De Boekenwereld. Jaargang 21

[p. 323]

Agenda

Veilingen

Burgersdijk & Niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel.: [phone]: 15 en 16 november; kijkdagen 11-14 november.

Van Gendt Book Auctions bv, Weesperstraat 10, 1112 ap Diemen, tel.: [phone]: 13 en 14 september 2005; kijkdagen 9-12 september. 13 en 14 december; kijkdagen 9-12 december.

Bubb Kuyper, Jansweg 39. 2011 km Haarlem, tel.: [phone]: 29 november-2 december; kijkdagen 24-27 november.

Van Stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel.: [phone]: 9, 10 en 11 november; kijkdagen 4-6 november.

Henri Godts, Avenue Louise 230/6, B-1050 Brussel, België, tel.: (0032) (0)2 647 8548: 15 oktober 2005.

A.C. Molendijk, Talmastraat 9, Hardinxveld Giessendam, tel.: [phone] oktober 2005, 's ochtends kijkdag.

Beurzen

Augustus
7	Deventer Boekenmarkt, Deventer.
Oktober
8-9	bob-beurs, Pieterskerk, Leiden.

Tentoonstellingen

Arthur in Nederland

Naar aanleiding van het congres van de International Arthurian Society, wijdt de Bibliotheca Philosophica Hermetica van 25 juli tot en met 19 augustus een tentoonstelling aan de belangrijkste middeleeuwse handschriften en vroege drukken met Arthur-verhalen in Nederlandse collecties, waarvan ze zelf een van de topstukken bezit. De ongeveer veertig stukken bieden een breed overzicht, zowel in tijd als in taal. Zowel onooglijke fragmenten als rijkelijk met bladgoud versierde pronkhandschriften en zelfs leren schoenbladen waarop Arthuristische voorstellingen zijn aangebracht zullen te zien zijn. Het zwaartepunt zal liggen op de teksten in het Middelnederlands en op de rol van de Graal in de Arthur-romans.

Adres: Bibliotheca Philosophica Hermetica, Bloemgracht 31-35, 1016 kc Amsterdam, tel. [phone], www.ritmanlibrary.nl.

Overtocht met Graal door bisschop Josephe met volgelingen op zijn steeds groter wordende hemd, wandelend over de zee naar Engeland, vol. 1, fol. 88v. uit Lancelot en Prose, Noord-Frankrijk of Zuidelijke Nederlanden, begin veertiende eeuw, 3 vols, (bph 1).

Bij de les. Indische schoolplaten van Wolters-Noordhoff

Museum Meermanno organiseert in het kader van ‘de Indische zomer’ een kleurrijke tentoonstelling met Indische schoolplaten en ander onderwijsmateriaal uit het begin van de vorige eeuw. Uitgangspunt is het boek Bij de les. Schoolplaten voor Nederlands Indië van Hella S. Haasse (Contact, 2004). Het boek toont bijna veertig schoolplaten met Indische taferelen, tussen

[p. 324]

1913 en 1940 uitgegeven door de firma's Wolters en Noordhoff. Ze werden gebruikt voor het leesonderwijs in de Nederlandse taal aan de Hollands-inlandse en Hollands-Chinese scholen.

Bij de schoolplaten werden boekjes gemaakt met toelichtende teksten voor de onderwijzers. Behalve dit materiaal hebben deze uitgevers talloze onderwijsboeken doen verschijnen voor en over Nederlands-Indië, die vaak door bekende illustratoren werden verlevendigd. Zo waren er leesboekjes, aardrijkskundige leer- en leesboekjes en een schoolatlas van Nederlands-Indië, alsmede het inmiddels zeldzame Indische leesplankje en een Indische versie van Ot en Sien.

Adres: Museum Meermanno, Prinsessegracht 30, Den Haag, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 11.00 uur tot 17.00 uur; zaterdag en zondag van 12.00 uur tot 17.00 uur.

Haven door F. van Bemmel. (Collectie Wolters-Noordhoff, Groningen)

Gebroeders Van Limburg

Het absolute hoogtepunt van de middeleeuwse schilderkunst, zo noemen kunsthistorici en liefhebbers de miniaturen van de gebroeders Van Limburg. Hun schilderingen bepalen vandaag de dag nog het beeld van het religieuze, adellijke en alledaagse leven in de Middeleeuwen. Voor het eerst wordt aan deze scheppers van Les Très Riches Heures en Les Belles Heures - wereldberoemde getijdenboeken, gemaakt in opdracht van de machtige Franse hertog Jean de Berry - een overzichtstentoonstelling gewijd. Museum Het Valkhof in Nijmegen, de stad waar de drie broers kort voor 1400 werden geboren en hun opleiding genoten, presenteert van 30 augustus tot en met 20 november De gebroeders Van Limburg. Nijmeegse meesters aan het Franse hof (1400-1416).

