De Boekenwereld. Jaargang 22

[p. 377]

Veilingen

Beijers, 9 en 10 mei 2006

Vergeleken met een paar jaar geleden is het zeventiende-eeuwse pand in hartje Utrecht van de eerbiedwaardige firma Beijers (sinds 1865) enorm opgeknapt. Geen bladderend plafond meer, geen vaalheid, maar een fris interieur met een stevige vloer en prachtige nieuwe designverlichting in het statige gebouw, voorzien van een fraaigesneden houten trappenhuis. Het koudwaterapparaat oogt wat anachronistisch, maar we maken er dankbaar gebruik van. De organisatie loopt op rolletjes, het personeel lacht ons vriendelijk toe.

De oorzaak daarvan is de nieuwe eigenaar, die de respectabele oude firma, sinds 1970 niet meer gemoderniseerd, voortvarend heeft aangepakt. De werknemers van vroeger zijn gebleven, maar bezield door een nieuw elan. Ook is er een bruikbare website (www.beijers-auctions.com), waarop de geschiedenis van het bedrijf valt na te lezen in een schets door prof. P.J. Buijnsters. De catalogus oogt vrolijker, met veel kleurige illustraties, en de selectie is beter: minder saaie lots, een hogere gemiddelde kwaliteit.

Beijers is duidelijk opener geworden. Was het vroeger een naar binnen gekeerd bedrijf, waar je eigenlijk alleen naartoe ging op de kijkdag en de veiling zelf, nu komt er een heuse literaire tentoonstelling, die als u dit leest helaas al afgelopen is: Twee meesters en hun metier, Boutens en Van de Woestijne in manuscripten en bibliofiele uitgaven. Ter gelegenheid van de tentoonstelling verschijnt een bibliofiele uitgave van een lang verborgen manuscript van Boutens, gedrukt bij de Avalon Pers. In de catalogus van de veiling van mei 2006 is een fraai geïllustreerde toelichting voor de tentoonstelling opgenomen, geschreven door de Boutenskenner Marco Goud. Een mooi begin!

De veiling van 9-10 mei begon met een flinke verzameling archeologie, die goed verkocht werd, zonder dat er duizelingwekkende bedragen werden

Floris Jespers: Etsen. 1978. Oplage 25 exemplaren (niet verkocht)

betaald. In de daaropvolgende kunstafdeling werd er, zoals was te verwachten, flink geboden op een aantal nummers van Wendingen, dat verbazingwekkende vierkante art-deco-kunsttijdschrift uit 1918-1931, onder leiding van de architect H.Th. Wijdeveld, die zo gelukkig was een jaar of zestig later een autobiografie te kunnen publiceren onder de titel 1885-1985 Mijn eerste eeuw. (Of het vervolg op Wijdevelds autobiografie, Mijn tweede eeuw, ooit zal verschijnen, moeten we afwachten; het zou me niet verbazen als hij inmiddels is overleden.) The Life Work of American architect Frank Lloyd Wright, Wendingen jaargang vii nr. 3-9 (1924), verdubbelde zijn schatting en werd verkocht voor €1100.

[p. 378]

Arthur Rimbaud: Deux poèmes. Houtgravure van John Buckland Wright. 1932. Eén van slechts 2 op perkament gedrukte exemplaren (€6000)

In de afdeling Geschiedenis en Geografie sprong de fraaie en complete serie Southern Tibet. Discoveries in former times compared with my own researches in 1906-1908 van de grote ontdekkingsreiziger Sven Hedin emit. 12 delen, waarvan 3 atlassen, met 320 platen en 250 kaarten, terwijl de atlasdelen nog eens 105 panorama's en 100 gekleurde kaarten bevatten. De schatting van deze volumineuze serie bedroeg €1800-2000, maar de opbrengst was €5500!

