De Boekenwereld. Jaargang 20

[p. 167]

Berichten

Museum meermanno verwerft archief stichting de roos

Op 8 november 2003 werd het gehele archief van Stichting de Roos officieel overgedragen aan Museum Meermanno. Voor Museum Meermanno betekent de verwerving van het archief een belangrijke aanvulling op de collectie moderne boeken en boekvormgeving. Ton Entius, voorzitter van Stichting de Roos, noemt het museum met zijn uitgebreide collectie oude en moderne boeken ‘de aangewezen plaats om het archief te huisvesten’. Van de ongeveer tweehonderd publicaties die sinds 1945 zijn verschenen, zijn talrijke werktekeningen en de correspondentie tussen de oprichters en auteurs (onder wie F. Bordewijk, Cees Nooteboom en A. Roland Holst), ontwerpers (onder wie Dick Dooijes, Gerrit Noordzij, Anthon Beeke, Irma Boom en Tessa van der Waals) en illustratoren (zoals M.C. Escher, Herman Berserik, Dirkje Kuik, Jenny Dalenoord en Jeroen Henneman) bewaard gebleven.

Stichting de Roos, genoemd naar Sjoerd de Roos, werd in 1945 opgericht door Chris Leeflang, Charles Nypels en G.M. van Wees als niet-commerciële uitgeverij van bibliofiele boeken. De stichting zag en ziet het mede als haar taak typografen en grafisch kunstenaars gelegenheid te bieden in volle vrijheid te streven naar perfectie. Het archief biedt een fraai inzicht in de Nederlandse naoorlogse boekvormgeving.

Druksel te Gent

Op 17 en 18 april vindt in Gent voor de zevende maal druksel plaats, een beurs van bibliofiele drukkers, kleine uitgevers en boekenmakers uit binnen- en buitenland. Zij tonen hun nieuwste uitgaven op het gebied van literatuur, beeldende kunst of een combinatie van beide. druksel tracht het aanbod ook inhoudelijk sterk te profileren: niet de boekvorm op zich is waardevol, maar wel wanneer inhoud en vorm elkaar versterken en elkaar bestaansrecht geven.

Tijdens druksel zullen Albert Bontridder en Martin Reints een lezing verzorgen. Albert Bontridder (1921) is een veteraan uit de Nederlandstalige letteren wiens naam onlosmakelijk verbonden is met het tijdschrift Tijd en mens en dus ook met auteurs als Louis Paul Boon, Ben Cami, Hugo Claus en Jan Walravens. druksel geeft voor het eerst in lange tijd een nieuwe bundel van hem uit, De tuinen van Naxos, een filosofisch-dichterlijke bespiegeling over wat het leven is en wat de denkende mens heeft verwezenlijkt. Het is een soms bittere aanklacht van de mens die zijn mens-zijn niet aankan.

Martin Reints (1950) wordt in de flaptekst van zijn bundel beschouwingen Nacht- en dagwerk ‘een dichter die graag nadenkt’ genoemd. Hij is met drie dichtbundels en een essaybundel geen veelschrijver, maar zijn werk is doortrokken van een ‘heldere dichtheid’: elk woord is als bouwsteen relevant voor het gedicht.

druksel organiseert jaarlijks een tentoonstelling. Ditmaal is die gewijd aan het oeuvre van typograaf en vormgever Karel Beunis (1933-1983). Hij heeft voor verschillende uitgeverijen gewerkt en de diversiteit van zijn werk is verrassend. Zijn grootste bekendheid dankt hij echter aan zijn ontwerpen voor De Bezige Bij, die ondertussen een fraai tijdsbeeld geven: alle boeken horen in die tijd, in dat land. Als typograaf heeft hij een beeld geschapen waardoor we die boeken kunnen plaatsen: ideologisch, cultureel en politiek. Ze geven een sfeer, een mentaliteit mee. Hij was in 1956 nauw betrokken bij de lancering van het pocketboek in Nederland door De Bezige Bij en in 1959 ook bij die van de reuzenpockets. Hoewel er eerder plannen zijn geweest voor een tentoonstelling van Beunis' oeuvre is het daar tot nu toe nooit daadwerkelijk van gekomen. En ook een monografie ontbreekt nog steeds, hoewel Antiquariaat Verzameld Werk in Nijmegen in 1988 haar zevende catalogus wijdde aan zijn werk, vooral dat voor De Bezige Bij. Maar zelfs met 505 nummers is deze lijst niet volledig. Het belang van Karel Beunis wordt op druksel toe-

[p. 168]

gelicht in causerieën door Jan de Jong (Uitgeverij De Buitenkant) en Sjaak Hubregtse, die in 1988 in Boek en band het artikel ‘De buitenkant van Nederlandse pockets. De Bezige Bij & Karel Beunis’ publiceerde.

druksel vindt plaats in de Leopoldskazerne, Charles de Kerchovelaan, Gent. Nadere inlichtingen zijn te vinden op www.druksel.be of via [e-mail] te bevragen.

Oud-conservator legermuseum krijgt celstraf

De oud-conservator van Legermuseum in Delft is op 16 december door de rechtbank in Den Haag veroordeeld tot 2,5 jaar celstraf, waarvan acht maanden voorwaardelijk. Ook mag de oud-conservator zes jaar lang zijn beroep niet meer uitoefenen. Het vonnis komt overeen met de eis van het Openbaar Ministerie. De 37-jarige Alexander P. heeft bekend dat hij gedurende vijf jaar prenten, tekeningen en schilderijen uit het Legermuseum heeft ontvreemd. Niet gehonoreerd werd de eis tot betaling van een schadevergoeding van €52.000. Het museum probeert via civielrechtelijke weg gestolen werken terug te vorderen.

