De Boekenwereld. Jaargang 21

[p. 173]

Berichten

Bubb Vuyk op de planken

Erik van Muiswinkel en Diederik van Vleuten trekken door het land met een nieuw cabaretprogramma, dat op 11 december in de Stadsschouwburg Velzen te IJmuiden in première is gegaan. ‘Antiquariaat Oblomow (spreek uit: antie-kwarie-jaat oo-bloo-mof) is een oase van esprit, belezenheid en kennis, veilig afgeschermd van de oorverdovende eenentwintigste eeuw’, aldus de aankondiging, die vervolgt met: ‘Buiten is het twee graden, binnen snort de potkachel. Buiten klinken Jensen en Stenders, binnen regeren Gorter en Nescio. Er is muziek en poëzie, eventueel met een speculaasje en een glaasje port erbij. Rust en contemplatie. Maar dan gaat de bel...’

Op de avond volgend op de 3e Internationale Büchdag, 11 december 2004, was ik samen met mijn vrouw in de gelukkige omstandigheid om deze première bij te wonen. Wij hebben een avond beleefd om niet snel te vergeten. Een feest van herkenning voor een boekenverzamelaar. Het programma zit magnifiek in elkaar. De interactie tussen Erik en Diederik wat hun teksten betreft is onnavolgbaar en uiterst humoristisch en het programma zit vol met herkenbare verwijzingen. Diederik van Vleuten maakt het publiek duidelijk dat hij, na jarenlange samenwerking met Erik in het theater, er genoeg van heeft. Ook de ‘stemmetjes’ en de ‘typetjes’ die zij constant opvoerden, komen hem de keel uit. Eindelijk krijgt hij de kans om een oude wens in vervulling te zien gaan. Hij neemt een boekenantiquariaat over van ene ‘Bubb Vuyk’. De doorsnee toeschouwer in de zaal zegt dat natuurlijk niets, maar voor een boekenfanaat die enigszins thuis is in het wereldje, uiteraard wel. Een samenvoeging van de veilinghouder Bubb Kuyper en de nog steeds opererende antiquaar Wout Vuyk. Erik speelt een beetje de bedrogen echtgenoot, hij kan het niet zetten dat de samenwerking voorbij is, en komt bijna dagelijks langs in Diederiks winkeltje met medebrenging van een flesje port en een pak speculaas. Genoeglijk debatteren de twee oude vrienden over van alles en nog wat. Wat indruk maakt zijn de fraaie openingszinnen of andere beroemde regels uit de Nederlandse literatuur, zoals uit het werk van Nescio en Elsschot. Je kunt het al aan zien komen en je zit er eigenlijk al op te wachten: Erik kan het niet laten om een aantal beroemde ‘stemmetjes’ los te laten in de gesprekken. Zo komen achtereenvolgens Harrie van Raay, oud-voorzitter van psv, Anton Geesink en Dick Advocaat zich mengen in de debatten. De imitaties zijn griezelig echt. Diederik laat zich echter niet verleiden om mee te gaan in dit spel, je zou verwachten dat Boudewijn Büch of Ronald Koeman Erik van repliek zou dienen. Nee, helaas, dat zit er niet in, het is voorbij. Hij wil zich alleen maar storten op het tweedehands boekenvak; hij is gelukkig in zijn boekenparadijsje. Maar er verschijnen donkere wolken aan de hemel. Aan de overkant van zijn straat wordt er een mega boekenpaleis van wel vijf verdiepingen gebouwd. Het ziet er somber uit voor Diederik...

Boeken en literatuur blijven als een rode draad door het programma lopen. Zo zijn er intervallen waarin twee ‘Dickensiaanse’ mannetjes met zang en dans het toneel opluisteren. Subliem! Je kunt in de zaal het plezier bijna proeven waarmee de twee vrienden dit programma uitvoeren. Niet voor niets zijn beiden in het dagelijks leven ook van boeken bezeten en bezitten zij imposante collecties. Afsluitende conclusie? U mag dit spektakel absoluut niet missen!

‘Antiquariaat Oblomow’ is geopend tot en met 21 juni 2005 (zie ook: www.erikendiederik.nl).

