De Boekenwereld. Jaargang 26

[p. 299]

Cornelis Jan Aarts
Archangelsk (3)

Kringloop

Het antiquariaat bloeit als nooit tevoren. In deze tijd heeft het zich vermomd als kringloopwinkel. Een slim systeem. De kringloopwinkel vraagt de boekenliefhebber zijn overtollige boeken in te leveren (want weggooien is zonde) en verkoopt deze voor een zacht prijsje aan een andere liefhebber. Personeelskosten zijn er nauwelijks, want een kringloopwinkel is een sociale werkplaats waar ontspoorden onder leiding van een betaalde kringloopwinkelmanager (vroeger sociaal werker) aan een normaal bestaan mogen wennen. Iedereen gelukkig.

De kringloopwinkel blaast een frisse wind door het versufte en verzuurde antiquariaat. Vroeger werd de prijs van een boek bepaald door zeldzaamheid en vraag. Een ongewild of onbeduidend boek kostte €1 en voor een boek van waarde was de prijs bijvoorbeeld €18,50 of €220 al naar gelang de antiquaar wist welk bedrag hij voor dit boek uit de zak van zijn klant kon kloppen. Van dit ouderwetse prijssysteem zijn we nu gelukkig af. Een goedkoop boek kost nu tien cent en een duur boek één euro vijftig. En of een boek goedkoop of duur is, wordt bepaald door een ex-junk of gewezen dronkelap die boeken prijst op basis van dikte en geur. Het verschil met menig antiquaar is niet eens zo groot.

Ook de indeling van boeken in een kringloopwinkel is bepaald verfrissend. Zo ben ik al eens een rubriek tegengekomen die ‘Engelen’ heette en waarin dus keurig alle boeken over engelen bij elkaar stonden. Niet alleen Engel der wrake, De Blauwe Engel, Gods afgezanten, De vrouwen van de aartsengel, Herinneringen van een engelbewaarder, Beschermengelen en Hemelse boodschappers, maar ook Engelen der duisternis en Lucifer van Vondel. Spannend! Deze kringloop had een echte kenner in dienst, want op zekere dag trof ik ook De ontdekking van de hemel op het engelenplankje aan en later De komst van Joachim Stiller, wat volgens mij een twijfelgeval is.

Het engelenplankje

Mijn vriend Igor Vadimovitsj vertelde dat hij in een buitengewest een kringloop had ontdekt waar ze behalve Zwarte en Witte Beertjes ook Groene en Rode Beertjes hadden. Dat kon ik niet geloven. ‘Ga maar mee’, zei hij gewichtig. Wij op de fiets naar Koehoorn. En jawel hoor. Op de zijkant van de planken stond geschreven ‘Rode Beertjes’, ‘Blauwe Beertjes’, ‘Gele Beertjes’, ‘Groene Beertjes’ en op die planken stonden de Beertjes allemaal keurig op kleur gesorteerd. Een nieuwe wereld ging voor mij open. Kleur blijkt een populair indelingscriterium. In een andere zaak stonden alle zwarte, rode en blauwe boeken bij elkaar. In de zwarte kast vond ik - eindelijk - Bij dag en ontij: een zwartgallig boek met een duistere titel

[p. 300]

[p. 301]

in een zwarte band. Hoe had ik deze naargeestige roman van Jan Blokker anders ooit moeten vinden?

Jan Blokker, Bij dag en ontij (1952), met en zonder stofomslag

Het Grote Boek van De Poezenkrant (2004), met staart

In een kringloop in het westen van onze stad heeft een innovatieve winkelmanager iets nieuws bedacht. Alle boeken kostten aanvankelijk €5 per stuk. Iedere week ging er een euro vanaf: in de vijfde week betaalde je ten slotte €1. Ik ben dan benieuwd hoe lang ik een boek durf te laten staan om het voor de laagste prijs te kunnen kopen. Dat leidde tot een felle discussie met Igor. Hij vindt dat je de eerste druk van Lijmen toch beter direct voor €5 kunt kopen. Ik kies voor wat meer spanning in mijn leven. Ik zag Het Grote Boek van De Poezenkrant voor €5 staan, zonder staart. Dat vind ik dan te duur. De volgende week stond het er nog. Een week later nog. Maar zonder staart is Het Grote Boek van De Poezenkrant incompleet. Ik wil voor een boek zonder staart niet meer dan €1 betalen, ook al is de staart op zichzelf onleesbaar. Maar in de één-euroweek was niet alleen de staart maar ook het boek zelf verdwenen. Dat is heel leerzaam. Maar vond ik het vervelend? Nou, nee. Ik heb het boek nu vier keer in handen gehad en in de kringloop in vier sessies het complete interview gelezen met Pé Schreu, de directeur-tegen-wil-en-dank van De Poezenkrant. Had ik het boek direct voor €5 gekocht, dan zou ik dit vermakelijke interview waarschijnlijk nooit hebben gelezen en stond er nu een incompleet boek in mijn boekenkast.

Een andere kringloop hield in de hal vooraan bij de ingang een uitverkoop van boeken. Dat op zichzelf vind ik al een kostelijk fenomeen: de kringloop ruimt op. In deze opruiming kosten de boeken tien cent per stuk en tien voor vijftig cent. Na mijn gewone aankopen keek ik nog even bij de opruiming en viste daar zes boeken uit. Terug bij de kassa wilde ik vijftig cent afrekenen. ‘Dat klopt niet,’ zei de kassier, ‘het is zestig cent, want het zijn zes boeken.’ ‘Maar tien boeken kosten vijftig cent,’ sputterde ik tegen, ‘dan zijn zes boeken toch ook vijftig cent.’ De kassier legde het nog eens uit: tien boeken kosten vijftig cent maar zes boeken kosten elk tien cent, dus samen zestig cent. ‘Weet je wat,’ stelde ik voor, want ik voelde wel dat hij gelijk had, ‘ik betaal vijftig cent en dan neem ik in de hal nog vier boeken extra mee, zodat ik er toch tien heb. Dan klopt het wel.’ Daarmee ging de kassier tevreden akkoord.

In de hal overlegde ik met mijzelf. Wat nu? Die vier boeken gewoon laten liggen? Dat riekte naar oplichting. Meenemen en onderweg weggooien? Dat was zonde. Ik zocht vier willekeurige boeken uit en liep terug naar de kassa. ‘Ik kom mijn bijdrage leveren aan de kringloop’, zei ik dapper en legde de boeken op de toonbank. ‘Deze vier boeken wil ik niet meer hebben. Ze zijn voor jullie.’

Archangelsk, november 2009