De Boekenwereld. Jaargang 23

[p. 331]

Agenda

Veilingen

de eland - de zon - loth gijselman, Weesperstraat 110, 1112 ap Diemen, tel.: [phone], fax [phone]: vanaf 2 september (www.deeland.nl)

marc van de wiele, Sint-Salvatorkerkhof 7, 8000 Brugge, België, tel.: (0032) (0) 50333805: 7 oktober (www.marcvandewiele.com)

henri godts, Avenue Louise 230/6, 1050 Brussel, België, tel.: (0032) (0)2 6478548: 9 oktober (www.godts.com)

van stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel: [phone]: 7-9 november; (www.vanstockums-veilingen.nl)

burgersdijk & niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel.: [phone]: 13 en 14 november (www.b-n.nl)

romantic agony, Aquaductstraat 38-40, 1060 Brussel, België, tel.: (0032) (0) 25441055: 16 en 17 november (www.romanticagony.nl)

bubb kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel.: [phone]: 20-23 november (www.bubbkuyper.com).

Beurzen

September
14-16	Internationale beurs van het oude boek, Palais des Beaux-Arts (bozar), Brussel
Oktober
	Frankfurter Buchmesse, Frankfurt Amsterdam Antiquarian Book & Print Fair, Amsterdam
November
2-3	London Chelsea Book Fair (aba), Londen
17-18	Boekkunstbeurs, Pieterskerk, Leiden
23-24	European Map and Book Fair, Grote Kerk, Breda

Tentoonstellingen

Affiche voor de tentoonstelling van internationaal reclame drukwerk

Paul Schuitema. De foto in de avant-gardetypografie

Museum Meermanno toont tot en met 2 september een overzicht van het (typo)grafisch werk van Paul Schuitema (1897-1973). De tentoonstelling volgt het boek Paul Schuitema. Beeldend organisator

[p. 332]

Ontwerp van Paul Schuitema voor Van Berkels Patent

van oud-leerling en -collega Dick Maan. Boek en tentoonstelling laten zien dat Paul Schuitema een beslissende rol heeft gespeeld in de overgang naar een nieuwe typografie, die functioneel, helder en zakelijk was. Dit in tegenstelling tot de ‘oude’, decoratieve typografie die een esthetische functie had. Paul Schuitema behoorde in Nederland in de jaren twintig en dertig van de vorige eeuw, samen met Piet Zwart en Gerard Kiljan, tot de pioniers van de Nieuwe Typografie en de Nieuwe Fotografie. Deze kenmerken zich door het duidelijk, kort en krachtig overbrengen van de boodschap. Daarnaast speelde Schuitema van 1930 tot 1959 een belangrijke rol als medeoprichter docent van de afdeling Reclame-ontwerpen aan de Haagse academie van Beeldende Kunsten.

De tentoonstelling richt zich op de drie gebieden waarop Schuitema zich sterk onderscheidde: de reclame (met name voor weegschalen van Van Berkels Patent), politiek links geëngageerde geschriften en een reeks beeldboeken. Vooral op het laatste terrein heeft Schuitema baanbrekend werk verricht. De destijds gangbare en saaie bedrijfsboeken werden naar de prullenmand verwezen door Schuitema's moderne bedrijfsboeken die nog steeds een filmische en dynamische indruk maken. Ook van zijn collega's Piet Zwart, Gerard Kiljan, Wim Brusse en Dick Elffers wordt werk getoond dat Schuitema's typografie in de tijd plaatst.

Naast het gepubliceerde materiaal toont het museum uniek materiaal, zoals originele werktekeningen, proeven van fotomontages, collages en filmmateriaal. De bezoeker krijgt een duidelijk beeld van de typografische opvattingen en de werkwijze van Paul Schuitema. Veel aandacht is er voor het procédé waarbij hij foto's en fotomontages zorgvuldig en robuust combineerde met moderne belettering en lay-out.

Adres: Museum Meermanno, Prinsessegracht 30, Den Haag, tel.: [phone], www.meermanno.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag

[p. 333]

van 11.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Leren van Emblemen

De ub Leiden opende op 6 juli 2007 uur de tentoonstelling Leren van Emblemen, waarbij een selectie van unieke embleemboeken uit de zestiende tot en met de achttiende eeuw getoond wordt. Deze tentoonstelling is tot en met 24 september gratis te bezichtigen tijdens openingsuren van de bibliotheek.

Embleem uit P.C. Hoofts Emblemata amatoria (1611)

Een embleem combineert een spreuk of kort gedicht met een afbeelding van de letterlijke betekenis. Het doel is een morele les over te brengen over bijvoorbeeld politiek, religie of liefde. Embleemboeken zijn bundelingen van emblemen. De meeste emblemen dateren uit de zestiende tot en met de achttiende eeuw, toen dit genre erg populair was bij een breed publiek in Nederland. Nu nog herkent men er wel spreekwoorden of normen en waarden in.