Louis Schouten

Ub Amsterdam Verwerft Ortelius-atlas

Onlangs verwierf de Vereniging van Vrienden van de Universiteitsbibliotheek een cartografische aanwinst: een unieke Ortelius-atlas. Het

[p. 174]

verworven exemplaar is gebaseerd op de zeldzame Nederlandse uitgave van 1571, maar ‘opgewaardeerd’ met een Nederlandstalige aanvulling (Additamentum) uit 1573. Dit exemplaar werd vervolgens gecompleteerd met alle prenten en kaarten van de latere Additamenta ii (1579) en iii (1584), die zonder Nederlandse tekst afgedrukt werden. Deze opbouw zou kunnen duiden op een achteraf willekeurig bij elkaar ‘geraapte’ groep kaarten, ware het niet dat het geheel fysiek en cartografisch een mooie homogeniteit vertoont en daarmee als volwaardige atlas te beschouwen is. Het papier van alle kaarten is gelijk, in samenstelling en formaat, en ook de contemporaine, handmatige inkleuring is in één stijl uitgevoerd. Een dergelijk mooi object van onderzoek - in feite een Nederlands Theatrum uit 1584, het sterfjaar van Willem van Oranje - was aan de Ortelius-deskundigen onbekend.

Theatrum Orbis Terrarum: Nederlandstalige titelpagina uit 1571

Deels nieuwe leiding ub Leiden

Kurt de Belder ma is de nieuwe bibliothecaris van de Leidse universiteit. Drs. Josje Calff is tot adjunct-bibliothecaris benoemd. Samen met dr. Janus Linmans zullen zij verantwoordelijk zijn voor het strategisch beleid van de universiteit op het terrein van de wetenschappelijke informatievoorziening.

De Leidse ub staat aan de vooravond van een groot aantal nieuwe ontwikkelingen op haar vakgebied, ook wat betreft de Bijzondere Collecties. In de komende jaren is daarom een integraal beleid en een creatieve aanpak vereist, zowel inhoudelijk-professioneel als op het terrein van personeel en financiën. Het College van Bestuur beschouwt de aanstelling van de bovengenoemde personen, die een krachtige versterking van de leiding van de ub betekent, als een investering die past bij de positionering van Leiden als een internationale onderzoeksintensieve universiteit.

De Belder (1961) was hoofd van de sector Elektronische Diensten van de ub van de Universiteit van Amsterdam en Calff (1951) was hoofd van de afdeling Kennisdiensten en Collecties van de Koninklijke Bibliotheek.

De huidige bibliothecaris van de Leidse ub, drs. Paul Gerretsen, verliet de universiteit per 1 januari 2005. Hij ging met vervroegd pensioen.

Catalogus ub Groningen (1619) on line

De eerste handgeschreven bibliotheekcatalogus van de ub Groningen is nu voor het publiek toegankelijk via een nieuwe website. De bibliotheek van de Hoogeschool van Stad en Lande werd gesticht in 1615. In 1619 heeft de hoogleraar Wiskunde en Geneeskunde Nicolaus Mulerius, die tevens bibliothecaris was, een lijst opgesteld van de boeken die in die eerste jaren zijn aangeschaft, de Syllabus Librorum Academicorum. Deze catalogus is in twee handgeschreven exemplaren overgeleverd. De ene versie was het werkexemplaar van de bibliothecaris, de andere is in fraai schoonschrift opgesteld, bedoeld om getoond te worden aan bezoekers en eventuele begunstigers.

[p. 175]

Bijna vier eeuwen later zijn nagenoeg alle 205 titels in ruim 400 banden uit deze syllabus nog in de ub aanwezig. Ze vormen een prachtige en belangrijke bron voor geïnteresseerden in boeken bibliotheekgeschiedenis, de vroege Groningse universiteit en de wetenschapsbeoefening in de vroege zeventiende eeuw.

Tot nu toe was het slechts enkelen voorbehouden de catalogi in te zien; ze worden met zorg bewaard, tot voor enkele jaren in de kluis op de ub, tegenwoordig in de Groninger Archieven. De kalligrafische versie van deze eerste bibliotheekcatalogus is nu voor een breed publiek toegankelijk. Het boek kan virtueel worden doorgebladerd. Het in het Latijn geschreven voorwerk is vertaald, de cataloguspagina's zijn zo bewerkt dat naast het origineel de transcriptie van de titels wordt gepresenteerd, met de mogelijkheid door te klikken naar de beschrijvingen in de moderne bibliotheekcatalogus, en er is een register op de in de syllabus genoemde auteurs.

Daarnaast geeft de website een beeld van de academiebibliotheek in haar eerste jaren: wie waren de hoofdpersonen, hoe werd de bibliotheek gefinancierd en van boeken voorzien en wat is bekend over zaken als de inrichting, organisatie en het gebruik van de bibliotheek? De website van de Syllabus Librorum Academicorum is te vinden op www.syllabus.ub.rug.nl.

Hieronymus van Alphen prijs 2004 voor frits huiskamp

Jaarlijks reikt de Stichting Geschiedenis Kinderen Jeugdliteratuur de Hieronymus van Alphen Prijs uit aan iemand die zich verdienstelijk heeft gemaakt voor de bevordering en verbreding van de kennis van oude kinder- en jeugdboeken.

