerij een zegen mogen worden voor de stad.

Dr. Weyers, vooizitter der Tilburgsche leeszaal, sloot zich namens zijne vereeniging aan bij dezen wensch, en hoopte evenals dr. Moller, dat er spoedig eene nauwere samenwerking ontstaan zal onder de Nederlandsche leeszalen op Katholieken grondslag.

Nadat dr. Moller nog verschillende mededeelingen had gedaan betreffende plannen der vereeniging (o.a. lezingen te houden en binnenkort eene expositie in te richten van miniaturen, welwillend door dr. Schoengen aangeboden), werd de samenkomst beëindigd.

Conservator der leeszaal en boekerij is de heer J.C. Vollebregt.’

(Uit de Maasbode).

Rotterdam. - Nederlandsche Handels - hoogeschool. - In het verslag over het studiejaar 1914-1915 zijn twee eigen hoofdstukjes gewijd aan de Bibliotheek en aan het Economisch archief.

Dank zij de reserve-ruimte waarover voor de bibliotheek nog te beschikken was, is het ook gedurende het verloopen studiejaar mogelijk geweest te voldoen aan de toenemende eischen aan het gebouw gesteld. Het boekenmagazijn bleek te klein, zoodat verschillende maatregelen werden genomen om de bergruimte in de andere vertrekken en op zolder zoo groot mogelijk te maken. Het afstaan van de administratiekamer en de kleine studiezaal voor enkele uren college per week ging vooral in het laatste gedeelte van dit studiejaar met veel bezwaar gepaard. De nadering van het examen drong vele studenten tot gezetter studie op de bibliotheek. De hierbij noodige stilte kan de leeszaal niet schenken, terwijl de kleine studiezaal herhaaldelijk door colleges werd in beslag genomen. De belangen van de studeerenden zullen dan ook niet toelaten dat het volgende studiejaar de kleine studiezaal wederom aan hare bestemming wordt onttrokken.

De boeken- en tijdschriftenvoorraad der bibliotheek is wederom zeer belangrijk toegenomen door aankoop en geschenken. Bij den aankoop werd zooveel mogelijk met de wenschen van docenten rekening gehouden, teneinde de bibliotheek aan de behoeften van het onderwijs aan te passen. Alvorens tot aanschaffing der noodig geachte nieuwe boeken over te gaan werd tot de Stedelijke Bibliotheek en het Rotterdamsch Leeskabinet de aanvraag gericht of deze werken daar aanwezig waren. Met het resultaat dat uit de welwillend verstrekte inlichtingen bleek, dat van de 332 gevraagde boeken in de Stedelijke Bibliotheek 12 aanwezig waren, van welk 12-tal 6 voor de bibliotheek der Nederlandsche Handels-Hoogeschool onmisbaar werden geacht. Het Leeskabinet bezat van deze 332 boekwerken 39, waarvan 16 als voor de bibliotheek onmisbaar werden aangekocht.

Met erkentelijkheid moet worden vermeld dat de bibliotheek wederom van verschillende zijden boekwerken en tijdschriften ten geschenke ontving.

Belangrijk werd nog de inhoud van de bibliotheek vermeerderd doordat de boekerij van de Ned. Vereen. tot bev. der Handelswetenschappen voorloopig voor een tiental jaren in bruikleen werd opgenomen. Den leden dezer vereeniging is het gebruik van hunne eigen boeken en die van de bibliotheek der Nederlandsche Handels-Hoogeschool op de gewone voorwaarden mogelijk gemaakt; zoodat hierdoor de bibliotheek enkel ten koste van vermeerdering van administratie met een belangrijken boekenvoorraad werd verrijkt.

Vergeleken met het vorige jaar is het gebruik dat van de bibliotheek gemaakt is, nog vrij sterk toegenomen. Het aantal bezoeken dat vorig jaar gemiddeld 15 à 20 per dag was, klom tot omstreeks 25. Het totaal over het geheele jaar bedroeg 5773.