Een ander geografisch object, een Blaeu-atlas met 83 kaarten van de Nederlanden en Frankrijk uit 1640, werd afgeslagen op de laagste schatting, €10.000. Een eveneens 17^e-eeuws boek, de tweede editie (1678) van het embleemboek Zinne-poppen; alle verciert met rijmen, en sommighe met proze door de Amsterdamse zakenman Roemer Visscher, in een bijzondere perkamenten band, verwisselde voor €2400 van eigenaar (schatting €1500-1800). Ook de Statenbijbels doen het nog best. Maar zelf ben ik toch meer op de literatuur gericht, zodat ik vooral aandacht had voor de woensdagavondzitting, waar enkele heel bijzondere boeken werden aangeboden: twee uitgaven van de zeer jeugdige Gelderse baron Émile van der Borch van Verwolde, een maniakale boekenverzamelaar die wegens zijn onverantwoordelijke boekaankopen door zijn familie onder curatele werd gesteld. In 1943 werd hij, slechts 33 jaar oud, als verzetsstrijder vermoord. Van der Borch liet door A.A.M. Stols enkele bijzonder fraaie en hoogst zeldzame boeken verzorgen, waarvan bij Beijers het in 1932 uitgegeven Deux Poèmes van Arthur Rimbaud werd aangeboden, met houtgravures van John Buckland Wright. De oplage bedroeg slechts dertig exemplaren, en dit was één van de twee exemplaren op perkament gedrukt, een in Nederland zelden beoefende, want bijzonder moeilijke en kostbare techniek. Dit boek was geschat op €1200-1800, maar verschillende belangstellenden gingen er fris tegenaan: €6000 moest de gelukkige winnaar voor het boek betalen, nog afgezien van de veilingkosten. Een tweede uitgave van Van der Borch is Dolores van Algernon Swinburne (1933). Daarvan werd een doos aangeboden met de drie verschillende edities van dat boek erin (oplage respectievelijk 50, 20 en 10 exemplaren) en vier proefedities plus een suite

[p. 379]

van de ook voor dit boek gesneden houtgravures van John Buckland Wright. Bij een schatting van €6000-8000 werd dit wonderbaarlijke geheel afgeslagen voor €9000. Een andere topper was de Regelmatige Vlakverdeling van M.C. Escher, een boek uitgegeven door de Stichting De Roos waarin zes houtsneden van Escher zijn opgenomen, met een suite van deze prenten. De schatting was €7000-8000, de opbrengst €9000.

Een ander geheel op perkament gedrukt boek was eveneens op deze veiling te bekomen: de bibliofiele uitgave van Angiolino en de lente door Arthur van Schendel, in 1923 door Stols uitgegeven in een totale oplage van 188 exemplaren. Acht daarvan zijn op perkament gedrukt, en door de lage schatting (€250-300) zat de halve zaal zich al rijk te rekenen, maar een verzamelaar ging er ras mee heen: voor €3000 in bod. Veel geld, maar niet echt duur. Ditzelfde exemplaar, op naam van Van Krimpen gedrukt overigens, kwam eerder bij Beijers onder de hamer tijdens de legendarische veiling van de bibliotheek van de Antwerpse bibliofiel Henri Dirkx op 23 juni 1981. Het bracht toen 1200 gulden op (dat is, inflatie meegerekend, nu gelijk aan circa €950).

Zoals aan de voorgaande boeken te zien is, loopt de afstand tussen de geschatte opbrengsten nogal uiteen: €1800-2000, €1200-1800, enzovoort. Het bedrag waarop een boek ter veiling wordt gebracht, is van tevoren moeilijk te voorspellen. Soms wordt er op de schatting ingezet, soms eronder, bijvoorbeeld €80 bij een schatting van €100-120, en als je dan je vinger opsteekt blijk je de inzet te hebben overboden: €90! Die €80 is dus een fictief bedrag. Sommige slimmerds roepen bij zo'n inzet van €80 wel eens ‘Geboden!’, en daar komen ze ook wel eens mee weg. Misschien zit er een systeem in deze kennelijke inconsequenties (die waarschijnlijk uit een ver verleden stammen) maar voor de klanten zou het fijn zijn als dat systeem wat doorzichtiger was. Bij andere veilingen weet je waar je aan toe bent: Van Stockum begint consequent op 60% van de schatting, Kuyper op 75% van een schatting die uit één bedrag bestaat, en als de schatting uit twee bedragen bestaat op het laagste ervan. Als je je vinger opsteekt zit je op het bedrag dat de vrouw of man met de hamer noemt, niet daarboven. Het zou prettig zijn als de bezem ook eens door dit ouderwetse biedingssysteem zou gaan.

Een manuscript van een aantal verzen van Jacobus Revius, op zijn middeleeuws gekalligrafeerd op perkament, voorzien van versierde kapitalen en andere boekversiering, maar vervaardigd in 1937, verdubbelde de schatting van €400-600: opbrengst €1100.