Aanleiding voor de tentoonstelling is de verschijning van het boek Het schoolschrift van Pieter Teding van Berkhout, vergezicht op het gymnasiaal onderwijs in de zeventiende-eeuwse Nederlanden geschreven door mevrouw dr. A. Frank-van Westrienen. Aan de hand van een bewaard gebleven schoolschrift van een Haagse leerling aan de Latijnse school speurde de auteur de bronnen op in de collectie embleemboeken van de ub Leiden. In haar boek beschrijft ze hoe leerlingen de lesstof

Embleem uit J. de Harduwijns Goddelycke wenschen (1629)

toen verwerkten door emblemen te bestuderen en na te tekenen. Dit is een nieuw gegeven in onze kennis over de leermethoden aan de Latijnse school. Tot nu toe was alleen veel bekend over de lesstof.

Adres: Universiteitsbibliotheek Leiden, Witte Singel 27, Leiden, tel.: [phone], ub.leidenuniv.nl. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 17.00 uur, zaterdag van 9.30 tot 12.30 uur.

En dan nu, het weer

Dat het weer de gemoederen bezighoudt, is voor iedere Nederlander een gegeven. Het biedt altijd een aanknopingspunt om een praatje mee te beginnen in lift of wachtkamer. Kranten hebben een aparte weerpagina en we luisteren allemaal aandachtig naar de weersverwachtingen van weerman of -vrouw. De Atlas Van Stolk verzamelt het tweedimensionale beeld over het weer.

[p. 334]

Dirk Langendijk, 1795. De Fransen trekken de bevroren rivieren over en vestigen de Bataafse Republiek. Atlas van Stolk, Rotterdam

Foto's, prenten en reclameaffiches die letterlijk of zijdelings met het weer te maken hebben, zijn te zien op de tentoonstelling tot en met 30 september in het Schielandshuis.

De expositie toont affiches, tekeningen, prenten en foto's over het weer van de afgelopen eeuwen. Het weer als bron van plezier en verwondering is bijvoorbeeld te zien op een anderhalve meter grote prent van Jacques de Gheyn ii uit 1600. Hierop is een zeilwagen afgebeeld waarmee prins Maurits met een noodvaart van veertig km/u over het strand rijdt.

Het weer dat een bijdrage levert aan de Nederlandse geschiedenis is onder andere te zien op een tekening van Dirk Langendijk. Dankzij de bevroren rivieren in 1795 konden de Fransen namelijk naar het hart van de Republiek der Verenigde Nederlanden trekken en hier de Bataafse Republiek vestigen.

Reclameaffiches uit de jaren vijftig en zestig laten zien dat bepaalde producten horen bij een weerbeeld. Zwanenberg concurreert de schaatsende winterrookworst van Linthorst eruit met hun zomerse variant. ‘Heerlijk in een zomerse salade’ zo promoten zij. ‘Geniet van de zomer’ staat op een affiche van Golden Fiction-sigaretten, waarop een klein meisje in wit jurkje bloempjes plukt. Het sigarettenmerk heeft ook een wintervariant met een meisje met schaatsen. De Coca-Cola-kalender uit 1953 toont cola drinkende meisjes die lachend elk weertype trotseren. En een affiche uit de jaren zestig promoot badplaats Scheveningen met ijsjes etende dames op het zonnige terras. Een betere manier om een badplaats onder de aandacht te brengen is er bijna niet.

Adres: Atlas Van Stolk, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam, tel.: [phone], www.atlasvanstolk.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, weekend en feestdagen van 10.00 tot 17.00 uur.

[p. 335]

Amsterdam in de wereld - De wereld in Amsterdam

Amsterdam in de wereld - De wereld in Amsterdam is de eerste tentoonstelling in de nieuwe behuizing van de Bijzondere Collecties aan de Oude Turfmarkt. Deze tentoonstelling biedt een thematisch geordende keuze van handschriften, gedrukte boeken, prenten en objecten die in de loop der eeuwen in Amsterdam vervaardigd zijn of die elders gemaakt zijn en in Amsterdam bij elkaar zijn gekomen.

Te zien zijn onder meer de oudste vogelvluchtkaart van Amsterdam (uit 1544), schoonschrift uit drie werelden, de sonate voor cello en klavier (Opus 69 in A) van Ludwig van Beethoven met correcties van zijn hand, het grootste en kleinste boek in de Bijzondere Collecties, en het originele handschrift van Multatuli's Max Havelaar.

Als begeleidende publicatie verschijnt bijzondere - collecties (199 p.), uitgegeven door Waanders. In dit boek met foto's van Bettina Neumann zijn 101 objecten te zien: van middeleeuws handschrift tot strip, van incunabel tot grafische avant-garde, en van bijbel tot kookboek. Een beknopt collectieoverzicht en interviews met jonge en gevestigde onderzoekers completeren deze uitgave. Tot en met 16 september 2007.

Adres: Universiteitsbibliotheek Amsterdam, Oude Turfmarkt 129, Amsterdam, tel.: [phone], www.uba.uva.nl. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur, weekend en feestdagen van 13.00 tot 17.00 uur.