De Boekenwereld. Jaargang 21

[p. 177]

Agenda

Veilingen

Beijers, Achter Sint-Pieter 140, 3512 ht Utrecht, tel: [phone]: 19 en 20 april.

Burgersdijk & Niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel: [phone]: 24 en 25 mei 2005; kijkdagen 20-23 mei.

Van Gendt Book Auctions bv, Brandewijnsteeg 2, 1011 gn Amsterdam, tel.: [phone]: 8 en 9 maart 2005; kijkdagen 4-7 maart.

Bubb Kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel.: [phone]: 31 mei tot 3 juni 2005; kijkdagen 26-29 mei.

Veilinghuis Postma, Folkingestraat 48-50, 9711 jz Groningen, tel. [050) 3189725, fax [phone]: nog niet bekend (www.postma.nl).

Romantic Agony, Aquaductstraat 38-40, B-1060 Brussel, België, tel.: (0032) (0)2 544 10 55: 11 en 12 maart 2005.

Van Stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel: [phone]: nog niet bekend (www.vanstockums-veilingen.nl).

Henri Godts, Avenue Louise 230/6, B-1050 Brussel, België, tel.: (0032) (0)2 647 8548: nog niet bekend (www.godts.com).

Marc van de Wiele, in 't Leerhuys, Groeninge 35, 8000 Brugge, tel.: (0032) (0)503 363 17.

Beurzen

Februari
26-27	Antiquarenbeurs Antwerpen ‘Boeken in het Hessenhuis’
Maart
3-5	26th European Antiquarian Book & Print Fair / Amsterdam Book Fair, Passenger Terminal Amsterdam, Piet Heinkade 27, Amsterdam
13	Boeken in de der AA-kerk, Akerkhof 2, Groningen
28	Paasboekenmarkt, Bredevoort
April
2-3	Boekenbeurs bob, Pieterskerk, Leiden
Mei
7-8	Vierde Euregionale Antiquarenbeurs, Grand Hotel de l'Empereur (tegenover centraal station Maastricht)
19-22	17th International Antiquarian Book Fair, Maison de la Mutualité 24, rue Saint-Victor, Parijs

Tentoonstellingen

Ontwerper & opdrachtgever

In februari 2005 opende in de ub Amsterdam een tentoonstelling gewijd aan drie recent verworven ontwerpersarchieven. Het gaat om de collectie van Harry N. Sierman, die juist met pensioen is gegaan, en om de collecties van de veertigers Reynoud Homan en Irma Boom, die midden in hun ontwerppraktijk staan. Deze twee ‘levende’ collecties zullen dus geregeld aangevuld worden met drukwerk en archiefmateriaal. In de tentoonstelling worden de drie ontwerpers en hun werk getoond in relatie tot zeer uiteenlopende opdrachtgevers: een literaire uitgeverij (Querido), een architect (Wim Quist) en een ondernemer (Paul Fentener van Vlissingen).

Harry N. Sierman (*1927), Reynoud Homan (*1956) en Irma Boom (*1960) zijn gespecialiseerd

[p. 178]

Lidewijde Paris (Querido) en Harry N. Sierman (foto: Monique Kooijmans)

in het maken van boeken en samen goed voor tientallen Best Verzorgde Boeken, Schönste Bücher aus aller Welt en andere bekroningen. Grafische producten maken natuurlijk deel uit van deze collecties, maar ook archiefmateriaal als ontwerpen, schetsen en administratie. Deze aanwinsten zijn belangrijk voor de ub, die beschikt over een van de grootste internationale verzamelingen op het gebied van grafische vormgeving en druktechniek.

Sierman heeft vele decennia voor Querido gewerkt; hij maakte talloze omslagen voor deze Amsterdamse uitgeverij. Als het om ‘moeilijke’ boeken ging, werd hij vaak ook voor het binnenwerk gevraagd. Het meest complexe en misschien mooiste boek dat hij voor Querido maakte was Battus' bestseller Opperlandse taal- en letterkunde (1981). Reynoud Homan leerde de architect Wim Quist kennen via de ‘Monografieën van Nederlandse architecten’, een reeks geïnitieerd door uitgeverij 010. Nu werken beiden onder meer samen voor Museum Beelden aan Zee in Scheveningen, waar Homan de typografie voor een glazen wand verzorgde. Irma Boom maakt al vanaf het begin van haar carrière boeken in samenwerking met Paul Fentener van Vlissingen. Het bekendste werk dat zij in opdracht van hem ontwierp, is zeker het monumentale bedrijfsboek SHV, dat overigens nauwelijks in openbare collecties is te vinden.

Met deze tentoonstelling wil de ub ook wijzen op de mogelijkheden die deze archieven bieden voor onderzoek. Door juist nu in samenwerking met jongere ontwerpers te werken aan het opzetten van een archief, wordt ervoor gezorgd dat dit onderzoeksmateriaal voor de toekomst behouden blijft. De boeken uit deze collecties worden afzonderlijk beschreven; het archiefmateriaal zal ontsloten worden via on line inventarissen. De tentoonstelling is te zien tot 29 april.