Enkele Belgische items, zoals het opvallende moderne boekbindwerk van binderij De Witte Adelaar, en ook de flinke Masereelafdeling, deden het beter dan ik had gedacht. Haast alle items werden verkocht voor de schatting of iets meer. Alleen de allerkostbaarste items, zoals de complete serie van 100 Etsen van Floris Jespers (schatting €7500-11000) en Clef des Songes van Masereel (€3500-5000) bleven onverkocht.

Sellers zoals de uitgaven van H.N. Werkman en Reve deden het ook nu goed. Nijhoffs prachtige Holland / In plaats van foto (1942) werd voor €1000 verkocht, en het schaarse Ascensus ad inferos, een humoristische gedichtendialoog tussen Vestdijk en Henkels, die beiden in St. Michielsgestel gegijzeld werden, gedrukt op vellen uit oude rekenboeken, ging voor €1300 naar een handelaar. Ook de Revenummers gingen voor nette bedragen naar de handel. En dan heb je W.F. Hermans, wiens Horror Coeli en andere gedichten in één van de drie bekende zelf in elkaar geplakte exemplaren bij een schatting van €3600-4800 (waarom niet €4000-4500?) voor €6000 bij een liefhebbende verzamelaar terechtkwam. Graag besluit ik met de kolossale uitgave van de Correspondance van Voltaire (1953-1965), 107 delen groot, die voor €650 iemands bibliotheek zal gaan verrijken, ongetwijfeld tot immense tevredenheid van de veilinghouder.

Paul Snijders

[p. 380]

Veilingverslag Burgersdijk & Niermans 16-17 mei 2006

Onder het motto ‘Tuta sub aegide Pallas’ vond op 16 en 17 mei jongstleden de 323^e veiling plaats van het Leidse veilinghuis Burgersdijk & Niermans. Onder de hamer kwam onder andere het eerste deel van de voorraad en handbibliotheek van Smitskamp Oriental Antiquarium, het antiquariaat dat ooit eigendom was van E.J Brill.

In de inleiding van de catalogus beschrijft Prof. Dr. Léon Buskens de geschiedenis van deze legendarische boekhandel. Hij besluit zijn stuk met: ‘Gone are the days in which a student could walk leisurely from the University Library to the Nieuwe Rijn, and acquire a serious scholarly work with the ownership entrance and sometimes even copious marginal notes of one of his intellectual ancestors. (...) It is a last chance for booklovers to obtain books directly from this famous firm, before the books start their new lives in other places.’

Dinsdagmiddag 16 mei kwamen onder andere de klassieke oudheid, filosofie, religie en Nederland aan bod. Naast de (haast gebruikelijke) kavels met Loeb Classical Library-delen werden ditmaal ook 59 delen uit de Ambo-Klassiekreeks geveild. De set bracht €560 exclusief kosten op (€550), terwijl 82 delen Latijnse auteurs uit de Bibliotheca Teubneriana (€250) voor €280 wisselden van eigenaar.

In de categorie ‘Nederland’ kwam een interessante publicatie over het Zeeuwse stadje Domburg onder de hamer. In het zeldzame De godsdienstleer der aloude Zeelanders, uit oude gedenkstukken, volksoverleveringen en berigten opgemaakt uit 1845 staan op negentien litho's de overblijfselen van de tempel voor de Romeinse godin Nehalennia afgebeeld, overblijfselen die slechts dan te zien waren wanneer de zee zich terugtrok. Dit bijzondere boek bracht €110 op (€70).

's Avonds waren onder andere de Nederlandse en vertaalde literatuur aan de beurt. Enkele opdrachtexemplaren van Couperusbiograaf Frédéric Bastet (€80) werden afgeslagen voor €130 en een volledige set in eerste druk van J.J. Voskuils

Jo Spier (1900-1978), Tekening op papier uit een collectie van zeven, gemaakt tijdens zijn middelbare schooltijd in Zutphen

Het bureau (€120) voor €200. Overigens waren bij dit kavel diverse andere boeken van en over Voskuil gevoegd.

Het veilinghuis durfde het zowaar aan een zeldzame roofdruk van Willem Frederik Hermans aan te bieden. Deze pirateneditie van Bijzondere tekens, oorspronkelijk verschenen als bibliofiele editie bij uitgeverij Ziggurat, werd onder de imprint Aquadraat gedrukt in vijftig exemplaren. Een Hermansverzamelaar had er maar liefst €360 voor over (€150).