Van af 19 November werd de bibliotheek ook een drietal avonden per week van 7½- 10 uur geopend. Het gebruik dat van deze gelegenheid tot werken werd gemaakt, was zeer matig. Het aantal bezoekers bedroeg gemiddeld 3 à 5 per avond als volgt over de verschillende maanden verdeeld: Nov. 7; Dec. 19; Jan. 35; Febr. 64; Mrt. 60; April 36; Mei 41; Juni 20; Juli 4: in totaal 272.

Van de tot nu toe 152 ingeschreven studenten zijn 147 meer of minder geregeld

[p. 79]

bezoekers der bibliotheek, ruim 96 % dus; in vergelijking met de overige Ned. Universiteiten mag dit een zeer hoog percentage worden genoemd.

Al is de bibliotheek in de eerste plaats bestemd voor de docenten en studenten der Handels-Hoogeschool en door dezen ook het meest bezocht, ook van andere zijden is door bezoek en schriftelijke aanvraag herhaaldelijk van de bibliotheek gebruik gemaakt, terwijl ook enkele buitenlanders hier op de bibliotheek kwamen studeeren.

Eveneens nam de uitleening dit jaar zeer sterk toe. Te beginnen met Nov. zijn de cijfers van de uitgeleende boeken de volgende geweest: Nov.64, Dec. 52, Jan.72, Febr. 75, Mrt. 108, April 106, Mei 116, Juni 124, Juli 80, over de verloopen 9 maanden dus 797. 't Zou evenwel onjuist zijn dit betrekkelijk hooge getal van uitleeningen aan den eigen boekenvoorraad der bibliotheek alleen toe te schrijven. Ter tijdelijke aanvulling werd dikwijls gebruik gemaakt van het ruilverkeer met de andere wetenschappelijke bibliotheken. In het geheel werden 245 aanvragen tot andere bibliotheken gericht. Een vrij groot deel, ongeveer 50, dezer aanvragen kwam terug zonder gunstig resultaat, zoodat mocht worden aangenomen dat de gevraagde werken in geen der Nederlandsche openbare bibliotheken aanwezig waren. Voor ondergeteekende een aanwijzing om op deze werken bijzondere aandacht gevestigd te houden. Kwam tot nu toe de steun nog overwegend van de andere bibliotheken, hier mag niet onvermeld blijven, dat er reeds herhaaldelijk gelegenheid was om met de boeken der Handels-Hoogeschool de andere Universiteits-Bibliotheken wederkeerig van dienst te zijn.

De werkzaamheden aan de bibliotheek hadden geregelden voortgang. Het catalogiseeren der boeken werd niet stilgezet, al kon dit, mede door het toenemend gebruik dat van de bibliotheek werd gemaakt, niet zoo snel geschieden als wel te wenschen ware. Zoodra vaststond, welke tijdschriften voor het vervolg aanwezig dienden te zijn, werd ten gerieve der bezoekers een tijdschriftenlijst samengesteld en gedrukt die ruim 200 titels bevat.

Het drukken van een volledigen systematischen catalogus der bibliotheek werd dit jaar uitgesteld wegens de ongunstige tijdsomstandigheden.

Intusschen wordt met het systematiseeren der titels voortgegaan, zoodat er grond is te verwachten dat binnen afzienbaren tijd met het tijdroovende drukken van den catalogus een aanvang kan worden gemaakt. Ook voor de opstelling der noodige cataloguskastjes is dit gewenscht.

Het personeel der bibliotheek onderging voorloopig eenige vermindering, doordat de bediende belast met het catalogiseeren zijn dienstplicht ging vervullen. Diens werk wordt nu voortgezet door den voormaligen vrijwilligen medewerker aan het Economisch Archief, die intusschen tot ambtenaar aangesteld, hiertoe zijn tijd verdeelt tusschen bibliotheek en archief. Uit den aard der zaak strekt deze regeling aan den voortgang der werkzaamheden niet tot voordeel.