Adres: tentoonstellingszaal ub UvA, Singel 425, Amsterdam. Openingstijden: elke werkdag van 13.00 uur tot 17.00 uur.

Illustraties en illustratoren rond 1900

Aan het eind van de negentiende eeuw kwam de fotografie op. Het gevolg was dat sindsdien de getekende en geschilderde illustraties in boeken en tijdschriften steeds vaker werden vervangen door foto's. Hierdoor verdween het werk van veel illustratoren langzaam maar zeker uit beeld. Ten onrechte, want over het algemeen waren dit zeer begaafde kunstenaars. Een enkele jonge illustrator, zoals Jan Sluyters (1881-1957), wist als schilder nog wel de overstap te maken naar de moderne kunst, maar veel illustratoren raakten langzaam maar zeker in de vergetelheid. In samenhang met een kunsthistorisch onderzoek naar de illustraties in Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift in de periode van 1890 tot 1900, vorig jaar gepubliceerd in De Boekenwereld, is Pygmalion Beeldende Kunst enkele jaren geleden begonnen met het verzamelen van werk van illustratoren uit deze periode. Deze verzameling, gecombineerd met veel van de originele boeken en tijdschriften, stelt Pygmalion Beeldende Kunst in het voorjaar van 2005 tentoon onder de titel Illustraties en illustratoren rond 1900.

De tentoonstelling richt zich vooral op Neder-

[p. 179]

landse illustratoren uit de negentiende eeuw. Grote namen zijn in dit verband Charles Rochussen (1814-1894), professor Nicolaas van der Waay (1855-1936) en Pieter de Josselin de Jong (1861-1906). Heel bijzonder is de kleine collectie verschillende werken van jhr. Joan Berg (1851-1935), die jarenlang deel uitmaakte van de beeldredactie van Elsevier's Geïllustreerd Maandschrift. Tot deze collectie behoren verschillende persoonlijke attributen, alsmede enkele schetsboeken met fraaie, getekende observaties.

Eén van de weinige buitenlanders in dit gezelschap is de Franse schilder en tekenaar Emile Bernard (1868-1941). In Nederland wordt hij uitsluitend van belang geacht in relatie tot het leven van zijn boezemvrienden Vincent van Gogh en Paul Gauguin, maar na hun beider vroege dood is Bernard doorgegaan met het maken van opvallende kunst, waaronder verschillende poëzieboeken, uitgegeven bij de befaamde kunsthandelaar Ambroise Vollard, voorzien van fraaie uit hout gesneden illustraties.

Illustratie van Jan Sluyters en houtsnede van Emile Bernard, die op de tentoonstelling te zien zijn

Voor veel bezoekers zal deze tentoonstelling ook een sentimental journey zijn, aangezien diverse van de tentoongestelde boeken bekende plaatjesboeken uit hun jeugd zijn. Zo zijn er zowel verschillende boeken als prenten van Theo van Hoytema (1863-1917) te zien, als van de kunstenaars L.W.R. Wenckebach (1860-1937), bekend van de Verkade-albums, Is. van Mens (1890-1985), die de boeken illustreerde van A.C.C. de Vletter, J.H. Jurres (1875-1946) de vaste illustrator van het tijdschrift Het Schouwvenster, Marius Bauer (1867-1932), vooral bekend door zijn oosterse tekeningen, Waalko Jans Dingemans (1873-1925), illustrator van boeken van Nynke van Hichtum, Jan Toorop (1858-1928), R.W.P de Vries (1874-1952) en Gerrit Willem Dijsselhof (1866-1924). Zelfs het enige boekomslag dat Isaac Israels (1865-1934) ooit tekende is aanwezig. Op deze tentoonstelling, die te zien is tot 15 mei, krijgen de illustraties weer alle aandacht die ze verdienen.

Adres: Pygmalion Beeldende Kunst, Langegracht 44 te Maarssen, tel. [phone]. Ope-

[p. 180]

ningstijden: vrijdag t/m zondag van 13.00 tot 17.00 uur & op afspraak.

De Grand Tour van Jhr. D.T. Gevers van Endegeest

Het was vroeger gebruikelijk dat welgestelde jongelui een grote buitenlandse reis maakten ter afronding van hun opvoeding. Zo'n educatieve reis noemde men de ‘Grand Tour’. In 1818-1819 maakte Jonkheer Daniël Theodoor Gevers van Endegeest een Grand Tour naar Italië, die anderhalf jaar in beslag nam. Van zijn tocht op het eiland Sicilië en de streek tussen Reggio en Napels vervaardigde Gevers een serie schitterende aquarellen. De tekeningen worden voor het eerst tentoongesteld in de Atlas van Stolk in Museum Het Schielandshuis en zijn nog te zien tot 20 maart. Ze geven een indrukwekkend beeld van de natuur en bezienswaardigheden, zoals de ruïnes van Pompeï.