Voor het eerst worden tezamen zo veel originele manuscripten tegelijk getoond, die Paul, Herman en Johan van Limburg hebben geïllustreerd. Vier van de (ons bekende) zes boekwerken zijn er te zien. Hart van de tentoonstelling vormen 17 originele pagina's uit Les Belles Heures, afkomstig uit het Metropolitan Museum of Art in New York, daarnaast zijn La Bible Moralisée en Les Petites Heures uit de Bibliothèque nationale de France in Parijs en het Valerius Maximus manuscript uit de Biblioteca Apostolica Vaticana in Rome aanwezig. Na de presentatie in Nijmegen gaan de kwetsbare originelen uit Les Belles Heures terug naar New York en worden ze niet meer uitgeleend. Ze verdwijnen definitief uit het zicht van het Europese publiek. De expositie is het hoogtepunt van de feestelijkheden rond het 2000-jarig bestaan van Nijmegen.

De verzoeking van de christen, Les Belles Heures du Duc de Berry, circa 1406-1408/9, New York, The Metropolitan Museum of Art, Cloisters Collection, ms. 54.1.1, fol. 191r (detail) (foto: Museum Het Valkhof, Nijmegen)

Adres: Museum Het Valkhof, Kelfkensbos 59, 6511 tb Nijmegen, (024) 360 88 05, www.gebroedersvanlimburg.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag 10.00 uur tot 17.00 uur. Zaterdag, zon- en feestdagen van 12.00 uur tot 17.00 uur.

[p. 325]

Kalenderblad met de maand februari, Les Très Riches Heures du Duc de Berry, circa 1411/12-1416, Chantilly, Musée Condé, ms. 65, fol. 2v (foto: Museum Het Valkhof, Nijmegen)

Nachtmerrie over Nederland. Politieke tekeningen van Jordaan, 1940-1945

Kun je de verschrikkingen van een oorlog ooit vangen in tekeningen? Valt de waanzin, het brute geweld, de overmacht, de terreur en het verzet tegen de beulen op een aansprekende manier te verbeelden? Politiek tekenaar Leo Jordaan (1885-1980) is daarin geslaagd. Met gevaar voor eigen leven tekende hij tijdens de Tweede Wereldoorlog in het geheim de bittere realiteit in bezet Nederland. Direct na de bevrijding zijn 32 van deze tekeningen door De Groene Amsterdammer gepubliceerd in het boek Nachtmerrie over Nederland. De originele werken zijn tot 4 september te zien in de Atlas Van Stolk.

In 1940 werd de Nederlandse pers aan banden gelegd. Bladen die niet aan de strenge eisen van de bezetter wilden voldoen, kregen een publicatieverbod. In november 1940 hief De Groene zich op. Tijdens de oorlogsjaren tekende Jordaan door. Maar hij kon zijn werk niet publiceren, ook niet in de illegale pers. Zijn stijl - grafisch, verzorgd en krachtig - was zo herkenbaar dat de maker onmiddellijk zou zijn gearresteerd. Door zijn gedwongen werkloosheid had Jordaan zeeën van tijd. Tijd die hij besteedde aan het zorgvuldig afwerken van zijn ondergrondse tekeningen. Hij had zijn platen liever groter gemaakt, maar het gevaar voor ontdekking weerhield hem daarvan. Kleine formaten kon hij bij onaangekondigd bezoek gemakkelijker wegmoffelen. Jordaans atelier bevond zich immers in dezelfde Amsterdamse straat als het gebouw van de Sicherheitsdienst.

De expositie wordt aangevuld met schetsen voor het herinneringsalbum, niet opgenomen platen en een selectie uit de 2300 tekeningen die Jordaan aan de Atlas Van Stolk schonk.

Adres: Atlas van Stolk / Museum Het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31 Rotterdam. Openingstijden Dinsdag t/m vrijdag van 10.00 uur tot 17.00 uur, weekend en feestdagen van 11.00 uur tot 17.00 uur.

‘Neen’. De oorspronkelijke afbeeldingen werden begeleid door teksten die worden toegeschreven aan Sem Davids, een joodse journalist die voor de Telegraaf werkte en daar meteen na de Nederlands capitulatie werd ontslagen. Bij deze afbeelding was de tekst ‘Driemaal heeft het raderwerk stilgestaan, omdat die machtige gekruiste armen het wilden. 25 en 26 februari 1941 - Algemene staking te Amsterdam en in nog enige plaatsen van Noord-Holland, in hoofdzaak gericht tegen de beginnende Jodenvervolging’.