Oud-bibliothecaris KB dr. A.W. Willemsen overleden

Op 20 december is dr. A.W. Willemsen overleden. Aanvankelijk als onderbibliothecaris en later als bibliothecaris van de Koninklijke Bibliotheek heeft hij een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van de kb en van de Nederlandse bibliotheekwereld in het algemeen.

Arie Wolter Willemsen werd in 1930 geboren in Terwolde (Gld.), waar zijn vader een winkel met maalderij (elektrische graanmolen) had. Hij studeerde geschiedenis in Utrecht, waar hij via zijn leermeester prof. P. Geyl kennismaakte met de Vlaamse beweging. Zijn dissertatie handelde in 1958 dan ook over Het Vlaams-nationalisme 1914-1940. De kwaliteit van dat werk werd algemeen erkend. Willemsen vond echter na zijn

Dr. A.W. Willemsen

militaire dienst (bij de marine) een werkkring als wetenschappelijk ambtenaar bij de kb. Zijn bijzondere kwaliteiten vielen al spoedig op bij de bibliothecaris dr. L. Brummel en diens opvolger, dr. C. Reedijk. Willemsen werd secretaris van de landelijke Rijkscommissie van Advies inzake het Bibliotheekwezen. Binnen de kb functioneerde hij vanaf 1969 als onderbibliothecaris. In die functie gaf hij de aanzet tot enkele belangrijke initiatieven voor de kb en voor de Nederlandse bibliotheekwereld.

Tot die initiatieven behoorde de totstandkoming van het Depot van Nederlandse Publicaties en de voorbereiding van de nieuwbouw van de kb. Nederland kent als een van de weinige landen geen wettelijk depot van publicaties, maar dankzij een goede samenwerking met de uitgevers bleek het mogelijk een dergelijk depot op vrijwillige basis op te zetten. In het verlengde daarvan lag de aanvaarding door de kb van de verantwoordelijkheid voor de Nederlandse bibliografie, Brinkman's Catalogus. De groei van de collecties maakte de bouw van een nieuwe bibliotheek des te wenselijker, en het was vooral

[p. 169]

aan het vele voorbereidende werk van Willemsen te danken dat de verhuizing van Lange Voorhout naar de omgeving van het Centraal Station in Den Haag in 1982 voltooid werd.

Een landelijk initiatief dat in de jaren tachtig van de grond kwam, betrof de gemeenschappelijke catalogisering in een geautomatiseerd bibliotheeksysteem, Pica. Na het vertrek van dr. Reedijk als bibliothecaris in 1986 leek Willemsen de aangewezen opvolger, maar het Ministerie van Onderwijs en Wetenschappen gaf de voorkeur aan een gedeelde verantwoordelijkheid met de Utrechtse bibliothecaris drs. J van Heijst. In 1990 ruilde Willemsen zijn functie als bibliothecaris in voor die van adviseur van het Algemeen Bestuurscollege van de kb. In die hoedanigheid heeft hij nog een belangrijke bijdrage geleverd aan de wetenschappelijke literatuurvoorziening op het gebied van de geesteswetenschappen in Nederland.

Naast zijn werk als bibliothecaris bleef Willemsen betrokken bij de Vlaamse beweging en de Groot-Nederlandse gedachte. Hij was een van de drijvende krachten achter de Bibliografie van de Nederlandse Taal- en Literatuurwetenschap die in 1970 van de grond kwam. Tevens speelde hij een rol bij de oprichting van de Nederlandse Taalunie en zette hij zich in de jaren negentig nog in voor het Huis der Nederlanden in Kaapstad. De kb gedenkt hem als een bibliothecaris die met grote inzet en bevlogenheid de nationale bibliotheek gestalte heeft gegeven.

Congres ‘lay bibles in Europe between 1450 and 1800’

De Nederlands-Vlaamse onderzoeksgroep ‘Bijbels gedrukt in de Lage Landen tussen 1477 en 1553’ houdt op 22 en 23 april de internationale conferentie ‘Lay Bibles in Europe between 1450 and 1800’. De religieuze vernieuwingsbewegingen van de late veertiende eeuw, de Waldenzen, Hussieten, Lollarden en Broeders des Gemenen Levens, legden een grote nadruk op het belang van bijbels in de landstaal. In de vroege zestiende eeuw waren het vooral humanisten, zoals Erasmus en Lefèvre d'Étaples die het lezen van de bijbel in de eigen taal stimuleerden. Met de opkomst van de protestantse beweging kwam de productie van de ‘lekenbijbels’ echt goed op gang. Als tegenreactie publiceerden katholieke theologen verschillende bijbelvertalingen die op de Vulgaat waren gebaseerd. De uitvinding van de boekdrukpers maakte een brede verspreiding van bijbels mogelijk. Eind 2001 startten de ub Amsterdam en de Katholieke Universiteit Leuven het project Bibliography of Bibles printed in the Netherlands and Belgium (bbnb). De bbnb is een digitale bibliografie die beschrijvingen en afbeeldingen bevat van bijbels in alle talen, die in Nederland en België sinds 1477 zijn gedrukt.