De Bibliothecaris eindigt met den wensch dat in het belang der bibliotheek de bouw van de nieuwe Hoogeschool goeden voortgang moge hebben.

Voor het Economisch Archief was het afgeloopen jaar zeer vruchtbaar, 1^o. wegens den groei der bijeengebrachte verzamelingen, 2^o. wegens de diensten die het aan het onderwijs heeft kunnen bewijzen, 3^o. wegens den stand der werkzaamheden.

Nadat de stroom, het vorig jaar veroorzaakt door het rondzenden der eerste circulaire, had opgehouden, werd een begin gemaakt met het geregeld dagelijks aanvragen van verslagen van ondernemingen naarmate dat deze gepubliceerd werden. Aan deze aanvragen werd over het algemeen met de meeste welwillendheid voldaan. Er werden in het geheel 496 van deze aanvragen verzonden. Ontvangen werden verslagen van 605 maatschappijen; een grooter aantal dan de aanvragen, doordat het archief reeds op verschillende verzendingslijsten was opgenomen.

Bovendien ontving het archief enkele grootere collecties verslagen van voorgaande jaren die een welkome aanvulling vormen van het reeds aanwezige o.a. van: R. Mees & Zoonen, de Rotterdamsche Bankvereeniging, de Stedelijke bibliotheek alhier, en de Utrechtsche Hypotheekbank. Ook werden op enkele boekenveilingen reeksen verslagen voor het archief aangekocht. Enkele

[p. 80]

rubrieken (o.a. verzekeringswezen) werden daarenboven met zorg aangevuld in overleg met de betrokken docenten, terwijl bovendien herhaaldelijk voor de voorbereiding van oefeningen de gegevens betreffende een bepaalde groep van bedrijven werd bijeengevraagd. De afdeeling marktberichten en studiemateriaal onderging belangrijke vermeerdering, waarvoor de directeur in het bijzonder enkelen der curatoren voor hunne bemiddeling erkentelijk moet zijn.

De verzameling van gegevens uit het buitenland werd voorloopig wegens de ongunstige omstandigheden niet ter hand genomen.

Uit wat boven werd gezegd betreffende de aanleiding tot het aanvragen van verschillende gegevens, blijkt reeds dat het archief in aanvulling van de bibliotheek bij herhaling voor het onderwijs goede diensten bewees. Al werden overwegend deze gegevens van kleiner omvang enkel binnen het gebouw gebruikt, en behoorde uitleening van dubbelen tot de uitzonderingen, toch werden er nog van Januari tot Juli 1915 214 stukken uitgeleend.

De administratieve werkzaamheden van het archief zijn zooverre gevorderd, dat al het aanwezige behoorlijk beschreven is en door een systematischen kaartcatalogus gemakkelijk geraadpleegd kan worden. Voor de losse verslagen en andere documenten werden cartonnen hoezen vervaardigd, die het mogelijk maken alles gemakkelijk bereikbaar en stofvrij te bewaren.

De buitengewone invloed van den Europeeschen oorlog op het economisch leven der wereld is ook in de verzorging van het economisch archief eenigermate tot uitdrukking gekomen. Velerlei nationale gegevens werden verzameld, zij het dan niet in een omvang als dit bijeenbrengen in het bureau van documentatie der Koninklijke Bibliotheek geschiedt. Buitendien werd in overleg met den rector-magnificus besloten ook internationaal voor het economisch archief uit de belangrijkste economische tijdschriften eene bibliographie samen te stellen, waarin de tijdschriften-litteratuur betreffende den oorlog systematisch werd geordend. Verscheidene studenten verklaarden zich tot medewerking bereid en hebben met ijver en belangstelling hieraan medegewerkt. De ordening geschiedde naar 16 rubrieken, voor zooveel noodig onderverdeeld naar de landen, waardoor het vrij gemakkelijk is de literatuur betreffende een bepaald gebied van oorlogsinvloed bijeen te vinden.