Adres: Atlas van Stolk, Museum Het Schielandshuis, Korte Hoogstraat 31, Rotterdam, tel.: [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. Zaterdag en zon- en feestdagen 11.00 tot 17.00 uur.

Catania op Sicilië. Aquarel (101×63 cm), 1827. Gebaseerd op een schets van 26 april 1819 ter plekke. Op de achtergrond verheft zich de vulkaan Etna, op de voorgrond de haven met links het Castello Ursino. De koepels zijn die van de Dom van Catania en van de kerk van S. Nicolo

Van Amsterdam naar Parijs. Hoogtepunten uit de collectie Teixeira de Mattos

Ter gelegenheid van zijn vertrek naar het Louvre in Parijs, selecteerde hoofdconservator Carel van Tuyll van Serooskerken een aantal van zijn favoriete

Werk van Teixeira de Mattos (foto: Teylers Museum, Haarlem)

werken uit de collectie van kunstenaar Joseph Teixeira de Mattos (1892-1971). Deze kunstenaar woonde vanaf 1938 in Parijs en bracht met zijn echtgenote een interessante verzameling bijeen. Deze omvatte niet alleen zijn eigen werk, maar ook dat van tijdgenoten en bevriende kunstenaars als George Hendrik Breitner, Joseph Mendes da Costa, Samuel Jessurun de Mesquita, Isaac Israels, John Rädecker en Dirk Nijland. Alle werken - landschappen, portretten, dieren, maar ook straatgezichten - behoren tot de vaste collectie van Teylers Museum. Bijzonder zijn de tekeningen van Joseph Teixeira waarin hij het dagelijks leven in Parijs vastlegde met zijn voetgangers, spelende kinderen en wandelaars in de Jardin du Luxembourg. Nooit eerder werden deze samen getoond met de werken waarmee het echtpaar Teixeira de Mattos zich in zijn Parijse appartement omringde. Van Amsterdam naar Parijs biedt nu een eerste kans om de mooiste kunstwerken uit die collectie samen te zien; de tentoonstelling loopt nog tot 13 maart.

Adres: Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur; zon- en feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.

[p. 181]

Mick Jagger door Andy Warhol uit de collectie Büch (foto: Teylers Museum, Haarlem)

Herkomst: Boudewijn Büch

Tal van objecten uit de nalatenschap van Boudewijn Büch illustreren, samen met voorwerpen uit de collectie van Teylers Museum, de veelzijdigheid van een van de bekendste verzamelaars van Nederland. Ze zijn tot 8 mei te zien in Teylers Museum. Boeken, reisverhalen, tv- en filmfragmenten en talloze andere voorwerpen laten Büchs passie zien voor eilanden, ontdekkingsreizen, kunst, geschiedenis, volkenkunde en helden als Goethe, Napoleon en natuurlijk de dodo.

Adres: Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00 tot 17.00 uur; zon- en feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.

Oostersche weelde

Tot en met 10 april is in de ub Leiden de tentoonstelling Oostersche weelde te zien. In de late zestiende en zeventiende eeuw was er in Nederland een grote, humanistisch getinte belangstelling voor het Arabisch als ‘broedertaal’ van het Hebreeuws, de taal van de bijbel. Onder de gelukkige omstandigheid van een relatieve persvrijheid in de Republiek leidde dit tot een grote hoeveelheid belangrijke publicaties op het gebied van de arabistiek. Leidse geleerden als Erpenius en Golius waren internationaal erkende autoriteiten. De tentoonstelling en de bijdragen in Oostersche weelde stellen de culturele invloed van het Midden-Oosten en de Maghreb op Nederland en Europa centraal. Het streven is aan de hand van concrete kunst- en cultuuruitingen te laten zien hoe gevarieerd, langdurig en vaak diepgaand die invloed is geweest.

Bij de tentoonstelling verschijnt bij Primavera Pers te Leiden een rijk geïllustreerde bundel met bijdragen van verschillende auteurs. In deze bundel is aandacht voor veel onderwerpen, variërend van de sensualiteit van de Oriënt en de invloed van het oosten op de westerse mode tot reisverhalen en de vertellingen van Duizend-en-één-nacht. De bijdragen in de bundel worden begeleid door een keuze uit de verzamelingen van de ub. De thematische beeldkaternen, die zich als een soort beeldverhalen laten lezen, bieden een beeld van de enorme diversiteit van de collecties die in de bibliotheek te vinden zijn: naast boeken ook kaarten, tekeningen en foto's.

Adres: Leidse ub, Witte Singel 27, Leiden, tel.: [phone]. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 8.30 tot 22.00 uur; zaterdag van 9.30 tot 17.00 uur; zondag van 13.00 tot 17.00 uur.