De volgende dag werd er een aantal zeer zeldzame items geveild. Zo werd in de afdeling ‘Erotica en Seksuologie’ de brochure ‘Van de verkeerde rich-

[p. 381]

Paracelcus, Astronomia magna, Frankf., M. Lechler for H. Feyerabend, 1571

ting’ of man-mannenliefde en vrouw-vrouwenliefde van J. Schoondermark aangeboden voor een geschatte opbrengst van €100. In dit boekje uit 1894 werd voor het eerst begrip voor homoseksuelen gevraagd. Het bijzondere kleinood kwam voor €230 terecht in de collectie van een verzamelend antiquaar.

Ook kwam de eerste Baedeker voor Nederland onder de veilinghamer. Onder de titel Holland. Handbüchlein für Reisende, die sich selbst leicht und schnell zurecht finden wollen verscheen deze in 1839. Ondanks de feilen die een oude reisgids eigen zijn (gebroken rug, slijtageplekken, licht gebruind) bleek het een zeer begeerlijk boekje te zijn: het hoogste bod van €2600 oversteeg de schatting met maar liefst €2200!

Een ander hoogtepunt deze middag was de filologische correspondentie van Carel Cobet (1813-1889), in zijn tijd een van de grootste kenners van Griekse manuscripten, met de letterkundige Jacob Geel. Cobet verbleef na zijn doctoraal een tijd in Italië en schreef Geel voornamelijk over zijn studie en speurtochten in bibliotheken en archieven. Deze (deels in 1891 gepubliceerde) collectie van 86 brieven haalde de geschatte opbrengst van €2000 net niet. De gelukkige nieuwe eigenaar moest, exclusief opgeld, €1900 neertellen voor deze interessante brieven.

Voor de tekeningen van Jo Spier bleek heel wat meer interesse te bestaan. Een collectie van 21 jeugdtekeningen van deze ooit zo populaire cartoonist, bestaande uit voornamelijk karikaturen van leraren, bracht €440 op (€250) en zeven andere karikaturale tekeningen €375, bijna vier keer de richtprijs. Tijdens de avondsessie van woensdag 17 mei stond het oude boek centraal, een van de pijlers van Burgersdijk & Niermans. Zo kwam onder andere de Historie van de bedriegeryen der priesteren en monicken in de Roomsche Kercke onder de hamer. Dit zeer zeldzame boek van G. d'Emilliane verscheen in 1693 ‘in de Nederduytsche taal gebragt’ door H.V. Quellenburgh bij de Utrechtse uitgever Broedelet. Vreemd genoeg bleef dit werk, dat samen met een bundel gedichten over de gebroeders De Witt in één band was gebonden, onverkocht.

Wel was de Boeckhiuseditie van Pindaros' werken in trek bij het veilingpubliek. Deze driedelige set werd door Thomas Dibdin in zijn standaardwerk over zeldzame en waardevolle edities

[p. 382]

van Griekse en Latijnse teksten omschreven als: ‘(...) doubtless the most rich, full, and complete of all the editions of Pindar’. Dibdins gelijk werd nog eens onderstreept door de opbrengst: de set werd geveild voor €1300, exclusief kosten (€200).

Onder het kopje ‘Various Subjects’ besloot de veiling met een reeks boeken over occulte onderwerpen. Zo bracht de eerste Engelse vertaling van het verzameld werk van de Duitse alchemist Johann Glauber (1604-1670) uit 1689 het bedrag van €2200 op (€1400) en The true prophecies or prognostications van Nostradamus, een editie uit 1672 vertaald en becommentarieerd door Th. de Garencieres, €1200 (€650).

Paracelsus, een van de beroemdste, maar ook een van de meest controversiële artsen uit de geschiedenis (1493-1541), meende dat je zonder kennis van de wereld geen arts kon zijn. Vandaar dat hij zich ook bezighield met filosofie, ethiek, astronomie en alchemie. Zijn filosofische magnum opus, Astronomia magna, kwam als een van de laatste lotnummers onder de veilinghamer. Deze eerste druk uit 1571 bleek net iets te laag geschat door het veilinghuis. De uiteindelijke koper moest €2400 voor dit boek neertellen, €400 meer dan de richtprijs.

Menno Voskuil