De Hieronymus Van Alphen Prijs 2004 is toegekend aan Frits Huiskamp voor zijn bibliografische catalogus Naar de vatbaarheid der jeugd. Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken 1800-1840, die in 2000 is verschenen bij de Primavera Pers te Leiden.

Namens de jury oordeelde Frits Booy in het juryrapport dat ‘het schrijven van dit standaardwerk [...] een enorm karwei’ was, dat Huiskamp helemaal alleen heeft verricht: ‘Hij inventariseerde voor het eerst ca. 5000 19^e-eeuwse kinderen jeugdboeken en deed daarbij belangrijke ontdekkingen, o.a. aangaande herkomst en beroep van de auteurs. Hij verzamelde ontzettend veel informatie over boeken, categorieën, uitgevers en illustratoren. Het resultaat was een zeer informatief en mooi geïllustreerd standaardwerk.’

De jury sprak ook haar waardering uit voor het feit dat Huiskamp in eigen beheer een supplement heeft uitgegeven, dat niet alleen het titelregister bevat dat de uitgever niet nodig achtte, maar ook aanvullingen, want Huiskamp bleek, aldus het juryrapport, ‘een aantal belangwekkende privé-verzamelingen niet of nauwelijks [te hebben] bekeken’. Bovendien ‘waren er na verschijning van zijn boek correcties noodzakelijk, wat bijna altijd bij een werk van grote omvang met veel feiten het geval is. Huiskamp toonde geen valse schaamte en verdoezelde niets. Opnieuw ging hij aan de slag. Hij maakte zelf een kort titelregister, benaderde een aantal verzamelaars en onderzocht hun boekenbezit. [...] Hulde aan zo'n openhartige en nijvere onderzoeker!’

Bovendien wordt Huiskamp ook met de prijs geëerd vanwege zijn redacteurschap van De School Anno, het tijdschrift van de Vereniging Vrienden van het Nationaal Schoolmuseum. Hij schrijft hierin artikelen over schoolboeken en schoolmeesters. ‘Maar hij verzorgt erin ook een rubriek voor de jeugd, zodat ook bij de jonge generatie interesse wordt gewekt voor de geschiedenis van het onderwijs in Nederland. Daarbij produceert hij eenvoudige herdrukken van oude school- en kinderboekjes als geschenk voor de leden van bovengenoemde vereniging. Ook dat zijn verdiensten van Huiskamp’, aldus het juryrapport.

De Hieronymus van Alphen Prijs bestaat sinds 2000. Hij werd voor de eerste maal uitgereikt aan Netty van Rotterdam, toentertijd bibliothecaris van de Rotterdamse Gemeentebibliotheek (afdeling jeugdliteratuur) en de eerste voorzitter van de toekennende stichting. In 2001 ging de prijs naar drs. A. Duijx, die een grote bijdrage heeft geleverd aan de studie van het oude kinderboek, ondermeer door zijn werk bij de sectie Kind en Media van de Rijksuniversiteit Leiden. Het daar-

[p. 176]

opvolgende jaar kreeg Jeannette Kok de prijs omdat zij gevraagd en ongevraagd velen van adequate en deskundige informatie voorziet als medewerkster van het Letterkundig Museum en Documentatiecentrum en als vakreferent kinder- en jeugdliteratuur aan de Koninklijke Bibliotheek. In 2003 werd de prijs toegekend aan John Landwehr vanwege zijn grote inzet en kennis als verzamelaar van en publicist over negentiende-eeuwse kinderboeken (zie De Boekenwereld 20 (2003-2004), p. 217).

Nwo-subsidie Clusius project

In de subsidieronde Klein Programmatisch Onderzoek Geesteswetenschappen van nwo is de aanvraag van het Scaliger Instituut van de ub Leiden in de prijzen gevallen. Dankzij de toekenning kan dr. Florike Egmond, samen met twee, mogelijk drie aan te stellen aio's, in de komende jaren onderzoek gaan doen naar het leven en werk van Carolus Clusius (1526-1609), een van de belangrijkste zestiende-eeuwse botanici en geleerden van zijn tijd. Hierbij zal intensief gebruik worden gemaakt van de zeer omvangrijke collectie brieven van en aan Clusius in het bezit van de ub. Het onderzoeksproject is getiteld Carolus Clusius and sixteenth-century botany in the context of the new cultural histoy of science. Zie voor meer informatie over het Clusius Project: http://ub.leidenuniv.nl/bc/scaligerinstitute/clusius/index.html